الک کردن سرطان

همه زنان حدود سه سال پس از اولین نزدیكی باید تحت غربالگری سرطان دهانه رحم قرار گیرند.
اسكرین كه در فارسی به غربالگری ترجمه می‌شود، شامل انواع روش‌ها و آزمون‌هایی است كه روی گروه بزرگی از افراد به ظاهر سالم انجام می‌شود تا از این میان، افرادی كه علایم ابتدایی بیماری را بروز می‌دهند، شناسایی شوند. روش‌های غربالگری، به ما اجازه می‌دهند كه افراد را پیش از آنكه بیماری آنها پیشرفت كند درمان كنیم.
بیشتر سرطان‌ها اگر در مراحل ابتدایی شناسایی شوند به طور مؤثری درمان خواهند شد. موضوعی كه اهمیت زیادی دارد. این است كه تشخیص زودرس به تنهایی اهمیت ندارد بلكه مهم است كه این تشخیص زودرس، به درمانی مؤثر منجر شود.
با توجه به مواردی كه بر شمرده شد واضح است كه نمی‌توان همه بیماری‌ها را با روش‌های غربالگری، پیش از موعد تشخیص داد و به طور كلی هیچ آزمایش غربالگری صددرصد دقیق نیست.
به همین جهت، به عنوان مثال، در انگلستان فقط برای دو بیماری برنامه غربالگری ملی اجرا می‌شود:
۱) سرطان پستان
۲) سرطان سرویكس (دهانه رحم)
با این وجود، انجمن سرطان آمریكا )ACS( برای تشخیص زودرس برخی سرطان‌ها پیشنهاداتی را ارائه می‌دهد كه در زیر به تفكیك به آنها اشاره می‌شود:
● سرطان پستان
▪ ماموگرافی سالیانه از سن ۴۰ سالگی
▪ معاینه بالینی توسط پزشك هر سه سال در دهه دوم و سوم زندگی و هر سال برای زنان در دهه چهارم زندگی
▪ خانم‌ها باید هر تغییر را در پستان خود به پزشك اطلاع دهند و از دهه دوم زندگی خود، پستان‌های خود را معاینه كنند.
▪ خانم‌هایی كه در معرض خطر بالایی هستند (مثلاً با سابقه خانوادگی، زمینه ژنتیكی و سابقه كانسر پستان) باید در مورد ماموگرافی زودرس، معاینه مكرر و انجام آزمون‌های دیگر (مثل سونوگرافی و MRI پستان) با پزشك خود مشورت كنند.
● سرطان روده بزرگ و راست روده (كولون و ركتوم)
زنان و مردانی كه در معرض خطر متوسط سرطان‌های روده بزرگ هستند، از ابتدای ۵۰ سالگی باید یكی از تست‌های زیر را انجام دهند:
▪ آزمایش خون مخفی در مدفوع هر سال و یا آزمون ایمونوهیستوكمیكال مدفوع هر سال
▪ سیگموئیدوسكوپی هر ۵ سال
▪ آزمایش خون مخفی در مدفوع هر ۴ سال به همراه سیگموئیدوسكوپی هر ۵ سال
▪ آزمون عكس برداری از روده با استفاده از باریوم هر ۵ سال
▪ كولونوسكوپی هر ۵ سال
از میان روش‌های بالا، آزمایش خون مخفی در مدفوع سالیانه به همراه سیگموئیدوسكوپی هر ۵ سال از سایر روش‌ها بهتر است. البته خوانندگان عزیز باید توجه داشته باشند كه باید در صورت هر گونه تغییر در وضعیت دفع مدفوع یا مشاهده خون در مدفوع و یا سابقه وجود سرطان یا پولیپ دستگاه گوارشی در بستگان، به متخصص بیماری‌های داخلی و گوارش مراجعه كنند و با نظر پزشك معالج تحت بررسی‌های بیشتر قرار گیرند.
چیزی كه نیاز به توجه بیشتر دارد این است كه در صورت وجود عوامل خطرآفرین زیر، بیماران نیاز به توجه و دقت بیشتری دارند:
الف) سابقه شخصی سرطان یا پولیپ روده بزرگ
ب‌) سابقه خانوادگی سرطان یا پولیپ روده بزرگ (مثل سرطان یا پولیپ در یكی از بستگان درجه یك در سن زیر ۶۰ سال یا در دو نفر از بستگان درجه یك در هر سنی كه مبتلا شده باشند. بستگان درجه یك شامل والدین، فرزندان و ... هستند)
ج‌) سابقه شخصی از بیماری التهابی مزمن روده (IBD)
د‌) سابقه خانوادگی از یك نشانگان (سندرم) ارثی سرطان دستگاه گوارشی (مثل FAP یاHNPCC)
● سرطان دهانه رحم (سرویكس)
▪‌ همه زنان حدود سه سال پس از اولین نزدیكی باید تحت غربالگری سرطان دهانه رحم قرار گیرند. این آزمون غربالگری در واقع شامل نمونه‌برداری از دهانه رحم است كه به نام (پاپ اسمیر) شناخته می‌شود و باید هر سال تكرار شود.
