یکشنبه, ۷ بهمن, ۱۴۰۳ / 26 January, 2025
مجله ویستا
نانوتکنولوژی علیه سرطان: مفاهیم، زمینه سازها، خطوط راهنما
در مقاله زیر میكوشیم تا چهارچوبهای چالش برانگیز در حوزه درمان سرطان را با معیاربررسی خط مشی NCI ، موسوم به ، Cancer Nanotechnology Plan ،مورد بررسی قرار دهیم. فنانوری نانو یك میدان چند بعدی است كه زمینه های وسیع و متنوعی از ابزارها را در حوزه مهندسی، بیولوژی، فیزیك و شیمی پوشش میدهد: از حوزه نانو بردارها جهت هدفگیری و رساندن هدفمند داروهای ضد سرطان، تا مكانیزم های كنترل كننده عملیات جراحی و پروسه های ترمیم و بهبودی. این حوزه وسیع در مبارزه علیه سرطان، چالشهای اساسی را پدید میآورد. فنانوری نانو یك میدان چند بعدی است كه زمینه های وسیع و متنوعی از ابزارها را در حوزه مهندسی، بیولوژی، فیزیك و شیمی پوشش میدهد: از حوزه نانو بردارها جهت هدفگیری و رساندن هدفمند داروهای ضد سرطان، تا مكانیزم های كنترل كنندهٔ عملیات جراحی و پروسه های ترمیم و بهبودی. این حوزه وسیع در مبارزه علیه سرطان، چالشهای اساسی را پدید میآورد:در مقاله زیر میكوشیم تا چهارچوبهای چالش برانگیز در حوزه درمان سرطان را با معیاربررسی خط مشی NCI ، موسوم به ، Cancer Nanotechnology Plan ،مورد بررسی قرار دهیم.
الف) چند تعریف اساسی:
نانوتكنولوژی علاقه مند به، مطالعه ابزارهائی است كه خودشان یا به كمك مولفههای اساسیشان در ابعاد یك الی هزار نانومتر، (از چند اتم تا ابعاد چند سلول) در مبارزه علیه سرطان بكار گرفته میشود.دو زمینه اصلی فناوری نانو در سرطان، عبارتند از نانوبردارها (Nanovector) جهت كمك به بهبود تجویز هدفمند دارو و كمكهای تصویر نگاری، و دیگری الگوهای دقیق رفتاری سطوح تحت درمان. نانوبردار: یك كاواك (hollow)یا یك سازه تو خالی است در ابعاد یك الی هزار نانومتر كه حامل داروهای ضدسرطان و عوامل كشف كننده، است. نانوبردارها در پزشكی ژنتیك نیز بكار گرفته میشوند. فتولیتوگرافی: یك روش مشخص كردن تو سط نور می باشد كه جهت بررسی الگوهای ساختار سطوح بكار گرفته میشود. دقت ابزارهای نانوئی بوسیله ابزارهای فتولیتوگرافی تعیین میشود از این رو توسعه این ابزارها در افزایش ظرفیت اطلاعاتی زیست مدارها مؤثر خواهند بود. قابلیت فناوری نانو در پیشرفتهائی نظیر كشف سریعتر، تشخیص و پیشگوئی وراثتی و انتخاب روش درمان بر اساس قابلیتهای چندگانهای سنجیده میشود كه عبارتند از: كشف محدوده وسیعی از سیگنالهای مولكولی و نشانههای زیستی. مثالهای اصلی از كشف به طریقه multiplex، به كمك فناوری نانو، عبارتند از: آشكارسازهای نوری نانویی، نانومفتولها و نانوتیوبها كه در اكتشاف بكارگرفته خواهند شد . چند كارگی یك مزیت پایه در نانوبردارها بویژه در معالجه سرطان و هدایت عوامل كشف است:اهداف اولیه شامل اجتناب ازهدفگرفته شدن به كمك زیست نشانهگذاران (biomarker) و یا سدهای دفاعی بدن است ونیزاز دیگر مزیتهای بالقوه باید گزارش كردن بازدهی و تأثیر روش معالجه باشد.در حال حاضرهزاران نانوبردار، تحت پژوهش میباشند. با تركیب سازمان یافته آنها درتعامل با روشهای درمانی برگزیده و مكملهای هدف گیری بیو لوژیك، قادر خواهیم بود تا به سوی دستیابی به عوامل درمانی شخصی ، پیش برویم. روشها و مدلهای نوین ریاضی ، به منظور رمزگذاری دقیق فناوری نانو در تومورشناسی مورد نیاز است.
