لثه و لوسمی حاد

Acute myeloid leukaemia‌‌ یا لوسمی حاد مغز استخوان به نوعی نئوپلاسم مهاجم اطلاق می‌شود که در صورت عدم درمان به موقع در عرض چند روز منجر به مرگ فرد می‌شود.
هم اکنون مستندات نشان می‌دهد که هنگام تشخیص در بیش از ۴۰% بیماران، درگیری در ناحیه‌ی بیرونی مغز استخوان وجود دارد. گزارش شده است بیشترین شیوع سلولهای مهاجم مغز استخوان در نواحی از جمله لثه‌های بزرگ شده، غشای مخاطی و پوست‌های برآمده و گره‌دار اتفاق می‌افتد.
در این مقاله به موردی اشاره می‌کنیم که بیمار در اثر داشتن لثه‌های حجیم و بزرگ شده باعث بروز لوسمی گردیده است، این مورد خاص حاکی از این است که آگاهی داشتن نسبت به لوسمی حاد مغز استخوان از اهمیت بالایی برخوردار است.
● شرح یک مورد:
بیمار خانمی حدوداً ۴۵ ساله بود که تاریخچه‌ی پزشکی گرفته شده نشان از روماتیسم مفصلی، سستی و بی‌حالی به مدت چهار هفته، عرق نمودن هنگام شب و بزرگ شدگی لثه همراه با درد داشت. او توسط دندانپزشک معاینه شد و سپس پزشک معالج او با احتمال عفونت‌ دهانی برای این بیمار آنتی‌بیوتیک تجویز نموده بود. وضعیت این بیمار کمی بهتر شد و به پزشک کشیک بیمارستان معرفی شد که در آنجا هم پزشک پی به بزرگ شدگی حجم لثه‌ی این خانم نبرده و اهمیتی به این ویژگی‌ مشخصه‌ ندارند. آزمایش خون انجام شد و نشان از WBC ۳۱x۱۰۹/L،L Hb ۸۲g/Platelets ۸۱x۱۰۹/L داشته است.
از لحاظ بالینی به لوسمی حاد مغز استخوان شک نمودند و سپس از مورفولوژی مغز استخوان و شمارش گلبول‌خونی به یقین رسیدند. در ابتدا با شیمی درمانی وضعیت لثه رو به بهبود گذاشت. این نوع درمان برای دست‌یابی به بهبودی کامل مغز استخوان با موفقیت همراه می‌باشد.
بیمار مذکور بعد از تشخیص چهارده دوره شیمی درمانی را گذراند و ۱۸ ماه تحت نظر بود و به طور کامل بهبود یافت و درد از بین رفته بود.
بزرگ شدگی حجم لثه یک نوع نشانه‌ی غیر معمول فیزیکی بوده که تشخیص افتراقی آن محدود است. زمانی که بیماری با این مشکل مراجعه نمود، لازم است پزشک درمانهای اولیه را انجام دهد حتی اگر این بزرگ شدگی غیر عادی حجم لثه‌ی کهنه، مزمن و یا تازه باشد.
بزرگ شدگی لثه درمرحله‌ی تازه ممکن است در اثر عوامل موضعی یا اینکه در اثر بیماریهای سیستمی نماید.
شرح حال گرفته شده در ارتباط با مصرف دارو بسیاراهمیت است چرا که استفاده از داروهایی همانند Phenytion, cyclosporine, calcium channel blockers از علتهای معمول در ایجاد بزرگ شدگی حجم لثه می‌باشد.
از دیگر عوامل در ایجاد بزرگ شدگی حجم لثه، بهداشت ضعیف دهان و دندان است که باعث ایجاد التهاب مزمن لثه می‌گردد.
از بیماریهای سیستمی از قبیل گرانولوماتوز و گنر، التهاب روده‌یی، اختلال بافتها، بزرگی غیر عادی دست و پا به عنوان وجه اشتراک در بروز این مشکل یاد می‌نمایند و هنگامی‌که بیماری با این علائم و مشخصات مراجعه نمود پزشک معالج باید به دقت پیگیر باشد.
لوسمی حاد مغز استخوان از مهمترین و خطرناکترین حالت‌ها است که با بزرگ شدگی حجم لثه وجه مشترک دارد.
در بیماران دچار لوسمی حاد علائم و نشانه‌هایی همچون خون مردگی در ناحیه‌ی مخاط، خونروی از لثه و همینطور علائم سیستمی همانند عرق نمودن شب هنگام، عفونت‌های تازه، سستی و بی‌حالی از دیگر موارد مشترک در بزرگ شدگی حجم لثه می‌باشند.
