هدیه‌ای برای زمین

شروع داستان به سال ۱۹۶۰ باز می‌گردد. در آن سال، زیست‌شناس مشهور انگلیسی به نام سر جولیان هاکسلی۲ پس از آنکه از سفری از آفریقای شرقی به لندن بازگشت، مشاهدات خود را در قالب سه مقاله در روزنامه آبزِروِر۳ به چاپ رساند. او در آن مقالات نسبت به تخریب محیط زیست منطقه و از بین رفتن حیوانات آنجا ظرف تنها بیست سال آینده هشدار داده بود. این مقالات، جدی بودن مسئله حفاظت از حیات وحش را گوشزد می‌کرد. پس از نشر این مقالات، هاکسلی نامه‌های بسیاری از خوانندگان روزنامه دریافت کرد. یکی از این نامه‌ها توسط شخص ثروتمندی به نام ویکتور اِستولان۴ نوشته شده بود. اِستولان در نامه خود اهمیت ویژه تأمین منابع مالی را برای حفاظت از محیط زیست مورد تأکید قرار داده بود. همین مسئله به ایده اصلی تأسیس صندوق جهانی حیات وحش مبدل شد یعنی تأمین منابع مالی برای حفاظت از محیط زیست از طریق کمک‌های داوطلبانه مردمی و تعریف و مدیریت پروژه‌های زیست محیطی بر اساس منابع مالی مزبور. اِستولان برای انجام چنین کاری داوطلب همکاری بود، اما تأکید کرده بود که در موقعیتی نیست که به تنهایی بتواند چنین فعالیتی را راه‌اندازی کند. بنابراین هاکسلی، پرنده‌شناسی به نام ماکس نیکولسون۵ را که مدیر کل حفاظت طبیعت انگلستان بود به وی معرفی کرد و دست‌های آن دو را در دست هم قرار داد.
نیکولسون برای عملی شدن پیشنهاد اِستولان به دو گروه از متخصصان نیاز داشت. اول دانشمندان متخصص در مسائل زیست‌ محیطی و دیگری متخصصان تبلیغات و روابط عمومی. او توانست تیم خود را تا بهار ۱۹۶۱ گردهم‌آورد. این گروه تصمیم گرفتند که مکان اصلی فعالیت‌های خود را در سویس که کشوری بی‌طرف بود انتخاب کنند. بدین ترتیب صندوق جهانی حیات وحش در ۱۱ سپتامبر ۱۹۶۱ رسماً فعالیت خود را آغاز کرد. آرمان این سازمان، جلب توجه عموم نسبت به اهمیت حفاظت از محیط زیست و ارائه آموزش‌های لازم در این زمینه بود. طرح اصلی WWF همکاری هرچه گسترده‌تر با NGO های موجود و حداکثر استفاده از دانش علمی در زمینه‌های مرتبط با محیط زیست بود.
مؤسسین WWF برای گسترش هرچه مؤثرتر صندوق، شروع به راه‌اندازی مراکزی در کشورهای مختلف کردند. مطابق طرح مزبور این مراکز، دو سوم کمک‌های مالی گرد‌آوری شده را به دفتر اصلی در سویس ارسال کرده و مابقی را به تشخیص خود در پروژه‌های زیست محیطی ملی یا محلی مصرف می‌کردند. طی اولین سال‌های تأسیس WWF، عمده درآمدهای آن از طریق کمک‌های شخصی تأمین می‌شد. این کمک‌ها عمدتاً حاصل تأثیر مقالاتی بود که از سوی نویسندگان WWF در روزنامه‌ها و نشریات به چاپ می‌رسید.
مسئولین WWF می‌دانستند که علت اهداء کمک‌‌های مالی از سوی مردم، شور و شوق آنها به مشارکت مستقیم در امر حفاظت از محیط زیست است. به همین دلیل در ابتدای سال ۱۹۷۰، یک حساب سپرده ده میلیون دلاری به نام "طبیعت ۱۰۰۱" برای ۱۰۰۱ نفر که هریک خواهان کمک مالی ده هزار دلاری برای حفظ طبیعت بودند از سوی WWF افتتاح گردید. این حساب از بدو تأسیس تاکنون توانسته است هزینه‌های پایه سازمانی WWF را تأمین نماید.
