تعریف قالبی از هویت دینی

بحث در باب هویت دینی (اسلامی) برای انجمن های اسلامی در ایران بحثی ریشه دار و پراهمیت محسوب می شود. واقعیت آن است كه طیف وسیعی كه انجمن های اسلامی امروزین، با آن دست و پنجه نرم می كنند، در رابطه (اعتباری) روشنفكری دینی- روشنفكری سكولار خلاصه می شود.خوانندگان این نوشتار لاجرم این معنا را درك می كنند كه سكولار بودن لزوماً به معنی ضد دین یا حتی بی دین بودن نیست. چه بسا به گفته بعضی از روشنفكران، به یك معنا، اسلام دینی سكولار است.
(عبدالكریم سروش، سكولاریسم سیاسی، سكولاریسم فلسفی)بدین ترتیب هنگامی كه عده ای متهم به سكولار بودن می شوند، این سئوال در ذهن آدمی جوانه می زند كه «كدام سكولاریسم؟ سكولاریسم سیاسی، سكولاریسم فلسفی و یا...؟»یكی از معانی سكولاریسم كه مورد نظر در این مقاله هم هست، همان سكولاریسم سیاسی است كه در معنای آن آورده اند: «جدا كردن دین از حكومت.» به این معنا پرواضح است كه می توان فردی هم سكولار باشد و هم دیندار مسلمان و اینكه در «انجمن های اسلامی» سكه رایج شده است تا همه دموكراسی خواهان را به چوب «سكولار بودن» برانند، به واقع غفلت عظیمی است كه باید از آن دوری جست.اما بازگردیم به قصه هویت دینی (اسلامی) در انجمن های اسلامی كه اكنون محل بحث فراوان شده است. طرح این مطلب كه «انجمن های اسلامی» باید از هویت دینی خود غافل نباشند، حداقل لازمی است كه می توان درباره آن سخن گفت.اما به حقیقت توصیه به داشتن هویت دینی (اسلامی) و غافل نبودن از چنین هویت فربهی، كدام گره از كار فروبسته این تشكل ها می گشاید؟ صرف داشتن هویت دینی (اسلامی)، بدون تعیین اطوار و شئون آن، كدام پیامد عمل گرایانه و پراگماتیستی را نصیب ما خواهد كرد؟ و بدین ترتیب سخن كلی گفتن در كدام ترازوی تحقیق، وزن می یابد؟با كمی تدقیق می توان دریافت زخمی كه امروزه پیكر انجمن های اسلامی را رنجور كرده است، از فقدان هویت دینی و غفلت از آن نیست.
به زعم نگارنده آنچه انجمن های اسلامی را سخت دگرگون كرده است و آسمان و زمین این انجمن ها را فراگرفته،تن دادن به این نظر است كه دین از معرفت دینی تفكیك پذیر است و البته معرفت دینی چون معرفتی بشری است، پس ابطال پذیر است و اسلام چیزی نیست جز تفسیرهای متعدد موجود از آن. این مسئله نیز انجمن های اسلامی را به بلوغی رسانده كه البته به تحمل نوازش ها و التفات هایی هم منجر شده است.
اینكه «انجمن های اسلامی» تنها باید به هویت دینی (اسلامی) خود پایبند باشند حداقل لازم است. اما قرار نیست كه فقط یك هویت اسلامی با تعریفی مشخص و قالبی وجود داشته باشد.سئوال این است كه چرا برخی در ذیل سخنان كلی از یك قالب فرضی به نام «هویت دینی» سخن می گویند و این دینداری آنچنان صورتی به خود می گیرد كه حتی نمی توان از پارلمان دانشجویی هم سخن گفت. در فضایی كه ارزش هایی چون دموكراسی پاس داشته نمی شوند و عده ای دانشجو به بهانه آنكه دموكراسی خواهند، باید مامن و پناهگاه خود در دانشگاه را ترك كنند، سخن گفتن از پارلمان دانشجویی به نظر نمی رسد كه ذنب لایغفری باشد. در داوری ها كمی تامل باید كرد.
*عضو شورای تحقیق دفتر تحكیم وحدت
حسین دباغ*

منبع : روزنامه شرق