فرصت های جهانی شدن برای ایران

با در نظر گرفتن این نكات كه:
- قرار گرفتن در شرایط جدید امری اختیاری و انتخابی نبوده و بلكه تحولات علمی و تكنولوژیكی سال های اخیر تمامی كشور ها را صرف نظر از علاقه یا بیزاری آنها در وضعیت جدید قرار داده است.- چشم بستن به واقعیت های موجود و مخالفت كردن با آنها و بیان زشتی ها و خطرات آن به ویژه برای كشور های در حال توسعه كمكی به تغییر یا تقلیل این روند نخواهد كرد.- شرایط جدید فرصت هایی را در اختیار كشور های در حال توسعه قرار داده كه در گذشته هرگز تصور دسترسی به آنها نمی رفت.جمهوری اسلامی ایران باید نسبت به شناخت شرایط نوین جهانی بیش از گذشته اقدام و در جهت بهره برداری هر چه بیشتر و بهتر از مزایای آن و پیش بینی لازم برای كاهش خطرات آن اقدام كند.اگرچه كشور های توسعه یافته بیش از كشور های كمتر توسعه یافته از شرایط جدیدی سود برده اند و فاصله بین كشور های غنی و فقیر زیادتر شده، ولی شرایط مزبور این امكان را لااقل برای بعضی از كشور های در حال توسعه فراهم آورده تا با برنامه ریزی صحیح و تلاش بتوانند جایگاه خود در صحنه بین المللی را ارتقا داده و حتی جزء كشور های تاثیر گذار در مسائل اقتصادی و سیاسی جهان درآیند.جهانی شدن برای ایران بیش از تهدید، فرصت رشد فراهم آورده است، البته به این شرط كه به سرعت راهكار های استفاده مطلوب این فرصت ها تعیین و به كار گرفته شوند. از جمله این شرایط جدید می توان موارد زیر را نام برد:- جهانی شدن دسترسی به انواع اطلاعات را كه در گذشته بسیار گرانقیمت و زمان بر و حتی در خیلی از موارد غیرممكن بود سریع، آسان و بسیار ارزان كرده است.
-دسترسی به فناوری ها، استاندارد ها، شرایط بازار، قیمت های رایج بین المللی، سلیقه ها، سهم هر تولید كننده در بازار و صد ها نوع اطلاعات دیگر كه در گذشته یا اصولاً امكان پذیر نبود و یا بسیار زمان بر و پرهزینه بود را بسیار سهل، ارزان و قابل دسترسی ساخته است.
-بوروكراسی موجود در نقل و انتقال افراد، نمونه ها، اطلاعات و پرداخت های مالی و همچنین تحریم ها را از میان برداشته و یا به شدت تخفیف داده است.*انتقال اطلاعات و مذاكره جهت شركت در نمایشگاه های بین المللی، بازاریابی كالا ها را بسیار سهل و سریع كرده است.-با ایجاد پایگاه اینترنتی می توان محصولات خود را در معرض دید جهانیان قرار داد، كاری كه در گذشته حتی در حد محدود آن هم برای تولید كننده یا فروشنده ایرانی بسیار پرهزینه و غیرممكن بود.-نرم افزار های كامپیوتری مجموعه صد ها سال یا میلیون ها نفرساعت تجربه را یك جا انتقال می دهند. یك مهندس ایرانی كه كار با نرم افزاری را در رشته خود می آموزد و به آن دسترسی پیدا می كند در زمان كوتاهی ده ها سال فاصله بین خود و سطح روز آمد آن فناوری را پر كرده و مانند هر مهندس دیگری در كشور های پیشرفته می تواند آن كار را با استاندارد بین المللی انجام دهد.اینها نمونه هایی از امكانات فناوری های جدید برای كشور های در حال توسعه هستند كه اگر با برنامه ریزی صحیح از آنها بهره برداری شود می توانند جهشی را در توسعه اقتصادی كشورمان ایجاد كنند.از جمله وجوه و تبعات عملی مهم پدیده جهانی شدن شكل گیری سازمان ها و تشكیل هنجار های جدید بین المللی است.كناره گیری از ساختار های جدید بین المللی قابل دوام نبوده و موقعیت ضعیف تری را برای ما رقم خواهد زد، به طوری كه هر چه تاخیر بیشتر باشد قدرت تاثیر گذاری ما كمتر خواهد شد، زیرا وارد سیستم شكل یافته تر و تعریف شده تری می شویم، در حالی كه شركت فعال ما در جریان شكل گیری این نهاد ها قدرت چانه زنی كشور را در جریان تاسیس آنها بیشتر می كند.
