هوای قلبتان را داشته باشید

تشخیص زودهنگام بیماری قلب بسیار اهمیت دارد بنابراین شما نباید منتظر بمانید تا عوارض این بیماری بروز كنند و در آن زمان تازه به فكر مراجعه به پزشك و درمان و پیشگیری باشید.
آخرین باری كه در جمع دوستان و رفقای قدیمی نشسته بودید و گپ می‌زدید را به خاطر دارید؟ حالا كه همه شما پدربزرگ و مادربزرگ شده‌اید، گفتگو درباره خاطرات شیرین این سال‌های طولانی، بسیار لذت‌بخش است. ولی شاید شنیدن خبر بستری شدن یكی از جوانان قدیم محفلتان در بیمارستان كمی ناراحت كننده باشد و به سرعت یك برنامه دسته جمعی برای عیادت از دوست قدیمی‌تان در بیمارستان ترتیب می‌دهید ولی تاكنون فكرش را كرده‌اید كه علت اصلی بستری شدن سالمندان در بیمارستان چیست؟ بیماری‌های ریوی، شكستگی، بیماری‌های گوارشی؟...
به تازگی محققان امریكایی مطالعه جالبی انجام داده‌اند و در آن مشخص شده است كه علت اصلی مراجعه سالمندان به بیمارستان و بستری شدنشان بیماری‌های قلبی - عروقی است.
آسیب احتقانی قلب تصلب شریان‌ها، ضربان قلب نامنظم و حمله قلبی (سكته قلبی)، ۴ علت اصلی بستری شدن سالمندان امریكایی در بیمارستان‌ها است. این مشكلات روی هم رفته، ۲/۴ میلیون مورد بستری شدن در بیمارستان را شامل می‌شود.
جالب اینجاست كه سینه پهلو (ذات‌الریه) علت پنجم بستری شدن سالمندان در بیمارستان است. ۷۱۳۰۰۰ سالمند در طول یك سال به همین علت روانه بیمارستان شده‌اند.
اگر دوست دارید با دیگر بیماری‌هایی كه با سالمندان میانه خوبی دارند و گاه‌گاه به آنها سر می‌زنند، آشنا شوید باید به آرتریت (التهاب مفصل)، سكته مغزی، بیماری مزمن انسدادی ریه، اختلال آب و الكترولیت‌های بدن مانند افزایش سدیم در خون اشاره كنیم.
این در حالی است كه هزینه بستری شدن هر سالمند در بیمارستان ۹۸۰۰ دلار است كه هزینه قابل توجهی است. بیماری‌های قلبی در كنار سكته مغزی و سرطان از دلایل اصلی مرگ و میر در جوامع امروزی است كه در بسیاری از موارد قابل پیشگیری هستند اگر آنها را جدی گرفته و شیوه زندگی خود را سالم كنید.
● خطرناك ولی قابل پیشگیری
بیماری‌های قلبی در این روزها به تهدیدی عمده برای كشورهای در حال توسعه تبدیل شده‌اند. از بارسلون‌ محل برگزاری كنگره جهانی بیماری‌های قلبی، بدتر شدن رژیم غذایی، ورزش نكردن و سیگار كشیدن موجب افزایش مرگ و میر ناشی از حملات قلبی شده‌اند.
سازمان جهانی بهداشت تخمین می‌زند كه ضررهای اقتصادی به خاطر بیماری‌های قلبی و سایر بیمار‌ی‌های مزمن بین سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۵ در چین به ۵۵۸ میلیارد دلار، در هند به ۲۳۶ میلیارد دلار و در روسیه به ۳۰۳ میلیارد دلار خواهد رسید. نكته جالب‌تر اینجاست كه بسیاری از اقدامات برای بهبود سلامتی قلب و عروق ساده و ارزان‌ قیمت هستند. برنامه‌های آموزشی در مورد سیگار كشیدن و رژیم غذایی می‌توانند بسیار موثر باشند و داروهایی اساسی مانند آسپرین كه نجات‌بخش بودنشان در بیماری‌ قلبی سالمندن به اثبات رسیده است - بسیار ارزان قیمت هستند.
دكتر سلیم یوسف از دانشگاه مك مستركانادا در این‌باره می‌گوید: بیماری‌های قلبی ـ عروقی تا ۱۰۰ سال پیش تقریبا ناشناخته بود و تقریبا به طور كامل می‌توان آن را بیماری دستساز انسان خواند.
بیش از ۹۰ درصد بیماری‌های قلبی قابل پیشگیری هستند و چند عامل انگشت شمار مانند كلسترول، فشارخون بالا، سیگار كشیدن، رژیم غذایی نامناسب، چاقی و ورزش نكردن دستان‌ پنهان این بیماری‌ها هستند.
