دوشنبه, ۱۵ بهمن, ۱۴۰۳ / 3 February, 2025
مجله ویستا
خراسان رضوی؛ نیازمند توجه بیشتر
استانهای خراسان رضوی، شمالی و جنوبی با توجه به اهمیت و گستردگی آن از نظر جغرافیایی و همچنین میراث فرهنگی و گردشگری این توانایی را دارند تا هركدام به تنهایی به قطبی تبدیل شوند.
●●معرفی شهرها و بناهایی از خراسان
●كلات
كلات به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و تاریخی خود در تمام طول تاریخ مورد توجه بوده است. از كلات و چرم در شاهنامه فردوسی در داستان فرود پسر سیاوش بارها نام برده شده است و پس از آن در متون تاریخی دیگری مثل تاریخ یمینی، حبیبالسیر و میهماننامه بخارا و سفرنامه از كلات یاد شده است.
شكل كلات كه به واسطه احاطهشدن در میان كوهها به حصاری میماند، همیشه توجه سلاطین و امرا را جلب كرده است؛ چنانچه تیمور هفده بار سعی در فتح این قله طبیعی داشته ولی ناموفق مانده است. كلات در شمال شرقی كوههای هزار مسجد واقع است. طول حصار طبیعی ۱۲ × ۳۶ كیلومتر و ارتفاع آن حدود ۲۰۰ متر از سطح جلگه میباشد.
كلات به واسطه چند دربند یا راه ارتباطی به خارج مرتبط میشود. این دربندها شامل: دربندد ژرف، قرانلو، ارغونشاه و دهچه است، و هركدام دارای استحكامات دفاعی نیز بودهاند. بخش كلات شامل تعداد زیادی روستای آباد است كه از میان آنها لایین، چرم، ژرف، قلعه نو و خور را میتوان نام برد. نژاد مردم این منطقه مختلف است و در میان آنها، طوایفی از عرب، كرد، كرمانشاهی، لر، ترك و تركمن وجود دارد. این طوایف اغلب به خاطر مرزداری توسط نادرشاه و دیگران به این منطقه كوچانده شدهاند.
آب و هوای كلات در زمستان سرد و در تابستانها معتدل میباشد. كلات دارای رودخانههای متعددی است كه همه از كوههای هزار مسجد جاری میشوند و در مسیر خود باغات میوه و كشتزارهای برنج را آبیاری میكنند. از میان انی رودخانهها كه اغلب فصلیاند میتوان به رودخانههای لایین، چرمسو، ایسیقسو، و علی بولاغ ژرف و قلعه نو اشاره كرد.
كوههای هزار مسجد در این منطقه با بیشترین ارتفاع خود در قله ۳۲۰۰ متری آن، دارای سنگچین به شكل مناره و ستون است. طبیعت این منطقه بكر و دستنخورده و زیستگاه انواع وحوش میباشد. مردم در منطقه كلات بیشتر به دامداری مشغولاند و تولیدات آنها بیشتر پشم و پوست، لبنیات و برنج است. فاصله كلات تا شهر مشهد ۱۴۵ كیلومتر میباشد.
●آثار تاریخی كلات
عمارت خورشید، مسجد كبود گنبد، كتیبه نادری، برجهای نادری.
●سبزوار
سبزوار در غربیترین نواحی خراسان بین ۵۷ درجه و ۴۳ دقیقه طول شرقی و ۳۶ درجه و ۱۲ دقیقه عرض شمالی نصفالنهار گرینویج قرار گرفته است. ارتفاع آن از سطح دریا ۹۴۰ متر است. همسایههای این شهر در شمال بخش جاجرم بجنورد و اسفراین، در مشرق نیشابور، در جنوب كاشمر و در مغرب شاهرود میباشد. فاصله سبزوار تا شهرهای بزرگ اطراف آن به قرار زیر است: از سبزوار تا اسفراین ۱۰۵ كیلومتر، تا كاشمر ۲۱۰ كیلومتر، تا نیشابور ۱۰۵ كیلومتر، تا شاهرود ۲۵۴ كیلومتر، تا مشهد ۲۲۰ كیلومتر و تا تهران ۶۶۰ كیلومتر میباشد.
