روسیه در مسیر اتم

تا پیش از این كه حادثه نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل هر چیزی را كه به نوعی با انرژی هسته‌ای مرتبط است در نگاه مردم روسیه غیرقابل اطمینان جلوه دهد طراحان اقتصادی شوروی رویای نیروگاه‌های هسته‌ای متحرك را در سر می‌پروراندند كه قرار بود شهرك‌های مسكونی دورافتاده در عمق قطب شمال را روشنایی بخشند.
مخالفت‌های عمومی و مشكلات اقتصادی موجب شد تا این رویاها برای دو دهه به فراموشی سپرده شوند.
اما اكنون و با دستور مستقیم كرملین طرح‌های جاه‌طلبانه مربوط به دوران اتحاد جماهیر شوروی باری دیگر از طبقات خاك‌گرفته بایگانی خارج شده و به سرعت به جریان می‌افتند.
یكی از این طرح‌ها نیروگاه هسته‌ای شناوری است كه تا سال ۲۰۱۰ میلادی در منطقه یخ‌زده و زمخت دریای سفید استقرار خواهد یافت.
ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در تلاش برای احیاء صنعت هسته‌ای روسیه فرمان احداث ۲۶ نیروگاه هسته‌ای بزرگ جدید را امضا كرده كه با ساخت این واحدها سهم انرژی هسته‌ای از مجموع انرژی الكتریكی مصرفی در این كشور به دو برابر افزایش پیدا می‌كند.
علاوه بر این آژانس انرژی هسته‌ای روسیه می‌گوید امیدوار است طی دو دهه آتی حداقل۶۰ نیروگاه هسته‌ای به خریداران بالقوه خارجی عرضه كند.
منتقدان می‌گویند این طرح‌ها، به ویژه طرح ایجاد نیروگاه هسته‌ای شناور كه از اورانیوم كاملا غنی‌شده دارای كاربری نظامی استفاده می‌كند خطر تكثیر سلاح‌های هسته‌ای را تشدید می‌كند و نگران مخاطرات زیست‌محیطی هستند كه نیروگاه‌های احداث شده با فناوری دوران شوروی می‌توانند به همراه داشته باشند.
در نقطه مقابل، هواداران طرح‌های پوتین بر این باور هستند كه این موج نوظهور توسعه تولید انرژی هسته‌ای به دلیل تغییر الگوی مصرف انرژی در بین مردم روسیه، تشدید روند گرم شدن هوای زمین و بالاگرفتن فشارهای اقتصادی اجتناب‌ناپذیر است.
ولادیمیر فورتف، مدیر آژانس دولتی فیزیك انرژی‌های نوین در مسكو، پایتخت روسیه می‌گوید: اقتصاد روسیه با سرعتی بیش از آنچه پیش‌بینی می‌شد در حال پیشرفت است و این روند از توان تولید انرژی در كشور پیشی گرفته است.
وی می‌افزاید: همین حالا هم می‌توان كمبود انرژی را در روسیه به وضوح احساس كرد. در حال حاضر نزدیك به ۱۵ درصد انرژی الكتریكی مصرفی در روسیه از تأسیسات هسته‌ای این كشور تأمین می‌شود. پوتین مترصد افزایش سهم انرژی الكتریكی هسته‌ای به ۲۵ درصد تا سال ۲۰۳۰ میلادی است.
● امپراطوری نوظهور دولتی
پوتین سال گذشته طی اظهاراتی در حاشیه مراسم اعلام طرح‌های هسته‌ای جدید روسیه اعلام كرده بود انرژی هسته‌ای دیگر سیندرلای صنعت روسیه نیست بلكه یكی از بخش‌های اولویت‌دار صنعتی محسوب می‌شود كه جایگاه روسیه را به‌عنوان قدرتی بزرگ تضمین می‌كند.
او گفته بود: جاه‌طلبانه‌ترین پروژه‌ها و پیشرفته‌ترین فناوری‌ها به شكلی با این بخش ارتباط پیدا می‌كند.