اهداف عالی پروژه CNPLan: (Cancer Nanotechnology Plan)
نمایش سریعتر نشانههای بیماری كه به پزشكان اجازه دهد سرطان را هر چه سریعتر كشف ومهار نمایند و گامهای موثری در معالجه بردارند توسعه سیستمهائی كه به صورت آنی تشخیص دهند، و بازدهی سیستم معالجه را برای شتابدهی روش كنترل كنند. چند منظوره بودن: ابزارهای هدف یاب ،باید استعداد میان برزدن سدهای دفاعی بیولوژیك جهت به هدف رساندن عوامل درمانی چندگانه با تمركز بسیار بالارا در سرعت های انتشار بیولوژیكی، ،مستقیماً به سوی سلولهای سرطانی را داشته باشند.( بافت آنها در ابعاد میكرویی است و نقشی اساسی در رشد و تكثیر سرطان ایفاء میكنند) این عوامل، میبایستی قادر باشند در هر لحظه موقعیت مولكولهای اكتشاف كننده را رهگیری نموده و حركت سلولهای سرطانی را متوقف سازند. سیستمهای پایشگر،(دگرگونیهائی را كه ممكن است محرك پروسههای سرطانزا و جهشهای ژنتیكی مستعدساز سرطان باشند كشف می كنند) ، باید توسعه یابند. روشهای نوینی جهت مدیریت علائم سرطان كه تحت تاثیرشرایط زندگی می باشند، بكار گرفته شود. ابزارهای پژوهشی كه كاوشگران را قادر سازد سریعاً اهداف جدید را رهگیری كنند،جهت توسعهٔ دانش بالینی و پیشبینی مقاومت داروئی، از اولویت برخوردارند. آزمایشگاه شاخصگذاری نانوتكنولوژی یا Nanotechnology Characterization Laboratory كه به اختصار NCL خوانده میشود در راستای این طرح، اهداف عالی زیر را تعیقب میكنند:
توسعه اطلاعات در زمینه برهمكنش ابزارهای نانوئی و سیستمهای بیولوژیك
این پژوهش تلاش دارد، خطوط مبنا و اطلاعات علمی اساسی را در جهت تحقیق و توسعه در حوزه های تشخیص و عوامل اكتشافگرنانویی ، ونیز استراتژیهای درمان، را وضع نماید. به هر حال این اطلاعات به سمت مراكز فعال سرطان شناسی و برنامه های وابسته به آن از طریق بانك اطلاعات عمومی كه تحت پوشش شبكهCancer Biomedical Informatics Grid قرار دارد و به اختصار(CaBIG) خوانده می شود، هدایت خواهند شد.اما به هر حال NCI،نقش سیاستگزار و حامی را تا انتهای این برنامه حفظ خواهد كرد.NCI نیز در ۴ محور عمده فعالیت میكند (برنامه تا سال ۲۰۱۵ میلادی تنظیم شده است)
تلاش در جهت مدیریت فعالیتهای منظم چند بعدی، میان تیمهای مختلف همكار
كم كردن شكاف میان كشف و توسعه روش ها و ابزارهای درمان
تلاش درجهت حل معضل عمده فقدان استانداردهای در دسترس
تلاش در جهت توسعه زیرساخت های توسعه تكنولوژی پزشكی
-كلیدهای اساسی در برنامه نانوتكنولوژی علیه سرطانتسریع در اكتشافات، و توسعه تلاشهای كه فرصتهای بزرگتری را برای پیشرفت این حوزه
دردرمان سرطان، در بخش خصوصی ایجاد كند.
فناوری نانو در زمینههای زیر در ارتباط با حل مشكل سرطان، فعالیت خواهد كرد:
تصویر برداری مولكولی و كاوشگران سریعتر و دقیقترMolecular Imaging and Early Detection
تصویر برداری داخل بافت زنده In vivo Imaging
گزارشگران بازدهی Reporters of Efficacy
درمانشناسی چند منظوره Multifunctional Therapeutics
پیشگیری و كنترل Prevention and Control
پیش رانهای پژوهشی Research Enablers
راهبردهای جدید در مبارزه علیه سرطان (رویكرد سرمایهگذاری):
در راستای اهداف CNPLan، سرمایه گذاری در ۴ زمینه زیر صورت خواهد گرفت:
۱. توسعه ۳ تا ۵ مركز، CCNE كه بستری مناسب برای مهندسان و فیزیكدانان به منظور توسعه دانش كارشناسی بیولوژی سرطان باشد و نیز دسترسی به بیماران سرطانی در مراكز ملی و جامع سرطان را تسهیل كند. ونیز توسعه مراكزی موسوم بهSPORE ، و زیر ساختهای عمومی ملی نظیر خانواده سرطان سینه و روده بزرگ در اولویت قرار گیرد.
۲. CNPLan بر روی برنامه آموزشی میان رشتهای به عنوان ابزاری در راه تسریع خلاقیت تیمهای چند رشته ای كه در راه ادغام بیولوژی سرطان ونانو تكنولوژی فعالیت میكنند سرمایهگذاری خواهد كرد.
۳. CNPLan، برروی مؤسسات توسعه دهنده فناوری نانو كه تولید محور باشند و تاكید بر عمومی ساختن دانش فناوری نانو دارند،در سطح تجارتخانههای كوچك و پروژهای بخش خصوصی، از طریق سرمایهگذاری حمایت خواهد كرد.
۴. CNPLan بر روی پروژهایی كه در حوزه كاربردی كردن نانوتكنولوژی در بیولوژی سرطان فعالیت میكنند، در پروژهای سطح بنیادین و سایر مكانیزم های توسعه، سرمایهگذاری خواهد كرد.
اهداف و ماموریتهای ""CCNEها: CCNE: Centers of Cancer Nanotechnology Excellence هدف عالی این مراكز، توسعهٔ نانوتكنولوژی در حوزه پژوهشهای بنیادین و كاربردی است به گونهای كه لازم است سریعاً جهت انتقال دانش كاربردی به سوی پژوهشهای درمانگاهی ابزار سازی كنند. نیازمندیهای بحرانی برای هر CCNE عبارت خواهند بود:
تعامل با یك مركز جامع سرطان/ در چهار چوب برنامهٔ SPORE
وابستگی به دانشگاه ها یا مراكز پژوهشی مهندسی محور و علوم پایه (نظیر ریاضیات، شیمی، فیزیك وعلوم مواد) دارا بودن امكانات زیست محاسباتی پیشرفته. نیازمندیهای وجودی غیر انتفاعی در جهت توسعه همكاریهایی فناوری در بخش خصوصی. اهداف مطلوب ، نمایشگر فناوریهایی خواهند بودكه توسعه یافتهاند و به طرز موثری علیه پروسه های سرطان ابزار سازی شدهاند. یك كمیته مشترك تلاشهای كلیه CCNEها را هدایت می كندتا داده های ابزاری مطلوب برای انتقال تكنولوژی، از طریق مراكز، برآورده شود.شیوه ارتباطات داخلی مراكز و قدرت پیشرفت هر مركزنیز بوسیله این سیستم ارزیابی می شود.