دكتر مهدی حسن‌زاده استادیار دانشگاه علو‌م‌پزشكی مشهد در همایش پیشگیری از بیماری‌های قلبی كه در ماه جاری در مشهد برگزار شد می‌گوید: "در كشور ما هر ساله سرمایه هنگفتی صرف درمان این بیماران می‌شود، این در حالی است كه بیماری‌های قلبی بیش از هر بیماری دیگری قابل پیشگیری است و هزینه‌های پیشگیری در پیشرفته‌ترین اشكال، به مراتب كمتر از درمان شناخته شده است. طبق مطالعات انجام شده در مشهد، ۷۵ درصد اقشار تحصیل كرده چیزی به نام ورزش در برنامه‌زندگی‌شان وجود ندارد و در این میان خانم‌های خانه‌دار و پزشكان بدترین وضعیت را در كم‌تحركی و ورزش نكردن دارند."
● در ایران چه طور؟
به گفته دكتر مجتبی سالاری‌فر، متخصص قلب و عروق و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی تهران، در كشور ما بیماری‌های قلبی ـ عروقی، در شرایط فعلی شایع‌ترین علت مرگ‌ومیر هستند، در یك دوره گذار هستیم. دوره‌گذار به این صورت است كه در بیشتر كشورهای فقیر علت اصلی مرگ و میر، بیماری‌های عفونی و بیماری‌های مادر و نوزاد است ولی با توسعه اقتصادی اجتماعی شدت این گروه بیماری‌ها كاسته شده و بیماری‌های قلبی-عروقی، فشارخون، دیابت و انواع سرطان‌ها سر و كله‌شان پیدا خواهد شد.
گرچه در كشورهای پیشرفته، بیماری‌های قلبی- عروقی علت شایع مرگ و میر هستند ولی در آن كشورها به دلیل پیشگیری اولیه و ثانویه سن ابتلا به این بیماری‌ها بالاتر و در سنین سالمندی است. در حالی كه در كشور ما حدود سنی مبتلایان نسبت به كشورهای توسعه یافته پایین‌تر است. در بررسی‌ انجام شده در مركز قلب تهران میانگین سن بیماران كه تحت عمل جراحی قلب باز یا بالن آنژیوگرافی قرار گرفته‌اند، حدود ۵۸ سال است در حالی كه این سن در كشورهای توسعه یافته ۱۰ سال بالاتر است یعنی ۶۸ سالگی. به این ترتیب اگر سن شروع سالمندی را ۶۵ سالگی به حساب آوریم، بیماری‌های قلبی - عروقی در كشورهای توسعه یافته پس از پا گذاشتن به این دوران به سراغ سالمندان می‌آیند ولی در كشور ما، این بیماری‌ها در آستانه سالمندی و پیش از آن نیز به سراغ افراد می‌آیند.
● بیماری‌های قلبی، هرگز
گرچه در مطالب پیشین، آمارهای تكان‌دهنده‌ای درباره بیماری‌های قلبی-عروقی مطرح شد‌ ولی این اصلا به معنای نگرانی نیست بلكه می‌توان فقط با شنیدن این زنگ خطر بیشتر به فكر بود و برای پیشگیری در زمان مناسب اقدام كرد. بنابراین اگر شما در آستانه سالمندی قرار دارید و یا در این محدوده سنی هستید، بهتر است بدانید پیشگیری شامل چند مرحله است. مرحله اول كنترل عوامل خطر یا ریسك فاكتورهای بیماری‌های قلبی است كه این عوامل خطر شامل ۲ دسته‌اند: دسته اول قابل كنترل‌اند مانند چاقی، سیگار، مصرف غذاهای با چربی اشباع شده بالا دسته دوم عواملی هستند كه در درازمدت بیماری‌های عروق كرونری را سبب می‌شوند مانند فشارخون، دیابت، چربی بدخون كه كنترل این عوامل خطرساز و درمان آنها به خصوص در سنین پایین‌تر اهمیت دارد.
مرحله دوم كنترل را پیشگیری ثانویه تشكیل می‌دهد كه معمولا در گروهی اعمال می‌شود كه به نحوی یك بار دچار بیماری‌ قلبی شده‌اند و تشخیص این بیماری‌ برایشان محرز شده است و هم اكنون می‌خواهیم از انفاركتوس مجدد یا عوارض بیماری جلوگیری كنیم كه در این مرحله شما باید به مصرف داروها، جراحی، آنژیوپلاستی عروق كرونر (گذاشتن بالن یا استنت) توجه كنید.
