جشن مهرگان ، استان کرمان

در اوستا روایت است كه مهر همان ایزدمهر است كه در روز آغازین زمستان زاده شده است و میترا نام دارد. در ایران باستان این جشن را میتراكانا می‌نامیدند، كه بعدها به مهرگان تبدیل شد. از طرفی آیین مهرپرستی كه روزی جهان را در بر گرفته بود بر دین زرتشت اثر گذاشته و در سده‌های بعد به جشن مهرگان تبدیل شده است. روایت دیگر این است كه مهر همان مهر خورشید و نور و گرمی و مهربانی و محبت و فروز و مینویی و عهد و پیمان می‌باشد و نیز چیر‌گی شاه فریدون پیشدادی بر ضحاك تازی است. ابوریحان بیرونی در كتاب آثارالباقیه مهرگان را این گونه توصیف می‌كند:
«روز نخست از مهر ماه هرمزد روز است و آن روز شانزدهم مهر می‌باشد. جشن بزرگی است كه به مهرگان معروف است، خزان دوم باشد و این جشن مانند دیگر جشن‌ها برای عموم مردم است و معنی آن دوست جان است. گویند مهر نام آفتاب است و چون در این روز آفتاب برای اهل عالم پیدا شد، این روز را مهرجانها گویند و دلیل برگزاری این جشن آن است كه در آیین‌های ساسانیان آمده است كه در آن روز تاجی به شكل خورشید كه در آن دایره آفتابی بود و آفتاب بر چرخی كه در آن تاج سوار بود و شاهنشاهان بر سر می‌گذاشتند و شاهنشاهی خود را با داد آغاز می‌نمودند.»
در این روز در بسیاری از مكان‌ها بازار برپا می‌شود و مردم شادی‌ها می‌كنند. در تقویم اوستا جشن مهرگان برابر 16 مهر است اما چون در تقویم كشوری شش ماه از سال 31 روز است، بنابراین جشن شش روز جلوتر و روز دهم مهر خواهد بود.
در این جشن، زرتشتیان كرمان در شهر كرمان از چند روز قبل به پیشواز می‌روند. خانه و كاشانه خود را پاك و پاكیزه می‌نمایند،‌ آن روز جامه نو به تن می‌كنند و آب و آویشن كه نوعی گیاه خوشبو است به در خانه می‌آویزند و در داخل نور و گرمی آتش و بوی خوش عود و صندل و كندور وجود دارد و زمزمه ستایش به خداوند نیز از نشانه‌های جشن است. زرتشتیان پس از مراسم به سوی آتشكده‌‌ها (درب مهرها) در كرمان و سایر روستاها رو می‌آورند. نماز و ستایش به خداوند توسط گروه موبدان سفیدپوش انجام می‌گیرد و سپس موبدان آغاز به سخن نموده و فلسفه جشن را بیان می‌كنند.
از مراسم دیگر ایزدمهر، مراسم قوچ‌اندازون است،‌ در آیین مهر قوچ، نماد مهر است. قوچ یا پازن را در گله میش و نر می‌اندازند. نخست آن را با رنگ‌های سرخ و سبز به طرز دل‌انگیزی می‌آرایند و بر پشت آنها نقوش مختلفی از جمله نقش چهار خال یا چهار سوی چلیپا برای دفع چشم زخم و گزند رنگ‌آمیزی می‌كنند و سپس با طلب فراوانی و باروری قربانی می‌كنند. اولین شب قوچ‌اندازون را با پختن حلوایی در سیاه چادر جشن می‌گیرند و به اولین نری كه وارد گله شود آب‌نبات می‌دهند.