آزمایشگاههای شاخص گذار نانوتكنولوژی (NCL): Nanotechnology Characterization Laboratory ذرات نانویی و ابزارهای نانویی، از نظر ابعاد كاملا به مولكولهای زیستی نزدیكند و به سادگی میتوانند در اغلب سلولها نفوذ كنند. قابلیت ما در ادغام فیزیك،شیمی و خواص بیولوژیك این ذرات پژوهشگران و مهندسان را قادر خواهد ساخت تا نانو ذرات را در جهت ساخت دارو به كار گیرند، داروهایی كه، در حوزهتصویر نگاری تشخیصی و كشف سرطان میتوانند مفید واقع شوند. NCL تهیهكننده زیر ساختهای پشتیبانی اساسی در راه توسعه این حوزه است. هدف NCL شتاب بخشی به مرحله انتقال فاز از حوزه بنیادین Nano-biotech به حوزه مهندسی است. ساخت تیمهای پژوهشی: در این حوزه NCI هنوز به دنبال مكانیزم جدیدی برای توسعه تیمهای چند رشتهای است. سیاستهای تشویقی: جایزه F۳۳ NIH برای پژوهشگران ارشد كه از طرف سرویس ملی پژوهش اهدا می شود جایزه F۳۲ NIH برای پژوهشگران فوق دكترا كه از طرف سرویس ملی پژوهش اهدا می شود جایزه K۲۵ و K۰۸ به عنوان مربی توسعه تحقیقات علمی بالینی، كه از طرف سرویس ملی پژوهش اهدا می شود
سیاستهای صنعتی
الف) برنامههای ارتقاء پژوهشگاهها تحت عنوان معاهدات T۳۲:
این برنامه پژوهشگاههای استاندارد و مجاز را قادر میسازد تا فرصتهای آموزشی و پژوهشی خود را جهت آموزش به دانشجویان فوق دكترا و ماقبل دكترا كه در زمینه تركیب زمینههای ویژه بیوپزشكی و تحقیقات طبی فعالیت دارند ،ارتقاء بخشد.
ب) برنامههای" آموزش سرطان" در قالب معاهدات R۲۵:
این مكانیزم در راه توسعه برنامههای آموزشی جهت دهنده به بیولوژیستها، مهندسان ، فیزیكدانان و مربیان گام بر میدارد. تمركز بر توسعه فعالیتهای با برنامه، درCCNE به منظور توسعه برنامه در قالب برنامههای آموزشی/ سمینارها و انجمنهای ملی تمركز یافته، درچهار چوب موضوع "نانوتكنولوژی علیه سرطان " است. برنامه فعالیتهای آتی آموزشی و نیازهای توسعه تكنولوژی بر پایه موفقیتهای اولیه راهبردهای فوق و تشخیص نیازهای برنامه صورت خواهد گرفت. ساخت"زمینه ساز"های نانوتكنولوژی سرطان بر بستر هدایت برنامههای پژوهشی : با استفاده از آژانسهای وسیعی اطلاع رسانی(BAA ) یا Broad Agency Announcement NCIسه تا پنج زمینه ساز عمده تكنولوژی برای سرطان، نظیر سیستمهای نمایشگر نانوفناوری و سیستمهای كنترل كیفیت درمان و پروسههای مفهوم سازی بیولوژی سرطان را به انجمنهای R&Dخواهد شناساند. این پروژه سرمایهگذاری سه سالانه میطلبدكه از طریق ملاحظات ویژه در مفاد معاهدات لحاظ شده است. این برنامهها مسبب ساز زمینههای تكنولوژی به منظور توسعه پژوهش های كاربردی در سرطان پژوهی خواهند بود.این پژوهش ها نیازمند تیمهایی خواهند بود كه با مراكز جامع سرطان در قالب برنامه SPORE ودر جهت پخش فناوری فعالیت كنند. پیشگامان پایه و "كاربردی" در حوزه نانوتكنولوژی سرطان: این مراكز متمركز بر بررسی و بازرسی طرحهای اولیه، در حوزه مفهوم سازی پروسههای بیولوژیكی خاص، فناوری نقص شناسی یا روشهای توسعه دانش داروشناسی، خواهند بود. در این راستا پروژههای پژوهشی كه چگونگی شاخصگذاری كمی مفاهیم بنیادی در بیولوژی سرطان را تعریف میكنند در برنامهٔ CNPLan لحاظ شده است. مكانیزمهای سرمایهگذاری تحت معاهدهٔ R۳۳ / R۲۱، جهت بنگاههای اختراع محور در نظر گرفته شده اند و معاهدات R۴۳ و R۴۱، مكانیزمهای سرمایهگذاری در حوزه صنایع تجاری كوچك را لحاظ كرده اند.اكنون خطوط راهنمای كلی این برنامهها را بررسی می كنیم: در این بخش میكوشیم تا با برنامهٔ NCI در قالب ۶ اولویت تعریف شده در این پروژه، آشنا شویم: برنامه پیگیری در قالب ۲ دوره طی خواهد شد: در طی دوره ۱ تا ۳ ساله، CNPLan، به توسعه برنامههائی كه، توسعه تولیداتی را در دستور كار دارند كه به زودی در سطح كاربردی مورد استفاده قرار خواهند گرفت، اهتمام خواهد داشت. در طی دوره دوم كه ۳تا ۵ سال به طول خواهد انجامید توسعه برنامههایی در دستور كار است كه فناوریهای مشكلتری را میطلبد و مسایل بیولوژیكی تازهای را به چالش می كشد و یا نیازمند به توسعه چندین مولفه پیش نیاز تكنولوژیك هستند ولی دارای یك نقطه عطف و انقلابی در پروسه كشف و مدلسازی رفتار یاختهها و پیشگیری از سرطان خواهند بود. شاخصهای كمی در طی این برنامهها سمت و سوی رشد و هدایت سرمایهگذاریها را تعیین خواهند كرد. این شاخصهای كمی معیار ارزیابی و كنترل پروژهها خواهند بود. در پایان این دوره ۵ ساله حداقل انتظار این است كه تولیداتی در عرصه بیمارستانی و یاحداقل در عرصه پژوهشگاهی تولید شود. CNPLan همچنین یك برنامه جزبه جز جهت مشاركت صنایع تجاری در ۵ سال آینده طراحی كرده است كه آن را در فرصتی دیگر بررسی خواهیم كرد. در زیر به بررسی دوره های برنامهٔ CNPLan میپردازیم:
اولویت یكم: نمایشگرهای مولكولی و كاوشگران سریعتر
در دوره ۱-۳ ساله: شروع آزمایشات بالینی كه تسهیل كننده سنجش سریع و كاشف سلولهای غیرطبیعی در حوزه نانوتكنولوژی باشند. بهبود واصلاح سیستمهای نانو تكنولوژی زیستی (ابزارهای پایه، مفتولهای نانویی و نانوكانالها) برای آنالیز سریع و حساس كنترل شونده ها. چنین سیستمهایی باید قادر باشند كمترین تغییرات در سلولهارا كنترل كنند. اولویت یكم در بازه زمانی ۳- ۵ ساله: گسترش ابزارهای نانویی برای سنجش متداول اعتبار نشانهگرهای سرطان. توسعه سیستم چند فاكتوری پروتئینی و ژنومیك تشخیصی برای شناسایی تومورها و تعیین مرحله رشد سرطان. شروع آزمایشات بالینی در بستر چند مولفهای فناوری نانو وتشخیص زود هنگام و تحت نظر گیری درمانی.