در ۱۹۷۳، WWF با همکاری دولت هند و خانم ایندرا گاندی، پروژه حمایت از ببر هندی را آغاز کرد. در این طرح جامع حفاظتی شش ساله، دولت هند، نُه منطقه محافظت شده را به این پروژه اختصاص داد که نهایتاً آن‌را به پانزده منطقه افزایش داد. نپال هم با سه منطقه و بنگلادش با یک منطقه در این پروژه، همکاری کردند.
دو سال بعد، WWF اولین فعالیت گسترده خود را برای حفاظت جنگل‌های بارانی مناطق حاره آغاز کرد. بدین منظور گرد‌آوری منابع مالی لازم برای مدیریت محدوده‌هایی از جنگل‌های آفریقای مرکزی و غربی، جنوب شرق آسیا و آمریکای جنوبی به عنوان پارک‌های ملی یا مناطق حفاظت شده، آغاز گردید. از آن زمان تاکنون، برنامه حفاظت از جنگل‌ها، یکی از برنامه‌های اصلی WWF بوده است. این صندوق امروزه ۳۵۰ پروژه را در این زمینه مدیریت می‌کند.
به طور کلی دهه ۱۹۷۰ برای WWF دوران پُرکاری بود. در ۱۹۷۶ WWF برنامه‌ای منسجم با نام "دریاها باید زنده بمانند" را آغاز کرد. هدف این برنامه، حفاظت از زیستگاه نهنگ‌ها، دلفین‌ها، فُک‌ها و مکان‌های تخم‌گذاری لاک‌پشت‌های دریایی بود.
مسئله دیگری که مورد توجه WWF بوده است، تجارت مبتنی بر گونه‌های زیستی به‌خصوص گونه‌های رو به انقراض بوده است. در آن زمان، سازمانی به نام "بررسی داده‌های تجاری حیوانات و گیاهان" (TRAFFIC) به تازگی از سوی IUCN تأسیس شده بود. دامنه فعالیت TRAFFIC با همکاری WWF گسترش یافت و اینک ۱۷ دفتر در ۵ قاره جهان دارد و توانسته در ترغیب دولت‌ها به حمایت بیشتر از گونه‌ها و نظارت شدیدتر بر تجارت حیات وحش، گام‌های مؤثری بردارد.
در آن زمان یعنی اواخر دهه ۷۰ ، WWF از یک سازمان کوچک که فقط به مسائلی نظیر گونه‌های رو به انقراض و تخریب زیست‌گاه آنها می‌پرداخت به یک سازمان بین‌المللی که با تمام جوانب حفاظت از محیط زیست در ارتباط بود تبدیل شده بود و می‌توانست به مسائل کلان‌تری بپردازد. یکی از این مسائل، پیوند زدن توسعه با امر حفاظت از محیط زیست بود. بدین ترتیب WWF در دهه ۱۹۸۰ با همکاری IUCN و برنامه محیط زیست سازمان ملل (UNEP)، یک استراتژی جهانی برای حفاظت از محیط زیست را تدوین کردند. این استراتژی به امضاء دبیر کل وقت سازمان ملل رسید و به طور همزمان در ۳۴ کشور جهان آغاز شد. این استراتژی، یک دید سیستمی و کُل‌نگر را نسبت به حفاظت از محیط زیست پیشنهاد کرده و بر پایداری منابع طبیعی، تأکید می‌کند. از آن زمان تاکنون، ۵۰ کشور، استراتژی‌های ملی خود را بر مبنای آن تدوین کرده و آغاز نموده‌اند. بعدها بیان ساده‌تری از استراتژی مزبور با نام "چگونه از جهان، حفاظت کنیم" به زبان‌های مختلفی منتشر گردید.
در سال ۱۹۸۶، WWF از "صندوق جهانی حیات وحش" به "صندوق جهانی طبیعت" که نامی جامع‌تر و متناسب‌تر با فعالیت‌های اخیر آن بود، تغییر نام داد. اینک WWF بیش از یک میلیون پشتیبان در جهان داشت.
