مصیبت عراق و روزنه ایران

باید باور كرد كه می‌توان عراق را از مصیبت‌هایی كه گرفتارش شده، نجات داد. ‌
وضعیت عمومی عراق، اسفبار است. به گفته صاحبنظران آمریكایی، ضریب امنیتی امروز عراق، از دوران صدام نیز بدتر است. مطمئنا دیگر نمی‌توان عراق را به عنوان الگوی دمكراسی و مردم‌سالاری به كشورهای خاورمیانه معرفی كرد. ‌بر اساس برآوردهای موجود، از مارس ۲۰۰۳ تاكنون، نزدیك به ۸۰۰ هزار غیرنظامی در عراق به شیوه‌های گوناگون كشته شده‌اند. در عین حال، تعداد كشته‌شدگان نظامیان خارجی نیز در همین مدت به حدود سه هزار و ۳۰۰ نفر رسیده است. در این میان، اماكن مقدس عراق از مصیبت و ناامنی در امان نمانده‌ و بارها مورد حمله تندروها و افراطیون قرار گرفته‌اند كه آخرین مورد آن، حمله مجدد به حرمین عسگریین (ع) بود. به همین دلیل، قوم‌گرایی و مناقشات قبیله‌ای و مذهبی به شدت رواج یافته است. بدتر آنكه عراق به پایگاهی برای تروریزم بین‌المللی تبدیل شده است. امروز در عراق، القاعده، بعثی‌ها، وهابیون، مزدوران خارجی و تكفیری‌ها به شدت فعالند. چشم‌انداز رفع این مصیبت‌ها نیز اصلاً روشن نیست و از همین بابت، امروز احتمال وقوع جنگ داخلی و تجزیه عراق، بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود.
● كلید ایران
ایران طولانی‌ترین مرز را با عراق دارد. علیرغم جنگ تحمیلی ۸ ساله، تشابهات تاریخی، دینی، فرهنگی و اجتماعی دو كشور موجب فراموشی جنگ خونین گذشته و نزدیكی دو ملت به یكدیگر- پس از صدام - شده است. به دلیل تشابهات یاد شده، ایران می‌تواند تأثیر مستقیمی بر زندگی مردم و آینده عراق داشته باشد. خوشبختانه با هوشیاری و ذكاوت دستگاه دیپلماسی كشور تحت نظارت مقام معظم رهبری، جمهوری اسلامی تاكنون كمترین ضربه را از ناامنی عمیق موجود در عراق پذیرا شده است. اما با گسترده‌تر شدن ناامنی‌ها و لاینحل ماندن مشكلات عراق، بیم آن می‌رود كه مصیبت‌های عراق همان طور كه آمریكایی‌ها را به ستوه آورده، برای جمهوری اسلامی نیز مشكل‌آفرین شود. در همین راستا، برخی از تحلیلگران سیاسی بر این باورند كه آمریكا با دعوت ایران به مذاكره در خصوص "امنیت عراق،" قصد دارد كشورمان را در هزینه‌های جنگ و ناآرامی‌های عراق، سهیم كند. به همین دلیل، دستگاه دیپلماسی را به هوشیاری و دقت نظر بیشتر در مذاكره با ایالات متحد توصیه می‌كنند.‌
ولی هم اكنون عراقی‌ها، از ما به عنوان یك كشور برادر و دوست و با اقتدار سیاسی- اقتصادی در منطقه و جهان، انتظار همكاری و مساعدت دارند. در واقع، این ملت چشم‌انتظار كمك‌های اقتصادی و حمایت‌های سیاسی جمهوری اسلامی است. البته ما در عراق با محدودیت‌های متعددی روبه‌رو هستیم. اما همچنان می‌توانیم در بین شیعیان و حتی برخی از گروه‌های سنّی‌، مؤثر ظاهر شده و به یكپارچگی و ثبات عراق كمك كنیم. ولی در این بین، توجه به چند نكته بسیار ضروری است.