اولویت دوم:نمایشگرهای درون یاخته زنده
در دوره۱-۳ ساله : ارزیابی داروهای جدید در قالب برنامهٔ IND به منظور شروع آزمایشات پژوهشی در سطح درمانگاهی جهت MRI نانویی، با قابلیت شناسایی حداقل۱۰۰۰۰۰ سلول سرطانی فعال و مهاجم
هدایت آزمایشات پزشكی در سطوح مختلف درمانی با حداقل ۳ نوع كاوشگر تصویری با استفاده از ابزارهای كاوشگر متنوع نظیر MRI ، مافوق صوت و نمایشگران اپتیكی مادون قرمز. اولویت دوم در بازه زمانی ۳-۵ ساله: كامل كردن آزمایشات بالینی و ثبت و ذخیره سازی استفاده های دارویی(NDA) برای اولین عامل تصویر نگاری نانویی كه قابلیت شناسایی كردن فعالیت زیر ۱۰۰۰۰۰سلول سرطانی مهاجم را داشته باشد.شروع آزمایشات بالینی با عوامل متعدد تصویر نگاری نانویی توسعه قابلیتهایی برای پایش پروسه های سلولی فعال همانطور كه در طی زمان تغییر می كنند.
اولویت سوم: گزارش بازدهی روش درمان Reporters of Efficacy
در دوره ۱-۳ ساله: شروع آزمایشات بالینی با ابزارهای نانویی (بر پایه ابزارهای نمایشگر درون یاخته) با هدف ارزیابی آزمایشات بالینی و موثر بودن ابزارها. ایجاد قابلیتهایی برای پایش انهدام شبكه رگهای مربوط به تومورهای اولیه توپر و ضایعات متاستاتیك(در سراسر بدن تكثیر می شوند). ایجاد ابزارهای نانویی به منظور شناسایی و ارزیابی كمی تغییرات شیمیایی و بیولوژیك ، ناشی شده از روش درمان . نشان دادن صحت موضوع برای ابزارهای نانویی ، كه، بر اساس تصویر نگاری درون یاخته یا بیرون از موجود زنده استوارند و می توانند با عوامل درمانی مختلفی برای نشان دادن توزیع زیستی درون یاخته ای استفاده شوند. شروع آزمایشات بالینی با یك ابزار تصویرنگاراپتیكی كه قابلیت نشان دادن مرزهای جراحی با استفاده از عوامل نانویی باشند. در دوره ۳ تا۵ ساله: نشان دادن سیستمهای چند كاره (نمایشگر های داخل یاخته و نمایشگرهای محیط پیرامون یاخته) كه قادر باشند سریعاً بازدهی روش درمان را بر اساس خودكشی سلولی(Apoptosis)، رگزایی،پسروی و دیگر نشانگرها، تعیین كنند.
نشان دادن سیستمهای چند كاره برای پایش آنی توزیع داروها
ترغیب استفاده متداول از گزارشات اثر بخشی در مقیاس نانوبه منظور جانشینی سنجشهای نانویی در آزمایشات بالینی.
اولویت چهارم: روشهای درمانی چند منظوره
در دوره ۱-۳ ساله
فایل كردن كاربرد داروهای جدید جهت شروع آزمایشات بالینی به كمك یك سنسور هدفگیر(تشعشعی، مغناطیسی) ثبت و ذخیره سازی كاربرد داروهای جدید جهت شروع یك عملیات درمانی چند منظوره كامل به همراهی ابزارهای ارزیاب روش درمان.
توسعه ابزارهای نانویی با قابلیت هدفگیریهای چند منظوره و متنوع
ثبت و ذخیره سازی كاربرد داروهای جدید نانویی برای شروع تمرینات بالینی به منظورارایه یك روش درمانی مبتنی بر ابزارهای نانویی و سیستمهای هدفگیر شبكهای. دردوره ۳-۵ ساله: هدایت چندبعدی عملیات بالینی با هدف گیرهای حساس(تشعشعی،میدان مغناطیسی) ثبت و ذخیره سازی كابردهای داروهای نانویی جدید به منظور پوشش عملیات بالینی یك روش درمانی مبتنی بر هدفگیری چند فاكتوری ،با استفاده از داروهای نانویی. نشان دادن با تركیب مجدد۵ داروی رد شده در ابزارهای نانویی هوشمند و هدف دار برای آزمایش مجدد در نسل جدیدی از مدلهای پیش بالینی
اولویت پنجم: پیشگیری و كنترل
دردوره ۱-۳ساله: نشان دادن صحت موضوع برای ابزارهای نانویی دارای توانایی نشان دادن تغییرات ژنتیكی (كه مربوط به تشخیص فرایندهای پیش قراولان سرطان وhyperplasia است)، با هدف پیشگیری از ایجاد سرطان متعاقب آن. در دوره ۳-۵ ساله: ثبت و ذخیره سازی داروهای جدید نانویی به منظور شروع آزمایشهای بالینی یك ابزار نانویی كه قابلیت شناسایی زودرس پروسه های سرطان را دارد.نشان دادن صحت موضوع ، برای ابزارهای نانویی توانمند در كشف متاستازها(در سراسر بدن پخش می شوند) اولویت ششم:" امكان بخش" های پژوهش: در دوره ۱-۳ ساله ایجاد ابزارهای نانویی نتیجه گیری، برای آنالیز پروتئینها و شناسایی زیست نشانگر. ساخت نمونه اولیه برای كاربرد در شرایط آنی و درهمان محل به منظور معین كردن توالی ژنها در سلولهای بد خیم و سلولهایی كه در مراحل قبل از بد خیم شدن می باشند. توسعه تحقیقات بیو لوژی بر اساس سامانه های ابزاری همراه با كشت آزمایشگاهی
بهبود و تصحیح روشهای نشانه گذاری سلول و اجزاءآن با ذرات نانویی مانند نقاط كوانتومی برای مطالعه روندها و فرایندهای سرطان
توسعه بانك های اطلاعاتی سم شناسی برای ابزارهای نانویی و نانوذرات
ساخت یك چهارچوب علمی، برای قواعد داوری"تشخیص نانو ابزاری"، " داروها" و مواد پیشگیری كننده
در دوره ۳-۵ ساله: ایجاد ابزارهای تحلیلی نانویی به منظور مطالعه متیلاسیون DNA و فسفریزاسیون پروتئین
ترغیب استفاده روزمره از فناوری مقیاس نانو جهت توصیف تنوع تومورها. نشان دادن فناوری در مقیاس نانو برای كشف جهش های متعدد در موجود زنده ترغیب استفاده روزمره از ابزارهای تحلیلی نانویی برای مطالعه مسیرهای پیام دهی سلولی