• جهانی شدن و تجارت جهانی
با پیشرفت و آزادسازی شبكه های جهانی اطلاع رسانی شفافیت بیشتری در گفتار و رفتار اقوام و ملل حاصل شده و افكار عمومی جهان امكان تعامل بدون واسطه و گسترده تر ی را پیدا كرده اند. در نتیجه حصول نوعی اجماع و یا مصالحه در مورد مفاهیم مورد اختلاف و توافق بر سر یك سلسله مقررات یا ارزش های مورد توافق جهانی ممكن شده است. از جمله این موارد مفهوم تجارت آزاد و آزادسازی تجارت است كه با تشكیل سازمان تجارت جهانی تقریباً به شكل هنجار ها و ارزش های تجاری الزام آور و مورد تبعیت جهانی درآمده است.برای نخستین بار اختلافات تجاری توسط یك مكانیسم قضایی بین المللی یا یك قاضی جهانی داوری می شود. تعداد زیادی از احكام صادره توسط ركن حل و فصل اختلافات سازمان تجارت جهانی در زمینه شناسایی حقوق كشور های در حال توسعه و منطبق با حقوق و مصالح آنها بوده است.سازمان تجارت جهانی به عنوان بزرگترین نهاد تجاری بین المللی در كلیه شئون تجاری سنتی و حتی امور غیركالایی آن شامل خدمات، سرمایه گذاری و مقررات داخلی مرتبط با تجارت دخالت دارد و شرط عضویت در آن فروگذاردن میزان قابل توجهی از تلقیات سنتی نسبت به حاكمیت ملی و تطبیق آنها با یك سلسله هنجار های مورد اتفاق جهانی است. پیوستن به این مجموعه مستلزم میزان قابل توجهی تعدیل و تغییرات ساختاری است. اما روی نیاوردن به آن نیز به معنای جداافتادن از سیستم غالب تجاری جهان است كه تا این زمان بسیاری از كشور های جهان را در خود جای داده و در حال گزینش تعداد قابل توجه دیگری از كشور هایی است كه مصرانه خواهان الحاق به آن هستند. عدم اقدام به موقع جمهوری اسلامی ایران در پیوستن به این سازمان مشكلات و زیان های زیادی را برای كشور دربرداشته است. علاوه بر منوط شدن عضویت ایران به توافق آمریكا _ كه اهرم فشاری را در اختیار آن كشور قرار داده است _ عدم حضور ایران در فرآیند تدوین مقررات مربوطه فرصت های بسیاری را از ما سلب كرده است. پیوستن به سازمان در چند سال اول شامل برخورداری از امتیازات و رفتار توجیهی خاصی در مورد كشور های در حال توسعه می شد كه ما از آن محروم شدیم.
• جهانی شدن و سرمایه گذاری
از جمله مسائلی كه اكنون غربی ها در پی آن هستند اجماع نسبت به یك رژیم بین المللی سرمایه گذاری است كه به عنوان یك هنجار و یا حتی منشور سرمایه گذاری رویه استاندارد و واحدی را در سطح بین الملل در ارتباط با سرمایه گذاری اعمال كند. از جمله اصولی كه هم اكنون در مورد آن پیگیری می شود اجرای اصل رفتار ملی است كه طبق آن دولت پذیرنده سرمایه باید همان مقررات و رفتاری را كه در مورد سرمایه گذاران و سرمایه گذاری اتباع خود در داخل معمول می دارد بدون تبعیض به سرمایه گذاران خارجی هم تسری دهد. با تلاش زیاد كشور های در حال توسعه و پیشنهاد های متعدد آنها فعلاً موضوع تا حدی مسكوت مانده است، ولی ضرورت دارد جمهوری اسلامی ایران فعالانه در تدوین مقررات مربوطه تلاش و از حقوق كشو ر های در حال توسعه دفاع كند.