كرملین با هدف تسریع روند توسعه سریع این بخش اوایل ماه جاری میلادی با صدور دستورالعملی ۳۰ شركت فعال در زمینه فناوری‌های هسته‌ای را در یكدیگر ادغام كرد تا یك شركت بزرگ دولتی ایجاد شود كه همه وجوه مرتبط با انرژی هسته‌ای، از طراحی نیروگاه‌ها تا ساخت و صدور راكتورهای هسته‌ای را یكجا مدیریت و اجرا كند.
این غول جدید كه مجموعه صنعتی انرژی اتمی یا به اختصار AEIC نامیده خواهد شد به‌سان زیرمجموعه‌های متمركزی كه در دوران پوتین ایجاد شدند و در حیطه‌هایی چون تولید جنگ‌افزار، ساخت هواپیماهای تجاری و... فعالیت دارند، سازماندهی و براساس دستورالعمل‌های كرملین مدیریت خواهد شد.
● نگرانی عمیق
طرح ایجاد تأسیسات هسته‌ای شناور انتقادات شدیدی را برانگیخته است. ولادیمیر اسلیواك، مدیر اكو دیفنس، از گروه‌های هوادار محیط‌زیست روسیه می‌گوید: این ایستگاه‌ها باید از سوی شناورهای جنگی مراقبت شوند تا مانع از نزدیك‌شدن افراد به آن‌ها شوند چرا كه این‌ تاسیسات از ایمنی كمتری در قیاس با تاسیسات مستقر بر روی زمین برخوردار خواهند بود.
او با اشاره به این كه سوخت مصرفی این نیروگاه‌ها تا ۲۰درصد غنی‌سازی می‌شود (در مقابل ۴ درصدی كه روی سوخت نیروگاه‌های متعارف انجام می‌شود) تاكید می‌كند خطر تكثیر هسته‌ای از آن‌ها به مراتب بیشتر است.
كارشناسان روس می‌گویند این نیروگاه‌ها به كشورهای حوزه خلیج فارس پیشنهاد شده، جایی كه امكان استفاده توامان از آن‌ها برای شیرین‌كردن آب دریا و تامین انرژی هسته‌ای وجود دارد.
این نیروگاه‌ها همچنین برای كشورهایی چون فیلیپین، الجزایر، مالزی و آرژانتین هم كه سواحل طولانی داشته و با كمبود برق مواجه هستند، مناسب است.
● توافق برای نظارت
در نشست اوایل ماه جاری میلادی پوتین با جورج بوش، رئیس‌جمهور ایالات‌متحده ، در كنه‌بونك‌پورت دو طرف بر سر توافقنامه همكاری در زمینه انرژی هسته‌ای كه دیرزمانی است به بایگانی رفته به اتفاق نظر دست یافتند.
این توافقنامه چنانچه از سوی كنگره ایالات متحده و دومای روسیه به تایید نهایی برسد به مسكو و واشنگتن اجازه می‌دهد ایده بازاریابی مشترك فناوری هسته‌ای را تحقق بخشند.
این ایده كه از حمایت قاطع پوتین برخوردار است در حالی كه امكان دسترسی به انرژی هسته‌ای را تسهیل می‌كند نظارت بر عرضه فناوری‌های دوگانه هسته‌ای كه كاربری نظامی نیز می‌توانند داشته باشند را تشدیدخواهد كرد.
اگرچه پوتین بعد از این دیدار گفته بود خواستار اجرایی‌شدن هرچه سریعتر این طرح است لیكن منتقدان می‌گویند صنعت هسته‌‌ای روسیه، كه متهم به فساد مالی و استفاده از تكنیك‌های غیرایمن است قبل از هرچیز باید خانه تكانی‌ داخلی داشته باشد و در مقابل آمریكایی‌ها باید به نگاه سیاسی خود به این صنعت پایان دهند.

منبع : روزنامه همشهری