منبع:www.irannano.org
نویسنده : شاهرخ رضایی
الف) چند تعریف اساسی:
نانوتكنولوژی علاقه مند به، مطالعه ابزارهائی است كه خودشان یا به كمك مولفههای اساسیشان در ابعاد یك الی هزار نانومتر، (از چند اتم تا ابعاد چند سلول) در مبارزه علیه سرطان بكار گرفته میشود.دو زمینه اصلی فناوری نانو در سرطان، عبارتند از نانوبردارها (Nanovector) جهت كمك به بهبود تجویز هدفمند دارو و كمكهای تصویر نگاری، و دیگری الگوهای دقیق رفتاری سطوح تحت درمان. نانوبردار: یك كاواك (hollow)یا یك سازه تو خالی است در ابعاد یك الی هزار نانومتر كه حامل داروهای ضدسرطان و عوامل كشف كننده، است. نانوبردارها در پزشكی ژنتیك نیز بكار گرفته میشوند. فتولیتوگرافی: یك روش مشخص كردن تو سط نور می باشد كه جهت بررسی الگوهای ساختار سطوح بكار گرفته میشود. دقت ابزارهای نانوئی بوسیله ابزارهای فتولیتوگرافی تعیین میشود از این رو توسعه این ابزارها در افزایش ظرفیت اطلاعاتی زیست مدارها مؤثر خواهند بود. قابلیت فناوری نانو در پیشرفتهائی نظیر كشف سریعتر، تشخیص و پیشگوئی وراثتی و انتخاب روش درمان بر اساس قابلیتهای چندگانهای سنجیده میشود كه عبارتند از: كشف محدوده وسیعی از سیگنالهای مولكولی و نشانههای زیستی. مثالهای اصلی از كشف به طریقه multiplex، به كمك فناوری نانو، عبارتند از: آشكارسازهای نوری نانویی، نانومفتولها و نانوتیوبها كه در اكتشاف بكارگرفته خواهند شد . چند كارگی یك مزیت پایه در نانوبردارها بویژه در معالجه سرطان و هدایت عوامل كشف است:اهداف اولیه شامل اجتناب ازهدفگرفته شدن به كمك زیست نشانهگذاران (biomarker) و یا سدهای دفاعی بدن است ونیزاز دیگر مزیتهای بالقوه باید گزارش كردن بازدهی و تأثیر روش معالجه باشد.در حال حاضرهزاران نانوبردار، تحت پژوهش میباشند. با تركیب سازمان یافته آنها درتعامل با روشهای درمانی برگزیده و مكملهای هدف گیری بیو لوژیك، قادر خواهیم بود تا به سوی دستیابی به عوامل درمانی شخصی ، پیش برویم. روشها و مدلهای نوین ریاضی ، به منظور رمزگذاری دقیق فناوری نانو در تومورشناسی مورد نیاز است.
اهداف عالی پروژه CNPLan: (Cancer Nanotechnology Plan)
نمایش سریعتر نشانههای بیماری كه به پزشكان اجازه دهد سرطان را هر چه سریعتر كشف ومهار نمایند و گامهای موثری در معالجه بردارند توسعه سیستمهائی كه به صورت آنی تشخیص دهند، و بازدهی سیستم معالجه را برای شتابدهی روش كنترل كنند. چند منظوره بودن: ابزارهای هدف یاب ،باید استعداد میان برزدن سدهای دفاعی بیولوژیك جهت به هدف رساندن عوامل درمانی چندگانه با تمركز بسیار بالارا در سرعت های انتشار بیولوژیكی، ،مستقیماً به سوی سلولهای سرطانی را داشته باشند.( بافت آنها در ابعاد میكرویی است و نقشی اساسی در رشد و تكثیر سرطان ایفاء میكنند) این عوامل، میبایستی قادر باشند در هر لحظه موقعیت مولكولهای اكتشاف كننده را رهگیری نموده و حركت سلولهای سرطانی را متوقف سازند. سیستمهای پایشگر،(دگرگونیهائی را كه ممكن است محرك پروسههای سرطانزا و جهشهای ژنتیكی مستعدساز سرطان باشند كشف می كنند) ، باید توسعه یابند. روشهای نوینی جهت مدیریت علائم سرطان كه تحت تاثیرشرایط زندگی می باشند، بكار گرفته شود. ابزارهای پژوهشی كه كاوشگران را قادر سازد سریعاً اهداف جدید را رهگیری كنند،جهت توسعهٔ دانش بالینی و پیشبینی مقاومت داروئی، از اولویت برخوردارند. آزمایشگاه شاخصگذاری نانوتكنولوژی یا Nanotechnology Characterization Laboratory كه به اختصار NCL خوانده میشود در راستای این طرح، اهداف عالی زیر را تعیقب میكنند:
توسعه اطلاعات در زمینه برهمكنش ابزارهای نانوئی و سیستمهای بیولوژیك
این پژوهش تلاش دارد، خطوط مبنا و اطلاعات علمی اساسی را در جهت تحقیق و توسعه در حوزه های تشخیص و عوامل اكتشافگرنانویی ، ونیز استراتژیهای درمان، را وضع نماید. به هر حال این اطلاعات به سمت مراكز فعال سرطان شناسی و برنامه های وابسته به آن از طریق بانك اطلاعات عمومی كه تحت پوشش شبكهCancer Biomedical Informatics Grid قرار دارد و به اختصار(CaBIG) خوانده می شود، هدایت خواهند شد.اما به هر حال NCI،نقش سیاستگزار و حامی را تا انتهای این برنامه حفظ خواهد كرد.NCI نیز در ۴ محور عمده فعالیت میكند (برنامه تا سال ۲۰۱۵ میلادی تنظیم شده است)
تلاش در جهت مدیریت فعالیتهای منظم چند بعدی، میان تیمهای مختلف همكار
كم كردن شكاف میان كشف و توسعه روش ها و ابزارهای درمان
تلاش درجهت حل معضل عمده فقدان استانداردهای در دسترس
تلاش در جهت توسعه زیرساخت های توسعه تكنولوژی پزشكی
-كلیدهای اساسی در برنامه نانوتكنولوژی علیه سرطانتسریع در اكتشافات، و توسعه تلاشهای كه فرصتهای بزرگتری را برای پیشرفت این حوزه
دردرمان سرطان، در بخش خصوصی ایجاد كند.
