ذائقه ایرانی، نوشابه ایرانی

ایران سرزمینی گشاده و فراخ، با فرهنگ ها و اقوام متفاوت است و از آنجایی كه اغلب منابع تهیه غذا، محصولات كشاورزی است، نوع كشت و محصولات قابل تغذیه از گونه های گیاهی و جانوری عمده خوراكی های مردم منطقه را تشكیل می دهد.قبل از ورود مدرنیته و تكنولوژی به ایران، مردم این سرزمین غذاهایی لذیذ با ارزش غذایی بالا مصرف می كردند كه بعد از حركت جامعه به سوی مدرنیته، ذائقه ها نیز تغییر كرد. ولی با یك بازنگری سطحی درمی یابیم؛ منابع غذایی نسل های پیشین به مراتب دارای ارزش های غذایی بیشتری نسبت به نسل های كنونی بوده است.تنها اشكال غذایی در آن زمان، كمبود بهداشت غذایی بود و اینك كه به بهداشت دست یافته ایم، ارزش های غذایی را از یاد برده ایم. از غذاهای سنتی ایران می توان به دیزی، چلوكباب سلطانی، خورشت فسنجان و قورمه سبزی اشاره كرد و ماكارونی، پیتزا، انواع ساندویچ و مانند آن را می توان غذاهای وارداتی نامید كه بعد از ورود غربی ها و فرنگ رفته ها به ذائقه های ایرانی اضافه شد. افزون بر آن، ذائقه مردم متأثر از دسرهای وارداتی تغییر كرد. نوشابه از جمله این دسرها بود. پیش از جای گرفتن نوشابه بر سفره ایرانی، مردم از نوشیدنی هایی مانند آب میوه طبیعی، عرق های سنتی و دوغ استفاده می كردند. نوشابه چاشنی غذاهای وارداتی محسوب می شود كه با ورود مدرنیته به فرهنگ تغذیه ما راه گشود.یكی از مهمترین علوم، شناخت ویژگی های دارویی گیاهان و چگونگی بهره برداری از آن بود. به هر روی، نوشابه وارد ایران شد و عرق های گیاهی كه در درمان مؤثر و نیز در طعم با ذائقه ایرانی سازگار بود، روز به روز بیشتر به حاشیه رانده شد. كارخانه های تولید نوشابه به آزمایش فرمول های مختلف برای دستیابی به نوشابه ای سازگار با ذائقه ایرانی پرداختند و پس از تحقیقات و مطالعات بسیار، تنها در تعدد تولید و بسته بندی توفیق به دست آوردند. ولی آمار نشان می دهد؛ اغلب مردم به رغم خرید زیاد نوشابه از طعم آن لذت نمی برند و بیشتر بر اساس عادت و كودكان نیز به لحاظ رنگ و گاز نوشابه، آن را می نوشند.مصرف سرانه نوشابه در ایران به اندازه ای قابل توجه بود كه در روزهای گذشته تیتر بسیاری از مطبوعات به آن اختصاص یافت. این خبر در حالی اعلام شد كه میزان مصرف شیر در ایران با استانداردهای جهانی فاصله بسیار داشت. حال آن كه نوشابه نه تنها برای بدن فایده ای ندارد كه گاه به توصیه پزشكان برای برخی بیماران ممنوع و مضر نیز اعلام می شود. با وجود این، هر روزه نوشابه در كارخانه ها تولید، در فروشگاه ها عرضه و به مصرف مردم می رسد و این روند همچنان رو به افزایش است.
در مقابل، شیر كه به خاطر مواد آلی و معدنی فراوانش غذای كاملی محسوب می شود، در سبد مصرف خانواده سهم اندكی دارد و این نكته بیانگر آن است كه «ما با نسل هایی در آینده روبه رو خواهیم بود كه از سوء تغذیه رنج می برند.» مصرف شیر باید در برنامه غذایی روزانه همه مردم گنجانده شود كه البته با توجه به حجم تولید و نحوه توزیع، باید در این باره برنامه ریزی كلان و تمهیدات خاصی لحاظ شود.از سوی دیگر، اگر نوشابه سازان به جای فرمول های تكراری نوشابه های سیاه، زرد و بی رنگ و سرمایه گذاری در تبلیغات وسیع از طریق رسانه ها به ذائقه هایی كه در سرشت مردم نهفته، دقت كنند، بی گمان از این رهگذر به سود فراوان دست خواهند یافت. بدین ترتیب كه صاحبان كارخانه نوشابه سازی می توانند به جای نوشابه، عرق های سنتی را به روش آسانی رقیق كنند و با بسته بندی به شیوه نوشابه آن را به بازار عرضه نمایند. بدیهی است این امر استقبال مردم را برای خرید محصول عرضه شده در پی خواهد داشت. زیرا این محصولات علاوه بر طعم و مزه خاص خود، در درمان بسیاری از بیماری ها نیز مفیدند.
از دردهای شایع و رایج اجتماع امروز می توان به دردهای عصبی، گوارشی، تنفسی، كلیوی و عروقی اشاره كرد كه در میان نسل های پیشین تا این اندازه شایع نبود؛ زیرا گذشتگان ما اصول تغذیه را مبنای استفاده از نباتات می دانستند، از همین رو نسبت به نسل حاضر از بنیه و روحیه قوی تری برخوردار بودند. در ایران به عصاره گیاه، عرق سنتی می گویند، برای بیان تفاوت عرق و نوشابه های رایج تنها به ذكر چند نمونه از كاربرد عرق های سنتی بسنده می كنیم. عرق نعنا: برای درمان ناراحتی های گوارشی، جلوگیری از نفخ و اسهال، ضد عفونی و تقویت كننده معده اطفال، بادشكن، ضد دل پیچه، مسكن معده و اشتهاآور. عرق شاتره: شفابخش عفونت های پوستی و قارچ جلدی، دافع خارش های بدن، ضد یرقان، رفع نارسایی های كبد، صفرابر و نشاط آور. عرق خارشتر: مدر (ادرارآور) قوی، دافع سنگ كلیه و مثانه، ضد سیاه سرفه و تب و لرز، ضد عفونی كننده مجاری ادراری. عرق بیدمشك: آرام بخش، ضد درد (به ویژه دردهای عضلانی)، تقویت كننده قلب. عرق بادرنج بویه: ضد خستگی های روحی، مفید برای استفراغ های دوران بارداری و نیز مفید برای درمان برونشیت و تشنج، ضد غلنج و ضد هیستری.
عرق بهارنارنج: آرام بخش، مقوی اعصاب، ضد تشنج، ضد سكسكه و بی خوابی، تقویت كننده اعصاب، مؤثر در رفع تهوع و استفراق.
عرق كاسنی: درمان یبوست و بیماری های كبد و كلیه، تصفیه كننده خون، اشتهاآور، ضد كلسترول. گلاب: ضد آلرژی، مقوی قلب و معده، رفع خلط های خونی دستگاه تنفسی، سفت كننده لثه، آرام بخش و نیروبخش.سنبل الطیب: مسكن دردهای عروقی و تپش قلب، مفید برای انواع ناراحتی های عصبی و التهاب روده، مسكن، نیروبخش و اشتهاآور.آویشن: ضد عفونی كننده دستگاه تنفسی، مفید برای ورم بینی و گلو، تقویت كننده دستگاه گوارش، ضد بیماری های قارچی پوست و مخاط، ضد سرماخوردگی و مسكن.

منبع : روزنامه جوان