• جهانی شدن و ارتباطات
ارتباطات در شمار خدمات پشتیبانی مهمی تلقی می شود كه بخش های مختلف اقتصاد برای رشد سریع و نوسازی خود به آن احتیاج وافر دارند. در سال های اخیر به دلیل رشد فزاینده فناوری اطلاعات و تاثیر فوق العاده آن بر سایر بخش های اقتصاد اهمیت آن بیشتر شده است. كشور ما می تواند در فناوری ارتباطات و اطلاعات و خدمات مربوط به آنها مزیت نسبی داشته باشد، مشروط بر آنكه زیربنا های ارتباطاتی كشور در تماس با خارج و همه نقاط داخل از نظر كیفی عالی باشند. اگرچه در سال های اخیر پیشرفت هایی در این زمینه داشته ایم اما تا رسیدن به شرایط مطلوب فاصله بسیار زیادی داریم كه باید در مدت بسیار كوتاه پر شود.
• جهانی شدن و اینترنت
امكانات ارزشمندی كه این پدیده نوین جهانی در اختیار كاربران قرار می دهد زیان های احتمالی آن را ناچیز و قابل كنترل كرده است. شایسته نیست دسترسی به این ابزار سودمند را به بهانه سوءاستفاده احتمالی از آن منع كرد، همانگونه كه آموختن زبان را به بهانه احتمال برخی بدآموزی ها منع نمی كنیم!سرمایه مورد نیاز برای فعالیت در زمینه ارتباطات و مخابرات «فكر انسان» است. این سرمایه به صورت وافر در اختیار اكثر جوانان این مرز و بوم قرار دارد.لذا باید زیرساخت های لازم برای فعالیت این سرمایه انسانی فراهم شود تا آنها در بازار بین المللی با مشخصات و ضوابطی كه نیاز دارد سرمایه خود را به كار گیرند. متاسفانه مسئولیت این كار در اختیار تعدادی از كارگزاران دولتی قرار داشته كه برخی از آنها تنگ نظری خاصی نسبت به واگذاری كار ها به مردم داشته ا ند. نتیجه سیاست تصدی گری دولت در این بخش عقب ماندگی شدید كشور در زمینه ساخت زیربنا های لازم، تحمیل میلیارد ها دلار هزینه های بیهوده به مردم، سرویس ناكارآمد حتی در مورد ارتباطات شهری و از همه مهم تر بازماندن صد ها هزار جوان ایرانی از ورود به تجارت و فعالیت های نرم افزاری و دادن بازار به رقبایی است كه به مراتب سرمایه كمتری دارند.
• جهانی شدن و ماهواره
این پدیده پنجره ای به درون خانه ها گشوده تا اخبار، نظرات و دیدگاه های مختلف مستقیماً و بدون هیچ مانعی به گوش مردم دنیا رسانده شود. این ابزار نوین می تواند بیشتر به سود كشور ها و یا گروه های ضعیفی باشد كه روش های گذشته چنین امكانات ساده و قابل دسترسی ای را در اختیار آنها قرار نمی داد. بدیهی است كسی در این رقابت تبلیغاتی برنده خواهد شد كه منطقی قوی تر و ارائه ای جذا ب تر داشته باشد. البته باید هشدار های لازم از نظر بدآموزی ها به مردم داده شود و از امكانات فنی موجود در این رابطه استفاده شود. محروم كردن مردم از چنین امكانات مفیدی از نظر منطقی نادرست و از نظر اجرایی غیرممكن است.