فناوری نانو در زمینههای زیر در ارتباط با حل مشكل سرطان، فعالیت خواهد كرد:
تصویر برداری مولكولی و كاوشگران سریعتر و دقیقترMolecular Imaging and Early Detection
تصویر برداری داخل بافت زنده In vivo Imaging
گزارشگران بازدهی Reporters of Efficacy
درمانشناسی چند منظوره Multifunctional Therapeutics
پیشگیری و كنترل Prevention and Control
پیش رانهای پژوهشی Research Enablers
راهبردهای جدید در مبارزه علیه سرطان (رویكرد سرمایهگذاری):
در راستای اهداف CNPLan، سرمایه گذاری در ۴ زمینه زیر صورت خواهد گرفت:
۱. توسعه ۳ تا ۵ مركز، CCNE كه بستری مناسب برای مهندسان و فیزیكدانان به منظور توسعه دانش كارشناسی بیولوژی سرطان باشد و نیز دسترسی به بیماران سرطانی در مراكز ملی و جامع سرطان را تسهیل كند. ونیز توسعه مراكزی موسوم بهSPORE ، و زیر ساختهای عمومی ملی نظیر خانواده سرطان سینه و روده بزرگ در اولویت قرار گیرد.
۲. CNPLan بر روی برنامه آموزشی میان رشتهای به عنوان ابزاری در راه تسریع خلاقیت تیمهای چند رشته ای كه در راه ادغام بیولوژی سرطان ونانو تكنولوژی فعالیت میكنند سرمایهگذاری خواهد كرد.
۳. CNPLan، برروی مؤسسات توسعه دهنده فناوری نانو كه تولید محور باشند و تاكید بر عمومی ساختن دانش فناوری نانو دارند،در سطح تجارتخانههای كوچك و پروژهای بخش خصوصی، از طریق سرمایهگذاری حمایت خواهد كرد.
۴. CNPLan بر روی پروژهایی كه در حوزه كاربردی كردن نانوتكنولوژی در بیولوژی سرطان فعالیت میكنند، در پروژهای سطح بنیادین و سایر مكانیزم های توسعه، سرمایهگذاری خواهد كرد.
اهداف و ماموریتهای ""CCNEها: CCNE: Centers of Cancer Nanotechnology Excellence هدف عالی این مراكز، توسعهٔ نانوتكنولوژی در حوزه پژوهشهای بنیادین و كاربردی است به گونهای كه لازم است سریعاً جهت انتقال دانش كاربردی به سوی پژوهشهای درمانگاهی ابزار سازی كنند. نیازمندیهای بحرانی برای هر CCNE عبارت خواهند بود:
تعامل با یك مركز جامع سرطان/ در چهار چوب برنامهٔ SPORE
وابستگی به دانشگاه ها یا مراكز پژوهشی مهندسی محور و علوم پایه (نظیر ریاضیات، شیمی، فیزیك وعلوم مواد) دارا بودن امكانات زیست محاسباتی پیشرفته. نیازمندیهای وجودی غیر انتفاعی در جهت توسعه همكاریهایی فناوری در بخش خصوصی. اهداف مطلوب ، نمایشگر فناوریهایی خواهند بودكه توسعه یافتهاند و به طرز موثری علیه پروسه های سرطان ابزار سازی شدهاند. یك كمیته مشترك تلاشهای كلیه CCNEها را هدایت می كندتا داده های ابزاری مطلوب برای انتقال تكنولوژی، از طریق مراكز، برآورده شود.شیوه ارتباطات داخلی مراكز و قدرت پیشرفت هر مركزنیز بوسیله این سیستم ارزیابی می شود.
آزمایشگاههای شاخص گذار نانوتكنولوژی (NCL): Nanotechnology Characterization Laboratory ذرات نانویی و ابزارهای نانویی، از نظر ابعاد كاملا به مولكولهای زیستی نزدیكند و به سادگی میتوانند در اغلب سلولها نفوذ كنند. قابلیت ما در ادغام فیزیك،شیمی و خواص بیولوژیك این ذرات پژوهشگران و مهندسان را قادر خواهد ساخت تا نانو ذرات را در جهت ساخت دارو به كار گیرند، داروهایی كه، در حوزهتصویر نگاری تشخیصی و كشف سرطان میتوانند مفید واقع شوند. NCL تهیهكننده زیر ساختهای پشتیبانی اساسی در راه توسعه این حوزه است. هدف NCL شتاب بخشی به مرحله انتقال فاز از حوزه بنیادین Nano-biotech به حوزه مهندسی است. ساخت تیمهای پژوهشی: در این حوزه NCI هنوز به دنبال مكانیزم جدیدی برای توسعه تیمهای چند رشتهای است. سیاستهای تشویقی: جایزه F۳۳ NIH برای پژوهشگران ارشد كه از طرف سرویس ملی پژوهش اهدا می شود جایزه F۳۲ NIH برای پژوهشگران فوق دكترا كه از طرف سرویس ملی پژوهش اهدا می شود جایزه K۲۵ و K۰۸ به عنوان مربی توسعه تحقیقات علمی بالینی، كه از طرف سرویس ملی پژوهش اهدا می شود
سیاستهای صنعتی
الف) برنامههای ارتقاء پژوهشگاهها تحت عنوان معاهدات T۳۲:
این برنامه پژوهشگاههای استاندارد و مجاز را قادر میسازد تا فرصتهای آموزشی و پژوهشی خود را جهت آموزش به دانشجویان فوق دكترا و ماقبل دكترا كه در زمینه تركیب زمینههای ویژه بیوپزشكی و تحقیقات طبی فعالیت دارند ،ارتقاء بخشد.