پیش از هر چیز باید بر سر این مسأله كه هدف ما از مذاكره با آمریكا در مورد عراق چیست، به اتفاق نظر برسیم. باید ببینیم ما با مذاكره چه چیزی را به دست آورده و چه چیزی را از دست می‌دهیم. سطح مذاكره‌كنندگان هم مهم است. مذاكره اول كه در سطح سفیران دو كشور انجام شد، بیشتر از هر چیز به بیان نقطه‌نظرات، دیدگاه‌ها و انتظارات متقابل گذشت. لذا هیچ توافقی حاصل نشد. اگرچه شروع خوبی بود، اما باید راه را برای مذاكرات در سطوح بالاتر باز ‌كنیم.‌
باید مراقب باشیم تا این مذاكرات برای ما "دام" نباشد. احتیاط كنیم كه تنها شریك مشكلات نشویم. نمایندگان كشورمان در اولین دور مذاكرات، بسیار خوب موضوعاتی چون لزوم تقویت دولت رسمی عراق و مبارزه با تروریزم را مطرح كرده و سیاست‌ آمریكایی‌ها را به نقد كشیدند. بدین ترتیب، مواضع‌مان را در خصوص عراق به صورتی شفاف، مطرح كرده‌ایم.
در مورد مذاكرات عراق باید رفتار واقع‌بینانه‌ای را سرمشق دیپلماسی كشور قرار دهیم. باید مزیت‌ها، قابلیت‌ها و محدودیت‌های خود را به خوبی بشناسیم. نباید قول‌های ناپخته و غیرعملی بدهیم. مدیریت‌های تك‌بعدی گذشته، ما را ضعیف و آسیب‌پذیر كرده‌اند. لذا امروز بیش از هر زمان دیگری به مدیریت همه جانبه و با توانایی تحلیل تمامی مفروضات و فاكتورهای مؤثر نیازمندیم. ‌
حمایت ما از شیعیان باید معقول و با ملاحظاتی انجام شود. نباید در نگاه سنّی‌ها به طرفداری صرف از شیعیان در راستای مقابله با سنّی‌ها شناخته شویم. به همین دلیل، باید از همه گروه‌های مؤثر عراقی حمایت كنیم. خوشبختانه تاكنون در این مورد خوب عمل كرده‌ایم. رهبر معظم انقلاب به خوبی ما را از درگیر شدن در جنگ شیعه و سنّی برحذر داشته‌اند.‌
ما نباید با القاعده رو در رو شویم، چرا كه جنگ القاعده با غرب، به ایران ارتباط مستقیمی ندارد. هزینه‌هایش را خود غربی‌ها از منافعی كه از مدیریت جهان در ۳۰۰ سال گذشته برده‌اند، بپردازند. البته این به آن معنا نیست كه از كمك و ارایه راه‌حل به غرب برای گریز از وضعیت فعلی كه گرفتارش شده، خودداری كنیم. ایرانیان و جمهوری اسلامی در طول تاریخ، طالب صلح و همزیستی بوده‌اند. غرب هنوز راه‌حل بلندمدت و پایداری برای حل مسأله تروریزم پیدا نكرده است. باید كمك كنیم تروریزم در منطقه خشكانده شود، وگرنه این مصیبت، در جای دیگری - خدای نكرده در ایران - فرو می‌ریزد.‌
حمایت همه جانبه از دولت نوری المالكی باید یكی از خط‌مشی‌های اصلی ما در عراق باشد. ثبات و آرامش عراق با امنیت ملی ما گره خورده است. لذا حفظ تمامیت ارضی عراق باید برای ما در اولویت باشد. دولت فعلی عراق برآمده از آرای اكثریت مردم این كشور است. مسلما ایران هم دوام این دولت را می‌خواهد. ‌اما باید بپذیریم كه حل مسأله عراق نیاز به مساعدت ایران دارد. این واقعیت را تمام جهان به خوبی می‌داند. به خاطر داشته باشیم كه در هر صورت، عراق زمانی امنیت خود را باز خواهد یافت. در آن مقطع، مردم عراق باید ایران را به عنوان مدافع و حامی خود به یاد بیاورند، نه آنكه ما را در افزایش هزینه‌ها و ناامنی‌ها شریك بدانند كه در این صورت، حتی شیعیان عراق نیز از ما دور خواهند شد. ‌
برای حل مسأله عراق، باید از یك استراتژی مرحله به مرحله استفاده كنیم. یعنی گام بعدی را در مذاكره بر نداریم، مگر این كه در گام قبلی به نتایج روشن و موفقیت‌آمیزی رسیده باشیم. این استراتژی مرحله‌‌ای ما را مطمئن می‌سازد كه بعد از هر دور مذاكره، به نتایجی كه متضمن كسب منافع و امنیت ملی ایران و ثبات عراق است، دست ‌یابیم. البته این استراتژی، روش‌ها و تخصص‌های خود را می‌طلبد.‌‌
تا به حال، از موضع قدرت با آمریكا برخورد كرده‌ایم و این موضع قدرت باید همچنان ادامه پیدا كند. ولی مراقب باشیم، مثل سال گذشته، در دام قدرت گرفتار نشویم. می‌توانیم این موضع قدرت را به مسایل چالش‌انگیز دو كشور به ویژه به مسأله هسته‌ای بكشانیم. به نظر می‌رسد حل پرونده هسته‌ای با طرف آمریكایی، كوتاه‌ترین مسیر رفع چالش هسته‌ای كشورمان باشد. آمریكایی‌ها نیز به قدرت و توان فنی - تكنولوژیكی و اراده ما بیش از پیش پی برده‌اند. ‌
● پنداره ایران
در حال حاضر ایران در حوزه بین‌الملل، با مشكلات و چالش‌های متعددی روبه‌رو است. مسأله ناتمام پرونده هسته‌ای و تحریم‌های ناشی از آن، فشار مراكز بین‌المللی حامی حقوق بشر و ادعای نقض دمكراسی و حقوق و آزادی‌های فردی، روابط حساس با اعراب ادعای حمایت از شیعیان یمن و بحرین، ادعای ارسال تجهیزات و پول به مبارزان عراقی مخالف دولت حاكم، ادعای دخالت در امور فلسطین و لبنان و حمایت از گروه‌های شیعه و تلاش برای تشكیل هلال شیعی از آن جمله‌اند‌ كه این مواد در نوع خود بخشی از مشكلات كشورمان در حوزه بین‌الملل و یا پنداره ایران به شمار می‌آیند. از سوی دیگر، وجود مشكلات داخلی به ویژه در حوزه اقتصاد كه در گرانی مسكن و كالاها و خدمات مصرفی مردم متبلور شده و با آغاز سهمیه‌بندی بنزین به اوج رسیده، اعتراضات مردمی را برانگیخته است. ‌
نباید با ایجاد بحران‌های دیگر، حل بحران قبلی را سخت‌تر كنیم. دولت كنونی در حال باز كردن جبهه‌های دیگری در كنار جبهه مقابله با آمریكا است. اما اگر به عنوان مثال، انتخابات دوره هشتم مجلس شورای اسلامی، آزادانه‌تر و براساس دمكراسی، تكامل یافته‌تر برگزار شود، زبان آمریكا نیز كوتاه خواهد شد. این پدیده‌ای است كه مردم‌سالاری ما را هم تقویت خواهد كرد. ‌این مهم است كه در سال اتحاد ملی، ایران برای ایران و ایرانی، یكپارچه و متحد بماند. به علاوه، مهم این است كه ایران، جمهوری بماند و به تكامل و پیشرفت دست یابد. ماهیت اسلامی نظام ما امكان ندارد محو شود؛ مگر می‌توان خداپرستی را از ایرانیان گرفت. حتی بر پایه دین مبین اسلام، مسلمان بودنمان باید تكامل یابد و وحدت، استقلال و جمهوریت‌ ما باید كامل‌تر شود. تنها ابزاری كه می‌تواند جمهوری اسلامی ایران را در پناه الهی حفظ كرده و تكامل بخشد، صندوق‌های رای و انتخابات آزاد است. با تكامل ایران اسلامی، همه گروه‌ها و دسته‌‌ها با هر گرایشی، چه از نظر مادی و چه از نظر معنوی، منتفع - و در مقابل دشمنان پیروز - خواهند شد.

منبع : ماهنامه اقتصاد ایران