كوههای جغتای جلگه سبزوار را از جلگه جوین جدا میسازد. این كوهستان ادامه البرز است و مهمترین قلههای آن ندقان و صد خرو به ارتفاع ۲۳۷۳ متر میباشد. رشته كوه دیگری كه جلگه جوین را از جاجرم اسفراین و صفیآباد جدا میكند، كوه مهار است، كه بلندترین قله آن ۱۵۱۷ متر ارتفاع دارد. شاه جهان در شمال و كوه میش در جنوب سبزوار دو رشته اصلی دیگر از كوههای این ناحیهاند.
به لحاظ كشاورزی، سبزوار با متوسط میزان بارندگی ۲۵۰ میلیمتر و ۶۸۵ حلقه چاه عمیق و ۱۶۴ حلقه چاه نیمه عمیق، محصولاتی چون گندم، جو، پنبه، زیره و چغندرقند را به مقدار فراوان تولید میكند. انواع انگور، هندوانه، خربزه، گرمك و انواع میوههای درختی، دانههای خوراكی و دانههای روغنی از محصولات روستاهای سبزوار میباشند.
انغوزه كتیرا، زیره كوهی، ترنجبین، شاهتره، درمنه تركی، مازو، ریوند، فلوس و… از گیاهان دارویی و صنعتی این منطقهاند.
دامداری و نوغانداری (ابریشمكشی) و تولید انواع محصولات دامی از دیگر اشتغالات مردم این شهرستان است. در سبزوار و اطراف آن كارخانههای متعدد ریسندگی و بافندگی، تهیه پوست و كرك، پنبه پاككنی، زیره پاككنی، قند و روغنگیری وجود دارد.
از لحاظ كانیها سبزوار دارای معادن مهم مس، آهن، سنگهای ساختمانی، سنگ گچ (آهك)، سرب، گوگرد، كرومیت، نمك و … میباشد. از صنایع دستی مهم سبزوار، قالیبافی، پارچهبافی دستی، مصنوعات چرمی و خراطی را میتوان نام برد.
●بناهای تاریخی و مزارها
آرامگاه شاهزاده شعیب، آرامگاه پیرمراد، آرامگاه شاهزاده یحیی، آرامگاه پیراستیر، منار خسروگرد، آرامگاه حاج ملاهادی سبزواری، بقعه بیلدار باشی، بقعه سیدناصر بن محمد، آرامگاه نمادین مولانا حسین كاشفی، امامزاده بیبی علیه خاتون، امامزاده سلطان حسین، امامزاده هفت معصوم، مسجد جامع پامنار، مسجد جامع چشام، مسجد جامع سبزوار، بقایای چهارتاقی خانهدیو، بنای شاهزاده جعفر، امامزاده سید حسین، مقبره شیخ همام، امامزاده سیدجعفر بن موسی، تپه باستانی علیآباد شور، تپه باستانی لطفآباد، تپه باستانی درویشآباد، تپه باستانی حیدرآباد، تپه باستانی شمسآباد.