ب) برنامههای" آموزش سرطان" در قالب معاهدات R۲۵:
این مكانیزم در راه توسعه برنامههای آموزشی جهت دهنده به بیولوژیستها، مهندسان ، فیزیكدانان و مربیان گام بر میدارد. تمركز بر توسعه فعالیتهای با برنامه، درCCNE به منظور توسعه برنامه در قالب برنامههای آموزشی/ سمینارها و انجمنهای ملی تمركز یافته، درچهار چوب موضوع "نانوتكنولوژی علیه سرطان " است. برنامه فعالیتهای آتی آموزشی و نیازهای توسعه تكنولوژی بر پایه موفقیتهای اولیه راهبردهای فوق و تشخیص نیازهای برنامه صورت خواهد گرفت. ساخت"زمینه ساز"های نانوتكنولوژی سرطان بر بستر هدایت برنامههای پژوهشی : با استفاده از آژانسهای وسیعی اطلاع رسانی(BAA ) یا Broad Agency Announcement NCIسه تا پنج زمینه ساز عمده تكنولوژی برای سرطان، نظیر سیستمهای نمایشگر نانوفناوری و سیستمهای كنترل كیفیت درمان و پروسههای مفهوم سازی بیولوژی سرطان را به انجمنهای R&Dخواهد شناساند. این پروژه سرمایهگذاری سه سالانه میطلبدكه از طریق ملاحظات ویژه در مفاد معاهدات لحاظ شده است. این برنامهها مسبب ساز زمینههای تكنولوژی به منظور توسعه پژوهش های كاربردی در سرطان پژوهی خواهند بود.این پژوهش ها نیازمند تیمهایی خواهند بود كه با مراكز جامع سرطان در قالب برنامه SPORE ودر جهت پخش فناوری فعالیت كنند. پیشگامان پایه و "كاربردی" در حوزه نانوتكنولوژی سرطان: این مراكز متمركز بر بررسی و بازرسی طرحهای اولیه، در حوزه مفهوم سازی پروسههای بیولوژیكی خاص، فناوری نقص شناسی یا روشهای توسعه دانش داروشناسی، خواهند بود. در این راستا پروژههای پژوهشی كه چگونگی شاخصگذاری كمی مفاهیم بنیادی در بیولوژی سرطان را تعریف میكنند در برنامهٔ CNPLan لحاظ شده است. مكانیزمهای سرمایهگذاری تحت معاهدهٔ R۳۳ / R۲۱، جهت بنگاههای اختراع محور در نظر گرفته شده اند و معاهدات R۴۳ و R۴۱، مكانیزمهای سرمایهگذاری در حوزه صنایع تجاری كوچك را لحاظ كرده اند.اكنون خطوط راهنمای كلی این برنامهها را بررسی می كنیم: در این بخش میكوشیم تا با برنامهٔ NCI در قالب ۶ اولویت تعریف شده در این پروژه، آشنا شویم: برنامه پیگیری در قالب ۲ دوره طی خواهد شد: در طی دوره ۱ تا ۳ ساله، CNPLan، به توسعه برنامههائی كه، توسعه تولیداتی را در دستور كار دارند كه به زودی در سطح كاربردی مورد استفاده قرار خواهند گرفت، اهتمام خواهد داشت. در طی دوره دوم كه ۳تا ۵ سال به طول خواهد انجامید توسعه برنامههایی در دستور كار است كه فناوریهای مشكلتری را میطلبد و مسایل بیولوژیكی تازهای را به چالش می كشد و یا نیازمند به توسعه چندین مولفه پیش نیاز تكنولوژیك هستند ولی دارای یك نقطه عطف و انقلابی در پروسه كشف و مدلسازی رفتار یاختهها و پیشگیری از سرطان خواهند بود. شاخصهای كمی در طی این برنامهها سمت و سوی رشد و هدایت سرمایهگذاریها را تعیین خواهند كرد. این شاخصهای كمی معیار ارزیابی و كنترل پروژهها خواهند بود. در پایان این دوره ۵ ساله حداقل انتظار این است كه تولیداتی در عرصه بیمارستانی و یاحداقل در عرصه پژوهشگاهی تولید شود. CNPLan همچنین یك برنامه جزبه جز جهت مشاركت صنایع تجاری در ۵ سال آینده طراحی كرده است كه آن را در فرصتی دیگر بررسی خواهیم كرد. در زیر به بررسی دوره های برنامهٔ CNPLan میپردازیم:
اولویت یكم: نمایشگرهای مولكولی و كاوشگران سریعتر
در دوره ۱-۳ ساله: شروع آزمایشات بالینی كه تسهیل كننده سنجش سریع و كاشف سلولهای غیرطبیعی در حوزه نانوتكنولوژی باشند. بهبود واصلاح سیستمهای نانو تكنولوژی زیستی (ابزارهای پایه، مفتولهای نانویی و نانوكانالها) برای آنالیز سریع و حساس كنترل شونده ها. چنین سیستمهایی باید قادر باشند كمترین تغییرات در سلولهارا كنترل كنند. اولویت یكم در بازه زمانی ۳- ۵ ساله: گسترش ابزارهای نانویی برای سنجش متداول اعتبار نشانهگرهای سرطان. توسعه سیستم چند فاكتوری پروتئینی و ژنومیك تشخیصی برای شناسایی تومورها و تعیین مرحله رشد سرطان. شروع آزمایشات بالینی در بستر چند مولفهای فناوری نانو وتشخیص زود هنگام و تحت نظر گیری درمانی.
