تصویربرداری پزشکی

در میان تمام ماشینها و دستگاه‌های گران‌قیمت و پیچیده ، علم تصویربرداری پزشکی برای بسیاری از افراد ظاهری مبهم دارد؟ چطور این دستگاه‌ها می‌توانند اشعه ایکس تولید کنند و آنگاه از عضوی از بدن رد شده و بر روی یک فیلم ، تصویری از آن عضو بدست می‌آید. چطور دستگاه سونوگرافی با حرکت دادن قسمتی از آن بر روی بدن ، حرکت اعضای داخلی جنین و مایعات را به خوبی نشان می‌دهد. بیمار هنگام قرار گرفتن در دستگاههای سی‌تی اسکن و ام آر آی با ترس خاصی از اینکه آیا ممکن است تحت خطر باشد، یا بعد از مدتی برای او مشکلی بوجود آید، می‌باشد و یا مجبور است برای تشخیص و درمان بیماری خود ، خطر استفاده از این سیستم‌ها را بپذیرد.
● تاریخچه
تصویر برداری از اعضای بدن برای اولین بار توسط ویلهلم کنراد رونتگن فیزیکدان آلمانی و استاد دانشگاه ورزبورگ (wurzburg) آلمان در شب ۸ نوامبر سال ۱۸۹۵ میلادی همزمان با کشف اشعه ایکس از استخوانهای دست همسرش انجام گرفت. علت نامگذاری ایکس به این اشعه نداشتن ایده بخصوصی در مورد آن بود. بنابراین آن را اشعه ناشناخته یا مجهول ایکس نامیدند و تصویرگیری با این اشعه ، رادیولوژی نامیده شد.
● سیر تحولی و رشد
تصویر برداری از اعضای بدن در سال ۱۸۹۵ توسط رونتگن با کشف پرتو ایکس پا به عرصه وجود گذاشت. برخلاف سایر اختراعات و اکتشافات که سالها بعد و پس از طی مراحل سخت مورد قبول قرار می‌گیرند، خیلی زود و بلافاصله دو ماه پس از کشف برای اولین بار درجهان در بیمارستان نیو همپشیر (Newhampshire) شهر ورزبورگ آلمان در مورد شکستگی استخوان و درمان آن بکار برده شد. رادیوگرافی از زمان کشف رونتگن بطور مداوم استفاده می‌شود و با گذشت نزدیک به یک قرن با تغییرات تکنیکی از جمله توموگرافی ، فلوروسکوپی ، توموگرافی کامپیوتری یا سی‌تی اسکن ، سونوگرافی ، پزشکی هسته‌ای ، و ام آر آی و دستگاه پت (PET) دچار تحولاتی شده که در دهه اخیر به آن ایمیجینگ (Imaging) می‌گویند، و دگرگونی عظیمی را در تشخیص بهتر بیماریها و نیز درمان آنها ایجاد نموده است.
● نقش در زندگی
بدون توجه به خطرات و بیماریهای جدید و ناشناخته‌ای که هر روز بشر را تهدید می‌کند، نقش تصویرگیری از قستهای مختلف بدن بیشتر آشکار می‌شود. هرچند که در اوایل ، تصویرگیری پزشکی محدود به استفاده از اشعه ایکس و دیدن استخوان و یا اجسام خارجی در بدن بود، اما هم اکنون حتی پارگی عروق در قلب یا یک رباط در زانو یا میزان مایع مفصلی در مفصلها با سیستم‌هایی که روز به روز در حال پیشرفت هستند قابل مشاهده است. بنابراین تشخیص و درمان آنها سریعتر صورت می‌گیرد. از آنجایی که سلامتی انسانها مهمترین بعد زندگی آنهاست نقش این علم در زندگی آشکارتر می‌شود.
● انواع مختلف تصویربرداری پزشکی
۱&#۷۸۲;) رادیوگرافی
در تشخیص انواع شکستگی ، در رفتگی ، انواع تنگی و زخمها در اندامهای گوارشی ، پارگی اندامها ، بیماریهای مفصلی و غیره از این نوع تصویربرداری استفاده می‌شود.
۲) سی‌تی اسکن
موارد اورژانس بیماریهای مغزی مثل این ایست و شوک و خونریزی‌ها به سرعت قابل مشاهده‌اند. همچنین ستون فقرات ، قفسه سینه و شکم اعمال این نوع تصویربرداری ضروری است.
۳) سونوگرافی
جهت بررسی انواع بیماریهای مربوط به سیستم صفراوی ، ادراری ، عروق ، قلب و زنان باردار و بچه‌ها از سونوگرافی استفاده می‌شود.
۴) ام آر آی (MRI)
این نوع تصویربرداری ساختمانهای خیلی ریز را به سرعت نمایان می‌کند و حد بین بافتهای مجاور را به خوبی نمایان می‌سازد. ماهیچه‌ها ، عروق ، تاندونها و رباطها را نیز به خوبی نمایان می‌کند.
● انواع وسایل تصویربرداری پزشکی
۱) دستگاههای رادیولوژی ساده
در این دستگاه‌ها بوسیله تولید اشعه ایکس در یک تیوپ و بکاربردن یک سری تکنیکها و شرایط لازم و عبور اشعه از بدن بیمار و برخورد آن با فیلم و سپس ثبت تصویر بوسیله دستگاههای ظهور و ثبوت از اعضای مختلف بدن تصویر برداری می‌شود.
۲) دستگاه سی‌تی اسکن (computeriz tomography)
در این دستگاه تصویر برداری مقطعی و عرضی توسط چرخش دستگاه به دور عضور مورد نظر صورت می‌گیرد و در هر چرخش یک مقطع از عضو را در کوتاهترین زمان تصویرگیری می‌کند و تصاویر توسط کامپیوتر بازسازی می‌شوند.
۳) دستگاه ام آر آی (magnetic Resonance Imaging)
استفاده از یک میدان مغناطیسی بزرگ است که وقتی بیمار در آن قرار می‌گیرد، امواج رادیویی که دستگاه می‌فرستد، بر روی هسته اتم هیدروژن در بدن اثر گذاشته و آنها را در یک میدان مغناطیسی قرار می‌دهد. سپس تصویرگیری توسط کامپیوتر از مقاطع مختلف عضو مورد نظر صورت می‌گیرد.
۴) دستگاه پت (positron Emission tomogeraphy)
برای استفاده از این سیستم یک عنصر رادیواکتیو که پوزیترون تولید می‌کند، وارد بدن بیمار می‌شود و سپس دو عدد پرتو گاما تولید می‌شود. بر این اساس در این سیستم آناتومی و فیزیولوژی بدن مشخص می‌شود.
۵) پزشکی هسته‌ای (RNI)
یک ماده رادیواکتیو از طریق داخل رگی یا خوراکی یا استنشاقی مورد استفاده بیمار قرار می‌گیرد. به علت اعمال متابولیک در بدن این مواد رادیواکتیو در محل خاصی تجمع می‌یابند. سپس یک دوربین در این سیستم به نام دوربین گاما تعداد تشعشعات گامای ساطع شده از بیمار را شمارش می‌کند که نشان دهنده میزان جذب اکتیویته در آن عضو مورد نظر است. در نتیجه یک بیماری خاص مثلا تومور می‌تواند در شمارش تغییر بوجود آورد و بیماری تشخیص داده می‌شود.
● ارتباط با سایر علوم
علم تصویر برداری پزشکی رابطه‌ای تنگاتنگ با علوم تشریح (آناتومی) و علوم فیزیک از جمله فیزیک هسته‌ای ، اتمی و فیزیک پزشکی دارد و همچنین دارای رابطه‌ای جداناشدنی با علم رادیوبیولوژی است.
● حفاظت در برابر پرتوهای یون‌ساز
از آنجا که تابش پرتوها توسط بعضی سیستم‌های تصویر برداری برای درمان یا تصویرگیری می‌تواند تغییرات بیولوژیک ایجاد کند. ولی ما برای تشکیل تصویر این خطر را تحمل می‌کنیم. پس بایستی در مقابل این پرتوها حفاظت ویژه‌ای را بکار ببریم، چه برای افراد شاغل که با این پرتوها کار می‌کنند و چه برای بیمارانی که در معرض این پرتوها قرار می‌گیرند. یعنی باید قسمتهایی از بدن بیمار که جهت تصویربرداری مورد نظر نیستند از قرارگیری در معرض اشعه خودداری شود.
● چشم‌انداز
با توجه به تاریخچه این علم و تغییرات و دگرگونی عظیمی که در طول یک قرن در این علم بوقوع پیوسته که هم‌ اکنون سرعت جریان خون در عروق مغزی را بوسیله سیستم PET (پت) قابل اندازه ‌گیری است. پس انتظار تحولاتی چون تصویرگیری در سطح تک‌تک سلولهای بدن را در آینده داریم.

منبع : شبکه رشد