●نیشابور
نیشابور در ۱۵۰ كیلومتری غرب شهر مشهد، در دشت همواری قرار گرفته است كه از یك طرف به كوههای بینالود و از سوی دیگر به ارتفاعات طاقانكوه محدود میشود، مشهد در شرق نیشابور و سبزوار در قسمت غرب آن قرار گرفته است. نیشابور از شمال به قوچان و چناران و از جنوب به شهرستانهای تربتحیدریه و كاشمر متصل است. رشتهكوههای بینالود از شمال نیشابور میگذرد و از شمال غربی سرولایت تا جلگه رخ امتداد یافته و بزرگترین قله آن حدود ۳۳۰۰ متر ارتفاع دارد. بینالود دارای درههای سرسبز و پرآب و روستاهای آباد و پر محصول میباشد. دیزباد علیا و سفلی، درود، پیوهژن، خرو علیا و سفلی و حصار بوژان از روستاهای این منطقه است كه دارای محصولات كشاورزی فراوان و جمعیت زیادی است. آلو، سیب و گردو از میوههای معروف این مناطق كوهستانی است. آب و هوای نیشابور در مناطق كوهستانی آن سرد و در قسمت جلگهای، معتدل است. نیشابور در فاصله ۷۶۸ كیلومتری تهران و در ۳۶ درجه و ۱۲ دقیقه عرض شمالی و ۵۸ درجه و ۴۸ دقیقه طول شرقی قرار گرفته است. نیشابور در فصلهای بهار و پاییز در معرض وزش بادهای موسمی و محلی میباشد كه نواحی كشاورزی منطقه را تهدید میكند، رودخانه دایمی در نیشابور وجود ندارد و رودهای آن فصلی هستند. مزارع بیشتر از طریق قناتها و چاههای عمیق و كاریزها آبیاری میشود محصولات مهم كشاورزی نیشابور، باقلا، غلات، پنبه، چغندرقند و حبوبات است. سبزیجات نیشابور معروف است. بادمجان و گوجهفرنگی، هندوانه و خربزه از محصولات دیگر این منطقه است. فرآوردههای گیاهی دیگری چون كتیرا، زرشك و ترنجبین در نقاط مختلف نیشابور به عمل میآید. سوغات نیشابور ریواس و شربت ریواس است. در آثارالبلاد و اخبارالعباد آمده است: «نیشابور از مدن خراسان، موصوفه به اصناف فضایل و فواكه و ثمرات … و همیشه قافلهها به آنجا نزول مینمایند، و در قدیم مجمع و معدن علما بود. عمرو بن لیث صفاری گفت كه: مقاتله میكنم بر شهری كه گیای آن ریباس است و خاك آن نفل است (و آن نوعی از ریاحین را گویند) و سنگ آن فیروزه است و این را از آن سبب گفت كه به آنجا ریباسی است كه مثل آن در هیچ كل زمین نیست (و ریباس گیاهی است كه جدری و طاعون را نفع كند و عصاره آن نظر را تیز كند)
باغرود كه از تفرجگاههای زیبای نیشابور است، در قسمت شرقی آن قرار دارد. شمال غربی نیشابور است، در قدیم فیروزهتراشان و معدنكاران در كنار هم در این مناطق به سر میبردند و به كاوش و جستجوی معدن و تراش فیروزه و تزیین آن مشغول بودند، بدین سبب این شهر از قدیم مورد توجه حكام و سلاطین برای به دست آوردن این سنگهای گرانبها بوده است. فیروزه دو نوع است، یك نوع از معدن استخراج میشود كه به آن فیروزه سنگی میگویند، نوع دیگر كه مرغوبتر است، فیروزه خاكی نام دارد و در مسیلها و رسوبات به دست میآید. قبلاً ایرانیان مسكو در تراش فیروزه مشهور بودهاند و بهتر از خود خراسانیها از عهده انجام این كار برمیآمدهاند. و تجار ایرانی در وین نقش فعال در فروش این گوهر گرانبها داشتهاند.
●آثار تاریخی و دیدنی نیشابور
موزه نیشابور، آرامگاه حكیم عمر خیام نیشابوری، آرامگاه شیخ فریدالدین عطار نیشابوری، آرامگاه كمالالملك، مسجد جامع نیشابور، آرامگاه نظامالملك بكروی، امامزاده محمد محروق، امامزاده سید ابراهیم، بقعه قدمگاه نیشابور، آرامگاه امامزاده فضلابن شاذان، چشمه خم تركان، چشمه گرماب طاقانكوه .