اولویت دوم:نمایشگرهای درون یاخته زنده
در دوره۱-۳ ساله : ارزیابی داروهای جدید در قالب برنامهٔ IND به منظور شروع آزمایشات پژوهشی در سطح درمانگاهی جهت MRI نانویی، با قابلیت شناسایی حداقل۱۰۰۰۰۰ سلول سرطانی فعال و مهاجم
هدایت آزمایشات پزشكی در سطوح مختلف درمانی با حداقل ۳ نوع كاوشگر تصویری با استفاده از ابزارهای كاوشگر متنوع نظیر MRI ، مافوق صوت و نمایشگران اپتیكی مادون قرمز. اولویت دوم در بازه زمانی ۳-۵ ساله: كامل كردن آزمایشات بالینی و ثبت و ذخیره سازی استفاده های دارویی(NDA) برای اولین عامل تصویر نگاری نانویی كه قابلیت شناسایی كردن فعالیت زیر ۱۰۰۰۰۰سلول سرطانی مهاجم را داشته باشد.شروع آزمایشات بالینی با عوامل متعدد تصویر نگاری نانویی توسعه قابلیتهایی برای پایش پروسه های سلولی فعال همانطور كه در طی زمان تغییر می كنند.
اولویت سوم: گزارش بازدهی روش درمان Reporters of Efficacy
در دوره ۱-۳ ساله: شروع آزمایشات بالینی با ابزارهای نانویی (بر پایه ابزارهای نمایشگر درون یاخته) با هدف ارزیابی آزمایشات بالینی و موثر بودن ابزارها. ایجاد قابلیتهایی برای پایش انهدام شبكه رگهای مربوط به تومورهای اولیه توپر و ضایعات متاستاتیك(در سراسر بدن تكثیر می شوند). ایجاد ابزارهای نانویی به منظور شناسایی و ارزیابی كمی تغییرات شیمیایی و بیولوژیك ، ناشی شده از روش درمان . نشان دادن صحت موضوع برای ابزارهای نانویی ، كه، بر اساس تصویر نگاری درون یاخته یا بیرون از موجود زنده استوارند و می توانند با عوامل درمانی مختلفی برای نشان دادن توزیع زیستی درون یاخته ای استفاده شوند. شروع آزمایشات بالینی با یك ابزار تصویرنگاراپتیكی كه قابلیت نشان دادن مرزهای جراحی با استفاده از عوامل نانویی باشند. در دوره ۳ تا۵ ساله: نشان دادن سیستمهای چند كاره (نمایشگر های داخل یاخته و نمایشگرهای محیط پیرامون یاخته) كه قادر باشند سریعاً بازدهی روش درمان را بر اساس خودكشی سلولی(Apoptosis)، رگزایی،پسروی و دیگر نشانگرها، تعیین كنند.
نشان دادن سیستمهای چند كاره برای پایش آنی توزیع داروها
ترغیب استفاده متداول از گزارشات اثر بخشی در مقیاس نانوبه منظور جانشینی سنجشهای نانویی در آزمایشات بالینی.
اولویت چهارم: روشهای درمانی چند منظوره
در دوره ۱-۳ ساله
فایل كردن كاربرد داروهای جدید جهت شروع آزمایشات بالینی به كمك یك سنسور هدفگیر(تشعشعی، مغناطیسی) ثبت و ذخیره سازی كاربرد داروهای جدید جهت شروع یك عملیات درمانی چند منظوره كامل به همراهی ابزارهای ارزیاب روش درمان.
توسعه ابزارهای نانویی با قابلیت هدفگیریهای چند منظوره و متنوع
ثبت و ذخیره سازی كاربرد داروهای جدید نانویی برای شروع تمرینات بالینی به منظورارایه یك روش درمانی مبتنی بر ابزارهای نانویی و سیستمهای هدفگیر شبكهای. دردوره ۳-۵ ساله: هدایت چندبعدی عملیات بالینی با هدف گیرهای حساس(تشعشعی،میدان مغناطیسی) ثبت و ذخیره سازی كابردهای داروهای نانویی جدید به منظور پوشش عملیات بالینی یك روش درمانی مبتنی بر هدفگیری چند فاكتوری ،با استفاده از داروهای نانویی. نشان دادن با تركیب مجدد۵ داروی رد شده در ابزارهای نانویی هوشمند و هدف دار برای آزمایش مجدد در نسل جدیدی از مدلهای پیش بالینی
اولویت پنجم: پیشگیری و كنترل
دردوره ۱-۳ساله: نشان دادن صحت موضوع برای ابزارهای نانویی دارای توانایی نشان دادن تغییرات ژنتیكی (كه مربوط به تشخیص فرایندهای پیش قراولان سرطان وhyperplasia است)، با هدف پیشگیری از ایجاد سرطان متعاقب آن. در دوره ۳-۵ ساله: ثبت و ذخیره سازی داروهای جدید نانویی به منظور شروع آزمایشهای بالینی یك ابزار نانویی كه قابلیت شناسایی زودرس پروسه های سرطان را دارد.نشان دادن صحت موضوع ، برای ابزارهای نانویی توانمند در كشف متاستازها(در سراسر بدن پخش می شوند) اولویت ششم:" امكان بخش" های پژوهش: در دوره ۱-۳ ساله ایجاد ابزارهای نانویی نتیجه گیری، برای آنالیز پروتئینها و شناسایی زیست نشانگر. ساخت نمونه اولیه برای كاربرد در شرایط آنی و درهمان محل به منظور معین كردن توالی ژنها در سلولهای بد خیم و سلولهایی كه در مراحل قبل از بد خیم شدن می باشند. توسعه تحقیقات بیو لوژی بر اساس سامانه های ابزاری همراه با كشت آزمایشگاهی
بهبود و تصحیح روشهای نشانه گذاری سلول و اجزاءآن با ذرات نانویی مانند نقاط كوانتومی برای مطالعه روندها و فرایندهای سرطان
توسعه بانك های اطلاعاتی سم شناسی برای ابزارهای نانویی و نانوذرات
ساخت یك چهارچوب علمی، برای قواعد داوری"تشخیص نانو ابزاری"، " داروها" و مواد پیشگیری كننده
در دوره ۳-۵ ساله: ایجاد ابزارهای تحلیلی نانویی به منظور مطالعه متیلاسیون DNA و فسفریزاسیون پروتئین
ترغیب استفاده روزمره از فناوری مقیاس نانو جهت توصیف تنوع تومورها. نشان دادن فناوری در مقیاس نانو برای كشف جهش های متعدد در موجود زنده ترغیب استفاده روزمره از ابزارهای تحلیلی نانویی برای مطالعه مسیرهای پیام دهی سلولی
منبع:www.irannano.org
نویسنده : شاهرخ رضایی
منبع : خبرگزاری فارس
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست