کتک به جرم استیضاح

مرداد ۱۳۰۳ مهم ترین موضوع سیاسی در ایران هنوز هم قتل ماژور ایمری بود. نایب كنسول آمریكا بیست و هفتم تیرماه در حین عكاسی در مقابل یك سقاخانه به دست مردم خشمگین مجروح و سپس كشته شد. به همین دلیل بحث بین دولت های ایران و آمریكا و انعكاس اجتماعی آن در مردادماه نیز ادامه یافته بود. ولی در مجلس شورای ملی جناح اقلیت در فكر دیگری بود. آنها خیال داشتند رضاخان رئیس الوزرا را استیضاح كنند. هفتم مردادماه مدرس متن آن را در مجلس قرائت كرد كه براساس آن رئیس الوزرا به دلیل
۱ سوءسیاست داخله و خارجه ۲ اقدام بر ضدقانون اساسی حكومت مشروطه و ۳ تحویل ندادن اموال مقصرین به خزانه دولت باید استیضاح شود. امضاكنندگان شش نفر بودند. زعیم، كازرونی، اخگر، عراقی، ملك الشعرا و مدرس. روز استیضاح ۱۷ مرداد تعیین شد. درست روز بعد از طرح در مجلس، مطبوعات طرفدار رضاخان استیضاح را افتضاح نامیدند.
با وجود اینكه حكومت نظامی برقرار بود و امكان سركوب تظاهرات وجود داشت حامیان سردارسپه ترتیب تظاهراتی را دادند كه در روز استیضاح در مقابل مسجد انجام شد كاتوزیان دولت و جامعه در ایران. ولی روز ۱۷ مرداد اشكال دیگری برای اجرای استیضاح پیش آمد. شب پیش یا به قولی صبح همان روز عده ای از طرفداران رضاشاه چند تن از نمایندگان اقلیت از جمله مدرس و عراقی را كتك مفصلی می زنند. عاقلی در روزشمار تاریخ مشروطه كازرونی را هم جزء مصدومان می شمارد و كیهانی زاده در تاریخ امروز ایرانیان ملك الشعراء و حائری زاده خراسانی را به این فهرست اضافه می كند. روز ۱۷ مرداد ۱۳۰۳ جلسه مجلس شورای ملی برگزار شد كه رضاخان با ظاهری آماده جنگ در آن حضور داشت. از میان طرح كنندگان استیضاح تنها ملك الشعراء به مجلس آمده بود كه او نیز در صحبت های كوتاهی وقایع را شرح داده و در پایان اعلام كرد كه او و همفكرانش «تامین» ندارند. تدین كه ریاست مجلس را برعهده داشت فورا استیضاح را مسكوت اعلام كرد ولی با وجود آن رضاخان از مجلس تقاضای رای اعتماد كرد و مجلس هم اطاعت امر كرده و به او رای اعتماد داد. در همان جلسه وزرا به اشاره رضاخان و برای تغییر كابینه به طور دسته جمعی استعفا دادند. به نظر نمی آید نمایندگان اقلیت آنچنان مضروب شده بودند كه نمی توانستند به مجلس بیایند ولی ظاهرا ابزار ارعاب موفق بود و این استیضاح در میان بحران ناشی از قتل ایمری و جریان تغییر وزرای كابینه كه بعدا اتفاق افتاد گم شد حتی اگر استیضاح اجرا نیز می شد با توجه به همراهی اكثریت مجلس و سردارسپه بركناری او بسیار بعید بود.
محمد سرابی

منبع : روزنامه شرق