●كاشمر
شهرستان كاشمر از شمال به نیشابور و سبزوار، از مشرق به تربتحیدریه، از جنوب به گناباد و از مغرب به شاهرود متصل میشود. ارتفاع آن از سطح دریا ۱۲۱۵ متر است. این شهرستان در ۳۵ درجه و ۱۱ دقیقه عرض شمالی و ۵۸ درجه و ۷۲ دقیقه طول شرقی قرار گرفته و آب و هوای آن به علت پستی و بلندی زمین و عوامل دیگر متنوع است در شمال خاوری این شهرستان هوا سرد و مرطوب و زمستانهای آن طولانی است. شمال این منطقه دارای آب و هوای معتدل و قسمتهای جنوبی به علت مجاورت با كویر دارای آب و هوای بسیار گرم و آبی شور میباشد. ارتفاعات شمالی این شهرستان از خواف شروع شده و از شمال تربتحیدریه میگذرد و دارای كوههای مربوط به دوران چهارم زمینشناسی و دارای قله مخروطی آتشفشانی ودر شمال قریه ریوش است. كوههای این منطقه پوشیده از درخت بادام میباشند و در دامنهها دارای چشمههای آب گرم معدنی هستند. رشتههای جنوبی این منطقه بسیار كم آب و دارای تپههای گچیاند. در قسمت جنوب این شهرستان كویر نمك قرار دارد كه در زمستان و هنگام بارندگی عبور از آن دشوار است. رودهای این شهرستان فصلیاند و بیشتر از درههای كوهستانی شمال در فصل بهار جاری میشوند. كاشمر منطقهای كشاورزی است و دارای محصولاتی چون غلات، حبوبات، پنبه، زیره و تنباكو است. در كوهستانهای این منطقه محصولات دامی مانند پشم و پوست و لبنیات وجود دارد. صنایع دستی محلی كاشمر قالی، قالیچه، زیلو، گیوه و چادرشب ابریشمی است. انگور و كشمش كاشمر دارای ارزش صادراتی است.
شهرستان كاشمر از چهار بخش به نامهای حومه، ریوش، خلیلآباد و بردسكن تشكیل میشود و دارای ۱۵۲ پارچه آبادی است. طوایفی مانند طایفه طاهری، طوایف بلوچ خانزائی، گرگزائی و اسماعیلزائی، طایفه بهمدی و میش مست در اطراف این شهرستان زندگی میكنند.
●آثار باستانی و مزارها
غار آتشگاه، روستای نامق، مسجد جامع كاشمر، برج علیآباد، برج فیروزآباد، امامزاده سیدحمزه، امامزاده سیدمرتضی، مقبره مدرس●تربتحیدریه
تربتحیدریه (زاوه) در ۱۴۰ كیلومتری جنوب مشهد و ۱۰۰۵ كیلومتری تهران و دارای ۳۵ درجه و ۱۶ دقیقه عرض شمالی و ۵۹ درجه و ۱۴ دقیقه طول شرقی است. ارتفاع آن از سطح دریا ۱۳۷۰ متر میباشد. این شهرستان از شمال به فریمان، مشهد و نیشابور، از مشرق به تربتجام و تایباد، از مغرب به كاشمر و از جنوب به خواف و گناباد محدود است. قسمت شرقی و جنوب شرقی این شهرستان كوهستانی و دارای دو رشته كوه مهم است: اول كوههای شرقی كه از چاه قلعه نزدیكی هشتادان شروع و پس از طی ۱۶۸ كیلومتر در جنوب بوریآباد خاتمه پیدا میكند. دوم كوههای جنوب شرقی است كه در جنوب رشتخوار با نام كوه مترو و در جنوب جنگل به اسم كوه اشتران یا اشتران كوه معروف است. آب و هوای تربتحیدریه در نقاط مختلف آن متنوع است. رودخانه معروف آن كال سالار از ۲۴ كیلومتری شمال تربتحیدریه سرچشمه گرفته و در امتداد خود با رودخانه گس نمك یكی میشود. از رودهای دیگر آن صبی و رود معجن است، رود معجن در مسیر خود آبشاری به ارتفاع ۲۸ متر را شكل میدهد. رودهای دیگر تربتحیدریه، رودخانه سرخآباد، رودخانه قلعه جق و رودخانه شصتدره هستند.
تربتحیدریه بجز بخش مركزی شامل پنج بخش به نامهای كدكن، بایگ، فیضآباد، رشتخوار و زاوه است. معادن مهم آن گل سفید، كرومیت، زاج و سنگ مرمر است و صنایع دستی آن شعربافی یا دستبافی، جاجیمبافی، چادرشببافی و بركبافی است. تولید قالیچههای بلوچی در میان چادرنشینان اطراف تربتحیدریه، كاشمر، سرخس و تربتجام رایج است و محصولات كشاورزی معتبر آن چغندرقند، غلات، زیره، زعفران و میوه است.
از نقاط دیدنی و ییلاقی این منطقه شهر بیاگ است. بایگ مركز ابریشم ایران نام گرفته و بالغ بر ۸۰% ابریشم كشور در این محل تولید میشود.