با آغاز دهه ۱۹۹۰، WWF شروع به تجدید ساختار خود کرد. فعالیت‌های این ساختار جدید در راستای تأمین هدف حفاظت از طبیعت به سه بخش مرتبط با همدیگر تقسیم می‌شد که عبارت بودند از: حفاظت از تنوع زیستی، استفاده پایدار از منابع و کاهش پس‌ماندهای مصرفی و آلاینده‌ها. WWF در ساختار جدید خود شروع به تمرکز زدایی از سیستم تصمیم‌گیری و گسترش همکاری با مردم محلی نمود. در این زمان WWF با همکاری مجدد با IUCN و UNEP بر مبنای تجارب حاصل از یک دهه اجرای برنامه‌های مبتنی بر استراتژی جهانی تدوین شده برای حفاظت از محیط زیست، استراتژی‌ای را با عنوان "مراقبت از زمین" به منظور تحقق یک زندگی پایدار منتشر کردند. این استراتژی که در ۶۰ کشور جهان به‌کار گرفته شد، شامل لیستی از ۱۳۲ عنوان فعالیتی است که مردم هر کشوری در هر سطح اجتماعی و سیاسی که باشند می‌توانند به منظور بهبود محیط زیست خود و در عین حال ارتقاء کیفیت زندگی خود به‌کار برند.
سال ۱۹۹۲ برای جنبش زیست محیطی، سال مهمی بود. در این سال، کنفرانس عظیمی در موضوع ارتباط محیط زیست و توسعه از سوی سازمان ملل در ریودوژانیرو برزیل برگزار شد. تعداد زیادی از رهبران کشورها در این نشست بین‌المللی که بزرگ‌ترین همایش زیست محیطی تاریخ بود شرکت داشتند. کنفرانس ریو، شاید بیش از هر رویداد دیگری در سال‌های اخیر، اهمیت مقابله با فجایع زیست محیطی را به سیاست مداران و چهره‌های اقتصادی جهان یادآور شد. WWF در کنفرانس ریو فعالیتی مؤثر داشت و توانست در ترغیب دولت‌ها نسبت به امضاء کنوانسیون‌های مربوط به تنوع زیستی و تغییرات آب و هوایی نقشی ایفا کند. این نقش، همچنان ادامه دارد و WWF برای اجرای هرچه مؤثرتر کنوانسیون‌های مزبور در تلاش است.
از سال ۱۹۹۶، نام جدید "هدیه‌ای برای زمین" را برای کمک‌های قابل توجه دولت‌ها، سازمان‌ها و اشخاص برگزید. اینک و طی چهار دهه، صندوق جهانی طیعت به یکی از بزرگ‌ترین و شناخته‌شده‌ترین سازمان‌های حفظ محیط زیست در جهان مبدل شده است که با حدود پنج میلیون نفر پشتیبان، شبکه‌ای جهانی و فعال را در بیش از ۹۰ کشور در ۵ قاره جهان تشکیل می‌دهد. هنوز هم کمک‌های داوطلبانه شخصی، منبع درآمد اصلی آن محسوب می‌شود به‌طوری‌که ۵۳ درصد درآمد سالانه آن را تأمین می‌کند. WWF از سال ۱۹۸۵ تاکنون بیش از ۱۱۶۵ میلیون دلار در بیش از ۱۱ هزار پروژه مؤثر در حل مسائل زیست محیطی در ۱۳۰ کشور جهان هزینه کرده است. هدف اصلی WWF کاهش تخریب محیط زیست طبیعی و ایجاد زمینه لازم برای هماهنگ‌تر زیستن انسان با طبیعت است، هماهنگی‌ای که انسان نیز از تار و پود آن بافته شده و جزئی از آن است و نه بافنده آن . . .

منبع:
وِب سایت WWF به آدرس www.panda.org
پی‌نوشت:
۱)(WWF) World Wide Fund for Nature
۲) Sir Julian Huxley هاکسلی اولین مدیر سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل (UNESCO) بود. وی مابین سال‌های ۱۹۴۶ تا ۱۹۴۸ عهده‌دار این سمت بود. در ضمن، هاکسلی در تأسیس یک سازمان علمی تحقیقاتی در زمینه حفاظت از محیط زیست که امروزه اتحادیه جهانی حفاظت از محیط زیست (IUCN) نامیده می‌شود هم نقش مهمی ایفا کرد. لازم به ذکر است که IUCN پیش از WWF تأسیس شد.
۳) Observer
۴) Victor Stolan
۵) Max Nicholson

منبع : انجمن جبهه طبیعت