چه باید كرد:
-سیاست های مربوط به توسعه بخش ارتباطات در كشور باید تدوین و به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد تا فضا را برای سرمایه گذاری مردم در این رشته مناسب سازد.-شعار دولت در این زمینه می تواند «ارتباطات برای همه و در دسترس همه» باشد.-تلفن باید به روز در اختیار هر شهروندی در شهر و روستا قرار گیرد تا بتوان خدمات جهانی را با استفاده از آن با قیمت های منطقی به دست آورد.-كیفیت خدمات ارتباطی باید در سطح كیفیت مطلوب جهانی و قیمت آنها معقول و قابل تحمل شود.-تلاش شود ایران از تولیدكنندگان و صادركنندگان تجهیزات ارتباطاتی شود.-سرمایه گذاری در زمینه ارتباطات توسط مردم صورت گیرد. اگر زیان هایی كه تا به حال در مورد تلفن همراه چه از نظر قیمت فروش و چه از نظر پایین بودن كیفیت خدمات وارد آمده محاسبه كنیم، نتیجه آن وحشتناك خواهد بود. مردم باید بتوانند در زمینه تجهیزات سوئیچینگ، كابل های فیبر نوری، كابل های زیرزمینی و همه گونه تولیدات ارتباطاتی و همچنین نصب تجهیزات و بهره برداری از آنها آزاد باشند.-نقش دولت در زمینه اینترنت مانند سایر امور فنی و اقتصادی باید محدود به سیاستگزاری كلان و نظارت بوده و از تصدی گری بپرهیزد. لذا در اولین قدم باید دولت در كلیه زمینه های اجرایی مربوط به اینترنت به مردم اجازه فعالیت بدهد و از تصدی گری خود در این زمینه بكاهد.-دولت با مطالعه دقیق و برنامه ریزی صحیح زمینه بهره برداری هرچه بهتر و بیشتر از این پدیده نوین را برای ارتقای جایگاه كشور در صحنه بین المللی فراهم آورده و تسهیلات لازم را جهت دسترسی مردم به اینترنت ایجاد كند. دسترسی دانش آموزان و دانشجویان كشور به اینترنت تاثیر بسیار زیادی در پیشرفت علمی و به روز شدن دانش آنها دارد، بنابراین باید كلیه مراكز آموزشی كشور ظرف مدت كوتاهی به اینترنت مجهز شوند.-با توجه به تاثیر شگرفی كه دولت الكترونیكی بر افزایش كارایی، شفافیت، پاسخگویی و كاهش هزینه ها دارد، باید برنامه ریزی مطلوب به منظور اجرای هر چه سریع تر آن به عمل آید تا در فرصت مطلوبی به نتیجه نهایی برسد.-كشورهای در حال توسعه در بسیاری از رشته های علمی، فنی و خدماتی به درجات متفاوت از كشورهای توسعه یافته عقب ترند. استفاده از كامپیوتر و نرم افزارهای كامپیوتری این فرصت را فراهم آورده تا پر كردن این فاصله به سهولت و سرعت انجام گیرد. هر چه جوانان تحصیلكرده با كامپیوتر و نرم افزارهای روز دنیا در رشته های مختلف آشنایی بیشتری پیدا كنند خلأ موجود سریع تر و بهتر از میان برداشته می شود.-تجارت الكترونیك و مبادلات نرم افزاری از طریق اینترنت نیز از روش های نوین همكاری های علمی _ اقتصادی است كه در گذشته امكان آن نبود. با توجه به نبوغ جوانان ایرانی و توانمندی های علمی آنها باید تسهیلات لازم برای گسترش هر چه بیشتر این مبادلات و ایجاد فرصت شغلی برای نسل جوان و به ویژه فارغ التحصیلان دانشگاهی فراهم آید.
*نماینده سابق ایران در سازمان ملل متحد

منبع : باشگاه اندیشه