●آثار باستانی و دیدنیهای تربتحیدریه
چهارتاقی بازه هور، مزار قطبالدین حیدر، آرامگاه شیخ ابوالقاسم، مزار شاه سنجان
●خواف
شهر خواف كه تا چندی پیش از بخشهای شهرستان تربتحیدریه محسوب میشد، در جنوب شرقی تربتحیدریه قرار دارد. تاریخ خواف با تربتحیدریه درهم آمیخته است. خواف كه اصلاً نام ولایت و شهر مركزی آن (روس) بوده است از شمال با تایباد و تربتحیدریه از شرق با افغانستان، از مغرب با گنباد و از جنوب با قاین همسایه است. موقعیت آن كوهستانی است و دارای محصولاتی چون غله، چغندرقند و زیره است. شغل مردم آن اغلب كشاورزی و گلهداری است.
●آثار باستانی خواف
مسجد ملكزوزن، مسجد گنبد، مدرسه غیاثیه خرگرد، مدرسه خرگرد
●تربتجام
این شهرستان در ۱۶۰ كیلومتری شرق مشهد و در امتداد شاهراه آسیایی واقع است. تربتجام از شمال با سرخس و مشهد، از جنوب با تایباد و از مشرق با هریرود و مرز افغانستان و تركمنستان و از مغرب با شهرستانهای فریمان و تربتحیدریه همسایه است. تربتجام دارای ۳۵ درجه و ۱۴ دقیقه عرض شمالی و ۶۰ درجه و ۳۸ دقیقه طول شرقی و ارتفاع آن از سطح دریا ۹۲۸ متر میباشد. وسعت این شهرستان ۸۳۶۲ كیلومتر مربع است و در فاصله ۱۰۰۰ كیلومتری تهران قرار دارد. تربتجام در شمال دارای ارتفاعات شاهنشین است كه بین جام و زورآباد كشیده شده است. دنباله كوه بینالود با نام كوه یزد یا بزگ در جنوب این شهرستان قرار گرفته است و از كوههای دیگر این منطقه شاهنشین درشمال و كوههای باخرز در جنوب و مغرب است.
تربتجام دارای آب و هوایی نسبتاً گرم و خشك است و بادهای غبارآلود برخشكی آن میافزاید. هوای تربتجام در قسمت مشرق گرم و همراه با بادهای سخت موسمی میباشد. تربتجام دارای رودخانههای موسمی است و زراعت این منطقه به كمك همین رودخانهها و چاههای عمیق صورت میگیرد.
از رودخانههای مهم این منطقه هریرود در مشرق تربتجام است كه مرز ایران و افغانستان را تشكیل میدهد. رود جام نیز از شمال بند فریمان سرچشمه گرفته و پس از آبیاری كردن جلگه جام وارد هریرود میشود.
تربتجام در قسمت ارتفاعات باخرز، باغ كشمیر، كوه شاهنشین و استای در صالحآباد دارای جنگلهای پسته میباشد. محصولات آن غلات، پنبه، زیرهسبز و چغندرقند است. محصولات دامی و بافت قالیچههای دستی از دیگر منابع كسب و كار مردم این منطقه است. قالیچههای دستی این منطقه دارای طرحهای بومی و نقش و نگارهای متفاوتی است كه اغلب بافندگان از پیشینیان خود آموختهاند. صنایع دستی دیگر مردم این منطقه، بافت پارچههای پشمی، نخی، ابریشمی و ساخت ظروف سفالین نقشدار و پارچههای گوناگون برای چادرشب، چارقد و غیره است.
●آثار تاریخی و دیدنیهای تربتجام
آرامگاه شیخ احمد جام، آرامگاه شاه قاسم انوار، آرامگاه خواجه عزیزالله، آرامگاه میر غیاثالدین
●تایباد
این شهرستان تا چندی پیش یكی از بخشهای تربتجام بود. تایباد در ۲۵۰ كیلومتری مشهد و در كنار مرز ایران و افغانستان واقع است. از آثار تاریخی این یكی بنای آرامگاه مولانا زینالدین ابوبكر تایبادی است كه مربوط به قرن نهم میباشد، دیگری میل كرات است كه از روزگار سلجوقیان به جای مانده است. این برج در كنار روستای كرات قرار گرفته و دارای كتیبهای به خط كوفی میباشد. آرامگاه شاهزاده قاسم تایباد و آرامگاه خواجه عبدالله از دیگر مناطق دیدنی این منطقه میباشد.
●سرخس
سرخس در ۱۸۰ كیلومتری شرق مشهد و در مرز ایران و افغانستان قرار دارد. سرخس از جنوب نیز با تربتجام همسایه است و در حدفاصل حاشیه خارجی صحرای قرهقروم با لبه فلات ایران قرار گرفته و از دو سوی به بستر دو رودخانه محلی كشفرود و تجن محدود میگردد و حداكثر ارتفاع نقاط كوهستانی آن ۲۰۰۰ متر است. آب و هوای سرخس از مناطق مجاور خود گرمتر است و به همین جهت منطقهای قشلاقی در شمال خراسان برای دامداران به وجود میآورد. سرخس دارای بارندگی كمی است و برای كشاورزی از آب رود تجن كه میان ایران و تركمنستان مشترك است و چاههای عمیق و نیمه عمیق استفاده میشود. گندم، جو، پنبه و میوه فراوان در سرخس به عمل میآید. سرخس دارای راهآهن میباشد.
●دیدنیهای سرخس
پل خاتون، غار بزنگان، دریاچه بزنگان، غار مزدوران، مقبره شیخ لقمان سرخسی (لقمان بابا)
●قوچان
قوچان در ۱۳۰ كیلومتری مشهد و ۸۰۷ كیلومتری تهران قرار دارد، قوچان از شمال با تركمنستان و از اطرف با شهرستانهای درگز، چناران، نیشابور، اسفراین و شیروان همسایه است. قوچان در ۳۷ درجه و ۷ دقیقه عرض شمالی و ۳۸ درجه و ۳۰ دقیقه طول شرقی قرار دارد، دارای مناطق كوهستانی و ۱۲۱۷ متر ارتفاع از سطح دریا میباشد. آب و هوای آن با وجود ارتفاعات هزارمسجد، آلاداغ و شاهجهان در تابستان معتدل و در زمستان سرد است، رودخانه اترك از مشرق قوچان به طرف غرب جریان دارد و مقدار زیادی از اراضی آن را آبیاری میكند. ارتفاعات متعدد باعث به وجود آمدن چشمهسارهایی شد است كه چادرنشینها را به سوی خود جذب میكند. درختان ارس، آرچه، زرشك وحشی و بوتههای تمشك و گیاهان دارویی چون گون، زیره، كاكوتی، درمنه و ترنجبین در این منطقه میرویند. غلات به خصوص گندم و سیبزمینی باجیگران و پیاز داغیان و شهر كهنه معروف و مرغوب است. به خاطر وجود كارخانه قند شیروان و چناران كشت چغندرقند در این منطقه رونق دارد. كشت دانههای روغنی مانند منداب و آفتابگردان از قدیم رایج بوده است. انگور و شیره انگور این منطقه مشهور است و سیب درختی منطقه اوغاز باجگیران نیز كم نظیر است.
قوجان دارای دام و محصولات دامی فراوانی است و پنیر كردی قوچان كه در داخل پوست (خیك) نگهداری میشود، بسیار مرغوب و خوشمزه است. از صنایع محلی این منطقه، نمدمالی، گلیمبافی، پوستیندوزی و جاجیمبافی است. قالی كردی این منطقه دارای طرح و نقشه خاصی است و بیشتر در حوزه امامقلی قوچان بافته میشود. پوستیندوزی و جلیقههای پوستی كه در اصطلاح محلی به آن كلیچه پوستین میگویند، بسیار معروف است. از جاجیم كه نوعی پارچه زبر و رنگی این منطقه است نوعی پالتو درست میكنند كه به آن چوخه میگویند و هنگام كشتی از آن استفاده میكنند.
●آثار باستانی و دیدنیهای قوچان
مزار سلطان ابراهیم، غار باغچه، غار آبله، غار پرده رستم، امامزاده روستای خسرویه، روستای كلّر، ییلاقات یوسفخان و كلاته، موزه مردمشناسی.
راضیه جویباری
منبع : مسافران
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست