پس‌انداز معجزه می‌کند

مصرف بی‌رویه از پیامدهای تبلیغات تجاری است كه خانواده‌ها را آگاهانه یا ناآگاهانه درگیر رقابت‌های ناسالم كرده است. آن‌ها برای پوشش دادن هزینه‌های لازم به روش‌های گوناگونی متوسل می‌شوند، وام گرفتن، خرید اقساطی و... به این دلیل همیشه هزینه‌هایی از سبد خانوار خارج می‌شود كه می‌تواند مصارف بهتر و بهینه‌تری داشته باشد. از طرف دیگر، در مسیر زندگی همیشه حوادث پیش‌بینی نشده‌ای وجود دارند كه نیاز به هزینه دارد. در این مواقع «پس‌انداز» معجزه می‌كند. پس‌انداز امر ناشناخته‌ای نیست، اما لازم است كه به صورت دقیق‌تر به آن توجه كنیم. برای شروع به پس‌انداز، ابتدا یاد گرفتن دو اصل لازم است;اول تفاوت قائل شدن بین «نیاز و خواسته» و دوم این‌كه «چگونه می‌توان پس‌انداز كرد» این الفبا را ابتدا خود باید آموخت و سپس به كودكان آموزش داد.
● تعریف پس‌انداز
بنا بر تعریف اقتصادی، به مازاد مخارج سال پس‌انداز گفته می‌شود. پس‌انداز یعنی انصراف از مصرف در زمان حال. اگر فردی به جای پس‌انداز، پول‌های خود را مصرف كند، دیگر پول نخواهد داشت!شاید طرح این سوال كه «آیا من بدون آن كالا می‌توانم زندگی كنم؟» كمی اغراق یا گزافه باشد; اما تجربه به ویژه در شهرهای بزرگ نشان داده است كه باید جدی‌تر و با تامل بیش‌تری به این سوال نگریست; چون: الف) دوران كهولت بر سر راه قرار دارد، ب) حوادث پیش‌بینی نمی‌شوند و ج) تامین مسكن مسالهء مهمی در كشور ماست.در این‌جا هدف صرفا توضیح مزایای پس‌انداز نیست; چون خانوا‌ده‌ها از اهمیت و نقش آن در زندگی بنا بر تجربه و دانش شخصی خود آگاهند.
● ادبیات ملل و مفهوم پس‌انداز
انگلیسی‌ها: «پس‌انداز یك پنی یعنی به دست آوردن یك پنی»، مكزیكی‌ها: «یا حالا پس‌انداز كن یا هیچ‌وقت»، ‌ایرانی جماعت: «قطره‌قطره جمع گردد وانگهی دریا شود» و...
بنا بر گزارشی كه از سوی شركت ملی پس‌انداز و سرمایه‌گذاری در كشور انگلیسی منتشر شده است، پیش‌بینی شده كه خانواده‌های انگلیسی تا سال ۲۰۵۰، پنجاه درصد از پول‌های خود را پس‌انداز خواهند كرد كه این میزان در حال حاضر ۴۳ درصد است. با این روند میزان پس‌انداز در آن كشور به ۱۵۰ میلیارد پوند خواهد رسید كه این میزان در حال حاضر ۴۳ میلیارد پوند است. پس‌انداز خانواده‌های انگلیسی در ۵۰ سال پیش تنها یك میلیارد پوند بوده است. در كشور آمریكا اكثر دانشجویان، هزینهء تحصیل خود را با تركیبی از پس‌انداز خانواده، وام و اشتغال تامین می‌كنند. تامین هزینهء تحصیل فرزندان برای خانواده‌های آمریكایی به دغدغه‌ای اساسی تبدیل شده است. بسیاری از خانواده‌ها، پس‌انداز را از هنگام تولد كودك آغاز می‌كنند. همین مساله خود بر این نكته تاكید دارد كه موضوع پس‌انداز از یك مفهوم مشترك بین همهء‌خانواده‌ها با فرهنگ‌های متفاوت، برخوردار است. به عقیدهء جورج گلاسون:‌«طلا به شما روی می‌آورد اگر حداقل یك‌دهم از درآمد خود را پس‌انداز كنید.»
● كودك و پس‌انداز
به طور مسلم اگر بچه‌ها از همان ابتدا پس‌انداز را فراگیرند در هنگام بزرگسالی كم‌تر تحت فشار مالی قرار می‌گیرند. از كجا باید شروع كرد؟ «قلك» ساده‌ترین پاسخ به این پرسش است. در سنین ابتدایی استفاده از این وسیله بهترین راهكار است، اما پس از مدتی كه قدرت تمییز بچه‌ها بیش‌تر شد باید به همان اندازه با مفهوم پیچیدهء پول، نحوهء خرج و پس‌انداز كردن آشنا شوند. «روبرت كیوساكی» نویسندهء كتاب «پدر پولدار، پدر فقیر» راهكارهای زیر را پیشنهاد می‌دهد:
۱) برای فرزندان‌تان حساب باز كنید
برای فرزندان‌تان دفترچه حساب پس‌انداز باز كنید و ماهانه مبلغی پول در آن بگذارید و به آن‌ها این امكان را بدهید تا هر موقع كه خواستند از حساب خود برداشت كنند، اما آخر هر ماه سری به بانك بزنید و از میزان موجودی آن‌ها مطلع شوید.
