صومعه سرا

شهرستان صومعه سرا از شهرستان هایی است كه در غرب گیلان واقع شده واز شمال به انزلی و از جنوب شهرستان فومن و از شرق به شهرستانهای رشت و شفت و از غرب به شهرستانهای ماسال ورضوانشهر محدود است .شهرستان صومعه سرا با وسعتی حدود ۶۳۳ كیلومتر مربع و بر اساس آخرین تقسیمات كشوری دارای سه بخش مركزی ، تولمات ، میرزاكوچك جنگلی و هفت دهستان كسما ، طاهر گوراب ، ضیابر ، هندخاله ، لیفشاگرد ، گوراب زرمیخ ، مركیه ، و سه شهر صومعه سرا ، مرجغل ، گوراب زرمیخ و یكصد و پنجاه و دو روستا می باشد . عرض جغرافیایی شهرستان سی و هفت درجه و هجده دقیقه و طول جغرافیایی چهل و نه در صد و هجده دقیقه است .
مركز شهرستان یعنی صومعه سرا در فاصله ی تقریبی بیست و سه كیلومتری مركز استان قرار دارد . این شهرستان حدود ۱۴۵۰۰۰ نفرجمعیت داردكه رقمی حدود یك سوم آنها را جمعیت شهری و بقیه را ساكنان روستا تشكیل میدهند. ناهمواری ها ،جلگه و دشت صومعه سرا از شمال به تالاب انزلی و جنگل های مناطق تالابی و از جنوب به دشت حاصلخیز و مزارع برنج فومن و در قسمت غرب به مناطق كوهپایه ای و جنگلی ماسال محدود است . قسمت بیشتر شهرستان در ناحیه جلگه ای قرار داشته و در بخش میرزاكوچك جنگلی ارتفاعاتی باحداكثر هزار و دویست متر ارتفاع كه پوشیده از جنگل است دیده می شود كه دو منطقه ییلاقی شهرستان به اسامی گندرجی و خونپارجی در همین ارتفاعات وجود دارد .
شهرستان صومعه سرا به سه سیستم آبیاری متكی است رودخانه، سدها و كانال های خطوط شبكه آبرسانی و آب بندان ها. از چهل رودخانه جاری در گیلان بیش از ده رودخانه كوچك و بزرگ در شهرستان صومعه سرا جریان دارد كه جملگی از ارتفاعات شهرستان های ماسال و فومن سر چشمه گرفته و پس از طی مسافتی و عبور از روستاهای متعدد به تالاب منتهی می شوند میزان آبدهی این رودخانه ها در تمام طول سال یكسان نیست و معمولا از اواخر فروردین تا پایان مرداد آب رودخانه ها كاهش می یابد و همین رودخانه ها علاوه بر نعمتی كه به مردم ارزانــــــــی می دارند در مقاطعی از سال با طغیان خود موجب ضرر و زیان خصوصا به بخش كشاورزی می شوند و به طور معمول هر ساله شــــاهد آسیب هـــــای ناشی از آن هستیم .۰ شهرستان صومعه سرا با آب و هوای ویژه خود در اقلیم مرطوب و معتدل قرار داشته و دارای باران فراوان با بیش از هزار میلی متر در سال می باشد .
این شهرستان همانند سایر شهرستان های گیلان در مقابل رطوبت زیاد از گرمای متوسط و جریان هوای مطبوع برخوردار بوده كه بادهای مختلف در آن جریان دارند كه شدیدترین آن بادگرم زمستانی كه از غرب وزیده و در كوتاه مدت رطوبت منطقه را خشك و موجبات خسارت و بعضا آتش سوزی می شود .
خاك و زمین در شهرستان صومعه سرا به سه گروه تقسیم می شود . خاك تالابی كه این خاك در شمال شهرستان و در حاشیه تالاب تشكیل یافته آب زیر زمینی در این نوع خاك ها بسیار نزدیك به سطح زمین و غالبا غرقاب است تا حدودی برای چرای احشام مورد استفاده قرار می گیرد و غالبا مراتع را تشكیل می دهند . خاك جلگه ای كه معمولا از رسوبات رودخانه ها به وجود آمده و دارای پستی و بلندی اندكی هستند و بهترین خاك برای كشت انواع گیاهان متداول در منطقه خصوصا برنج است . خاك های كوهپایه ای كه این نوع خاك در دامنه ی كوههای البرز قرار داشته ،عمق خاك نسبتا خوب بوده و معمولا دارای شیب جنگلی می باشند و برای كشت گیاهان مناسب هستند . مقدار هجده هزارهكتار از اراضی شهرستان راجنگل تشكیل می دهد كه عموما درارتفاعات و به طور پراكنده در نواحی جلگه ای قرار دارندوگونه هــــــای جنگلی ، افرا ، بلوط و توسكا در آن دیده می شود ، كاشت صنوبر در سالهای اخیر رایج و شهرستان به عنوان بیشترین تولید كننده این نوع چوب در ایران محسوب می شود .
از ویژگی های منحصر به فرد شهرستان وجود تالاب در شمال آن است كه از نظر زیست محیطی ، سیاحتی و اقتصادی دارای اهمیت ویژه و زیستگاه گونه های مختلف پرندگان بومی و مهاجر و انواع آبزیان می باشد و به عنوان بزرگترین تالاب دنیا محسوب و دارای توان های بالقوه متعدد می باشدكه یكی از آنها ارزش چراگاهی حاشیه تالاب است و در حاشیه تالاب ساكنین زیادی زندگی می كنند كه اساس معیشت آنان كشاورزی مبتنی بر برنج ، صیفی جات ، توتون و نیز فعالیتهای جنبی صید، شكار و دامداری مبتنی بر پرورش گاو و گاومیش می باشد . از مهمترین رودخانه های كه به این تالاب وارد می شوند می توان به ماسوله رودخان ، قلعه رودخان ، پسیخان و . . . را نام برد . همچنین مناطق حفاظت شده سلكه و سیاه كشیم با اعتبار بین المللی به عنوان محل امنی جهت زیستگاه پرندگان مهاجر در شهرستان صومعه سرا واقع است .
معماری سنتی روستایی در صومعه سرا به تجربه گرانبهای گذشتگان تكیه داشته و هماهنگ با عوامل محیطی پدید آمده است كه در چگونگی معماری عوامل آب و هوایی همچون باران مداوم ، وزش بادها ، طبیعت و مواد موجود در دسترس نقشی اساسی دارد ودر بعضی مناطق نوع خانه ها مانند تلمبار ،كندوج و . . . در ارتباط مستقیم با كار كشاورزی است.
به علت یكسان بودن گونه خاك و اقلیم زبان قسمت اعظم شهرستان در منطقه جلگه ای گیلكی و در نواحی كوهپایه ای و ارتفاعات تنیان در بخش میرزاكوچك جنگلی و همچنین روستاهای طالش محله ، چكوور و لارسر در بخش مركزی مردم با گویش طالشی و در روستای گاز گیشه به علت تعدد كرد مهاجر ( از گذشته های دور) با زبان كردی تكلم می كنند همچنین گروهی آذری زبان به عنوان مهاجر از استان ههای اردبیل و زنجان به طور پراكنده و خصوصا در محله ای موسوم به زیده سرا در شهر صومعه سرا سكونت دارند .

منبع : سایر منابع