جامعه‏شناسی جامعه مدرن

چه جامعه‏ای را می‏توان مدرن گفت؟ جامعه مدرن چه ویژگی هائی دارد؟ حداقل برای پاسخ به این سوال جامعه شناسان سه گونه پاسخ به ما داده‏اند. پاسخ مارکسی، پاسخ وبری و پاسخ دورکیمی. در سنت مارکسی، جامعه جدید با شیوه تولید آن مشخص می‏شود. نظام کارخانه‏ای، شیوه تولید سرمایه داری و درگیری های بین دو نیروی بورژوا و پرولتر نشان دهنده وجود یا عدم وجود جامعه مدرن است. در این مختصر نمی‏توان بحث کرد که چرا مارکس جامعه مدرن را به جامعه سرمایه داری تقلیل داده است. پاسخ وبری به نظر می‏رسد بیشتر بعدی فرهنگی دارد تا اقتصادی. جامعه جدید با عقلانیت ابزاری، علم تجربی و وجود نظامهای بورکراتیک شناخته می‏گردد. آنچه در نظر وبر حائز اهمیت است نوع عقلانیتی است که در غرب پدید آمده است و انچه در نگاه مارکس مهم به نظر می‏رسد نوع شیوه تولید بورژوازی است.
اما در پاسخ سوم نوع حقوق و نوع مناسبات عناصر جامعه است که از سر تفاوت کنار یکدیگر سازمان یافته اند.به نظر دورکیم جامعه مدرن دربرگیرنده عناصر متمایز اما وابسته‏ای است که به نحوی ارگانیک گرد هم آمده اند. اکنون قبل از اینکه به بسط این دیدگاه بپردازیم یکبار دیگر می پرسیم که اگر جامعه ما جامعه مدرن است به کدام یک از این سه قابل توضیح است؟آیا می‏توان از نوعی نظام مبتنی بر سرمایه‏داری در ایران بعد از عصر پهلوی سخن گفت؟آیا عقلانیت ابزاری و نظامهای بورکراتیک در ایران پدید آمده است؟ و بالاخره آیا می‏توان گفت که ایران دارای نوعی سیستم متمایز از هم است به گونه‏ای که در نتیجه تفکیک کارکردی و تمایز یابی از هم منفک شده باشند و به نحوی ارگانیک مجددا با هم پیوند یافته باشند؟ اگر به هیچ یک از این سه طریق نتوانستیم توضیح دهیم که ما جامعه مدرن داریم آیا راهی دیگر می‏توان یافت؟آیا نظریه های کلاسیک برای مولفه های جامعه مدرن مطلبی را جا انداخته‏اند، نکته‏ای که شاید ما با آن مفهوم بتوانیم از جامعه ایرانی را توصیح دهیم.

عباس کاظمی
http://kazemia.persianblog.ir

منبع : مطالب ارسال شده