از آزمایش‌های خونی معمول می‌توان در تسریع تشخیص این بیماری مورد استفاده و کمک گرفت. در مورد این بیمار عدم موفقیت در شناسایی علائم سیستمی باعث تأخیر در تشخیص شده بود که این خود باعث تهدید در زندگی بیمارگردید.
تراوش از لثه از علائم شناخته شده‌ی لوسمی حاد بوده و طبق طبقه‌بندی انجام شده سلولهای مهاجم مغز استخوان و سلولهای نوع M۴-M۵ از ویژگی‌های مشخصه در بروز این بیماری می‌باشند. در حال حاضر درحدود ۳۰% ازاین قبیل بیماران، تشخیص بر اساس سلولهای مهاجم M۴-M۵ انجام می‌پذیرد.
در پوست این قبیل بیماران ارتشاح گلبولهای سفید خونی، بزرگی طحال و کبد و نشت در پرده‌های مغز می‌باشند.
از نوع درگیر شدن بیرون، با ترکیدن سلولها و محتویات کروموزومها، بی‌قاعدگی کروموزوم ۱۱ به ویژه بی‌قاعدگی ۱۱q۲۳ که باعث درگیری myelogene می‌شود قابل مشاهده است.
در این بیمار سلولهای سیتوژنیک نرمال بوده و انحرافی درآن مشاهده نگردید. لوسمی حاد مغز استخوان شایع‌ترین لوسمی میلوئید است با توجه به اینکه از هر صد هزار نفر به میزان ۸/۳ نفر درگروه سنی میان سالگی تا ۷۰ سالگی مبتلا می‌شوند. این یک اختلال یافته‌یی است.
بیماری به سرعت در مغز استخوان جا گرفته و باعث کاهش خون‌رسانی و یا کم خون شدن کاهش تعداد نوتروفیلهای خون و کاهش تعداد پلاکتهای محیطی خون می‌گردد.
بیشترین این موارد بدون اختلالات خونی مهاجم، به صورت تک بروز می‌نماید اما اینجا شاهد افزایش وقوع لوسمی حاد مغز استخوان در اثر سندرم دیسپلازی نخاع هستیم که در نتیجه‌ دوره‌ی‌ شیمی درمانی که برای درمان تومور انجام شده بود به وقوع پیوسته است.
در بیماران زیر ۶۰ سال شیمی درمانی به میزان ۲۰ تا ۷۰% ممکن است با موفقیت همراه باشد و با توجه به گروههای در معرض خطر، بی‌قاعدگی سیتوژنتیک در سلولها مشاهده گردید.
برای بیمارانی که تشخیص لوسمی حاد مغز استخوان داده شده به نظر می‌رسد درصد پائینی از میزان بهبودی در اثر شیمی درمانی داشته باشند و در مجموع میزان کمتری از آنان شانس زنده ماندن داشته باشند. بنابراین لازم است که این‌گونه بیماران به طور متناوب تحت نظر بوده و تحت درمانهایی از قبیل پیوند مغز استخوان قرار گیرند تا باعث افزایش و تسریع درصد موفقیت درمان شود.
زمانی‌که تشخیص بیماری انجام پذیرفت، این تشخیص زود هنگام این اجازه را می‌دهد تا شیمی‌درمانی مورد نظر انجام شده و همچنین درمانهای تقویتی خونی و درمان سریع عفونت‌ها و در نهایت درمان آنتی‌بیوتیک داخل وریدی انجام گیرد.
بیشتر بیماران با مشکلات خونروی پوستی وبا کبودی همراه هستند و در بعضی مواقع در بیماران مشکلات روده‌یی و خونروی داخل مغزی مشاهده می شود.
تب در اثر کاهش نوتروفیلهای خونی معمول بوده، سپتیسمی سریعاً ایجاد و شکل می‌گیرد و ممکن است قبل ازشروع درمان با آنتی‌بیوتیک باعث درگیری چند گانه اندام بدن گردد.
بنابراین تشخیص زود هنگام لوسمی حاد مغز استخوان بسیار با اهمیت بوده و بزرگ شدگی حجم لثه اولین علامت فیزیکال باشد که به پزشک این هشدار را می‌دهد که امکان بروز این بیماری وجود دارد.

دکتر فربد مجتهدی

منبع : هفته نامه پزشکی امروز