فراموش نكنید، تشخیص زودهنگام این بیماری‌ها بسیار اهمیت دارد بنابراین شما نباید منتظر بمانید تا عوارض این بیماری بروز كنند و در آن زمان تازه به فكر مراجعه به پزشك و درمان و پیشگیری باشید.
گرچه ۲۵-۳۰ درصد افراد علائم بیماری‌های قلبی-عروقی یا حتی انفاركتوس میوكارد را به صورت خاموش دارند، در اغلب موارد این افراد حدود ۱ ماه پیش از اینكه دچار عارضه شوند از علائمی مانند درد قفسه سینه، درد پشت جناغ و تنگی نفس در فعالیت رنج می‌برند. مطلب دیگری كه لازم است به آنها توجه كنید این است كه اگر چنین بیماری دارید آن را جدی بگیرند و بیماریتان را انكار نكنید. گاهی ممكن است دچار سكته شوید و یا بعد از شروع علائم وقت زیادی تلف كنید تا به پزشك و مراكز درمانی مراجعه كنید. این اتلاف وقت با وقوع انفاركتوس می‌تواند بیمار را در معرض از دست دادن بخش و سیعی از عضله قلب قرار دهد. در حالی كه با مراجعه به موقع می‌توانید اول از درمان درمایی برخوردار شوید و از وسعت انفاركتوس جلوگیری كنید و ثانیا داروهایی وجود دارند كه به حل شدن لخته كمك می‌كنند و در مراكز درمانی مجهز امكان آنژیوپلاستی با بالن در انفاركتوس حاد وجود دارد كه اگر این در ساعات اولیه وقوع باشد، از میزان صدمه می‌كاهد.
بنابراین به سرعت هنگامی كه احساس گردید عوارض این بیماری در بدنتان بروز كرده‌اند، به مراكز درمانی مراجعه كنید.
● توصیه آخر
پیش از آنكه خواندن این مطلب را كنار بگذارید، یك نگاه كلی به توصیه‌های زیر داشته باشید. این توصیه‌ها شاید بسیار ساده و آسان باشند ولی می‌توانند اثرات معجزه‌آسایی در پیشگیری از بیماری‌های قلبی - عروقی در سنین سالمندی داشته باشند:
۱) چربی خون خود را كاهش دهید:
كلسترول كه نوعی چربی است، در پیدایش و گسترش سختی دیواره شراین‌ نقش مهمی دارد چون می‌تواند در دیواره رگ‌ها رسوب كند و همراه با عوامل دیگر به تنگی سرخرگ‌ها بیانجامد. كلسترول ۲ نوع مهم دارد ـ كلسترول بد )LDL(‌ كه موجب بسته شدن رگ‌ها و بیماری‌های قلبی-عروقی می‌شود و كلسترول خوب )HDL(‌ كه كلسترول اضافی بدن را از بافت‌ها خارج می‌كند و خطر بیماری قلبی را می‌كاهد. نوعی از كلسترول كه باید غلظت كمی در خون داشته باشد، همان نوع بد یا LDL است. شما می‌توانید با مصرف غذاهای كم‌چربی و رعایت توصیه‌های پزشكتان، چربی خون خود را در سطح مناسب نگه دارید.
۲) فشارخون خود را كنترل كنید:
فشارخون بالا افزون بر اینكه فشار بیشتری بر قلب وارد می‌سازد و نیاز آن را به خون افزایش می‌دهد، روند تصلب شریان‌ها را تسریع می‌كند.
۳) وزن خود را حد مطلوب نگه دارید:
چاقی عامل خطر مهمی برای افزایش فشارخون است. بنابراین زیر نظر پزشك تغذیه، وزن بدنتان را متناسب با قد، جنس و سن خود نگه دارید.
۴) سیگار نكشید:
سیگار كشیدن سبب افزایش ضربان قلب و در نتیجه افزایش كار قلب می‌شود. به علاوه سیگار با اثر روی عوامل انعقادی و نیز تغلیظ خون، احتمال تشكیل لخته و بسته شدن سرخرگ‌ها را افزایش می‌دهد.
۵) فعالیت منظم ورزشی داشته باشید:
پژوهش‌های پزشكی نشان داده‌اند كه داشتن یك زندگی كم‌تحرك، صرف‌نظر از عوامل خطر دیگر، احتمال چاقی و بیماری‌های عروق كرونر قلب را افزایش می‌دهد. پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری، تنیس روی میز، باغبانی و دویدن آرام فعالیت‌های بدنی مناسبی برای دوران سالمندی هستند. بنابراین روزانه ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی داشته باشید حتی می‌توانید در ۳ دوره ۱۰ دقیقه‌ای این حركات ورزشی را در طول روز انجام دهید.

‌دكتر گلرخ ثریا

منبع : روزنامه سلامت