▪ ‌در صورتی كه بیمار سه آزمون پاپ اسمیر طبیعی داشته باشد، از آغاز ۳۰ سالگی زمان انجام تست به جای هر سال به هر دو تا سه سال افزایش می‌یابد. اما در صورتی كه بیماران در معرض خطر بالایی از سرطان دهانه رحم باشند، این آزمون به همان منوال هر ساله ادامه خواهد یافت (مثلاً بیماران آلوده به ویروس ایدز(HIV) یا بیمارانی كه سیستم ایمنی آنها به دلیل دریافت پیوند ضعیف شده است و یا بیمارانی كه تحت درمان با شیمی درمانی یا با كورتون هستند.)
▪ اگر به همراه پاپ اسمیر از آزمون سنجش ویروس پاپیلومای انسانی )HPV( نیز استفاده شود، می‌توان پس از ۳۰ سالگی بیماران را هر سه سال یك بار تحت بررسی قرار داد.
▪ اگر بیماری به سن هفتاد سالگی برسد و سه آزمون پاپ اسمیر قبلی وی طبیعی باشد و هیچ آزمون غیرطبیعی در ده سال گذشته نداشته باشد، دیگر نیاز به غربالگری نخواهد داشت اما اگر بیمار سابقه سرطان دهانه رحم دارد و یا آلوده به HIV است و یا سیستم ایمنی وی تضعیف شده، باید برنامه غربالگری را ادامه دهد.
▪ زنانی كه به هر دلیل (به جز سرطان دهانه رحم) تحت عمل جراحی برداشتن رحم و دهانه رحم قرار گرفته‌اند، دیگر نیاز به غربالگری سرطان دهانه رحم ندارند و در صورتی كه رحم خارج شده باشد ولی دهانه رحم سرجایش باشد، برنامه غربالگری یا پاپ اسمیر باید ادامه یابد.
● سرطان رحم
انجمن سرطان آمریكا به همه زنان توصیه می‌كند كه درباره عوامل خطر آفرین و علایم سرطان رحم آگاهی داشته باشند و در صورت بروز هر گونه خون‌ریزی یا لكه‌بینی غیرطبیعی، پزشك خود را در جریان قرار دهند. اگر خانمی‌دچار سرطان كولون ارثی از نوع غیرپولیپی )HNPCC( باشد، باید تحت برنامه غربالگری سرطان رحم قرار گیرد. این برنامه از سن ۳۵ سالگی آغاز می‌شود و شامل نمونه‌برداری سالیانه از رحم است.
● سرطان پروستات
پروستات یكی از غدد دستگاه تناسلی مردان است و بدخیمی‌آن یكی از شایع‌ترین سرطان‌های مردان، به خصوص در سن بالا محسوب می‌شود. در همه مردان بالای ۵۰ سال آزمایش خون برای سنجش آنتی‌ژن اختصاصی پروستات )PSA( و معاینه معقد (راست روده) باید هر سال تحت نظر پزشك انجام شود. اگر مردی در معرض خطر بالاتری برای سرطان پروستات باشد، این آزمایش‌ها را باید از سن ۴۵ سالگی انجام دهد (مثلاً مردی كه یكی از بستگان درجه یك ایشان از جمله پدر یا برادر، در سن پایین دچار سرطان پروستات شده است.) حتی توصیه شده است كه اگر مردی چند فامیل درجه یك مبتلا به سرطان پروستات دارد، این آزمایش‌ها باید از سن ۴۰ سالگی برای وی شروع شود و در صورتی كه نتایج آن طبیعی بود، دیگر نیازی به تكرار آزمایش تا سن ۴۵ سالگی نیست. در نهایت بیماران باید در مورد سودمندی‌ها و معایب تشخیص زودرس سرطان پروستات، از پزشك معالج خود كسب اطلاع كنند و در انتها خود تصمیم بگیرند كه تحت آزمون غربالگری سرطان پروستات قرار بگیرند یا نه؟
به طور خلاصه همان‌طور كه در ابتدای این مقاله ذكر شد، به جز در مورد آزمون‌های غربالگری برای سرطان پستان و سرطان دهانه رحم كه در همه زنان توصیه می‌شود، انجام آزمون‌های غربالگری برای سایر سرطان‌ها به شرایط و علایم بیمار و نظر پزشك بستگی دارد.
● غربالگری
برای اینكه غربالگری به طور عمومی‌در سطح جامعه اجرا شود، باید خصوصیاتی از نظر بیماری غربالگری شده، روش مورد استفاده و جمعیت غربالگری شده داشته باشیم كه در زیر به اختصار به آنها اشاره می‌شود:
۱) خصوصیات بیماری غربالگری شده:
▪ تأثیر مهمی‌بر سلامت عمومی مردم داشته باشد.
▪ دوره بی‌علامتی داشته باشد كه طی آن، تشخیص زودرس امكان‌پذیر باشد.
▪ اگر در دوره بی‌علامت درمان شد، نتیجه بهتری به دست آید.
۲) خصوصیات روش مورد استفاده:
▪ حساسیت كافی داشته باشد تا بیماری را طی دوره بی‌علامتی تشخیص دهد.
▪ به اندازه كافی اختصاصی باشد تا موارد مثبت كاذب كاهش یابد.
۳) خصوصیات جمعیت غربالگری شده:
▪ شیوع بیماری در میان جمعیت به حدی باشد كه انجام غربالگری منطقی باشد.
▪ درمان مناسبی در دسترس باشد.
▪ بیماران، این پذیرش را داشته باشند كه تحت بررسی و درمان بیشتر قرار گیرند.

دكتر علی مطلق
مركز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی

منبع : روزنامه سلامت