۲) بدهی‌ها و قرض‌های آن‌ها را كنترل كنید
۳) سه نوع پس‌انداز افتتاح كنید
برای آن‌ها سه حساب بانكی یا سه صندوق مجزا برای پس‌انداز پول در نظر بگیرید. یكی برای پس‌انداز طولانی‌مدت(مخصوص سرمایه‌گذاری)، دومی برای پس‌انداز كوتاه‌مدت (مخصوص خرید مایحتاج آن‌ها) و سومی برای امور خیریه یا صدقات. باید در مورد هر كدام به صورت جداگانه به آن‌ها آموزش داد. علاوه بر این موارد باید به كودكان در مورد خطرات قرض و بدهی‌های سنگین، تفاوت بین نیازهای ضروری و غیرضروری، عدم برداشت بی‌رویه از پول، توضیح كافی داده شود. به پیشنهاد كارشناسان، برای ترغیب كودكان به پس‌انداز استفاده از جوایز غیرنقدی مفید خواهد بود.
● پس‌انداز كنید
از همین حالا شروع كنید. ابتدا ریز تمام هزینه‌ها یادداشت شود. پس از آن تعریف خود را از «احتیاج داشتن» و «خواستن»‌ارایه دهید. به هر حال احتیاج، احتیاج است، اما آرزوها و خواسته‌های آدمی مرز نمی‌شناسد و همین بی‌قانونی، گاه آدمی را به مهلكه می‌كشاند.
در پس‌انداز كردن مدیریت بخردانهء‌ هزینه‌ها، بیش از اختیار بر مسوولیت تاكید دارد. رفتار مسوولانهء اعضای خانواده نقش چشمگیری در موفقیت و فرجام كار دارد، اما اگر بین زوجین اشتراك نظر وجود نداشته باشد بدون شك راه به جایی نخواهد برد. به همین دلیل كارشناسان یكی از ویژگی‌های خانوادهء خوشبخت را چنین عنوان می‌كنند: «از امور مالی یكدیگر خبر دارند و چیزی را از هم پنهان نمی‌كنند. صرفه‌جویی و پس‌انداز كردن جزو برنامه‌های اقتصادی خانوادهء خوشبخت است.»كوتاه‌ترین راه برای پس‌انداز، كاهش هزینه‌های جاری است. بخشی از مخارج ناخودآگاه بدون دلیل از سبد خانوار خارج می‌شود. به موارد زیر توجه كنید:
۱) بدون تحقیق قبلی خرید نكنید. لازم است اطلاعات كافی در مورد قیمت و كیفیت كالا داشته باید.
۲) در مورد وسایل الكترونیكی از خرید مدل‌های جدید پرهیز كنید، چون تفاوت قیمت آن با یك مدل پایین‌تر بسیار بیش‌تر است.
۳) در خانه از لامپ‌های كم‌مصرف استفاده كنید.
۴) در منزل از شیرهای آب خودكار استفاده كنید.
۵) شیرهای گاز ساختمان را عایق‌بندی كنید.
۶) تلفن وسیله‌ای برای كارهای ضروری و اقتصادی است نه وقت تلف كردن.
ناگفته پیداست كه خانم خانه به دلیل اشراف و شیوهء‌مدیریت مالی‌اش در خانواده نقش مهمی در این زمینه دارد.
● مدیریت پس‌انداز
یك قانون كلی و عام وجود دارد و آن این‌كه «پول بی‌زحمت به دست آوردن، صرفه‌جویی نمی‌شود، بلكه صرف ولخرجی می‌شود.» پس شما پولی را كه با زحمت به دست آورده‌اید به سادگی هدر ندهید. پس‌انداز را نباید برای اجناسی كه مستهلك هستند هزینه كرد. اگر می‌خواهید با پس‌انداز كردن ارزش پول‌تان نیز حفظ شود بهتر است پس از مطالعهء كافی، اوراق مشاركت، سهام و سكه خریداری كنید كه راه‌های مطمئنی هستند.
بخشی از پس‌انداز هر چند كوچك باید همیشه به صورت نقدینگی در دسترس خانواده باشد تا در امور تصادفی و ضروری هزینه شود. هر چه میزان پس‌انداز نسبت به هزینهء رخدادهای پیش‌بینی نشده نزدیك‌تر باشد خانواده دارای امنیت روحی و روانی بیش‌تری است.
● دو نكتهء پایانی
۱) پس‌انداز ارتباطی به مقدار درآمد شما ندارد. آگاهانه پس‌انداز كنید و خانواده را از فواید آن بهره‌مند كنید.
۲) پس‌انداز می‌تواند به رشد اقتصاد در جامعه كمك كند، اما نباید تنها از آن به نفع خود استفاده كرد. به دیگران كه نیاز مالی دارند كمك كنید. با سرمایه‌گذاری اجتماعی راه‌های دیگری برای شما گشوده خواهد شد.
پس‌انداز همیشه معجزه می‌كند...

سامان عابری

منبع : روزنامه سرمایه