آشنایی با ماهی مخرج لوله ای

ماهی مخرج لوله ایی با نام علمی(Rhodeus sericeus amarus ) و نام انگلیسی(Bitterling ) از خانواده کپورماهیان (Cyprinidae ) می باشد و به خاطر همزیستی بسیار جالبی که با برخی صدفهای آب شیرین دارد، جایگاه خاصی نزد زیست شناسان و آکواریوم داران کسب نموده است.
مخرج لوله ای، ماهی کوچکی بوده که با بدنی پهن و شکم برجسته شباهت زیادی به ماهی سیم دارد و در ایران آنرا با عنوان" گرچاک " می شناسند. پراکنش: آنها در مناطقی چون دریای سیاه ، دریای خزر، نواحی شرقی شبه جزره بالکان ، شرق حوضه رود واردار زیست میکند و به برخی از جزایر کوچک بریتانیا معرفی شده است . ماهی گرچاک در اغلب آبهای ساکن بخشهای تحتانی رودخانه ها، خلیج هایی با بستر گلی ، مردابها ، آبگیر ها و دریاچه هایی که در آنها صدفهای مروارید آب شیرین(Freshwater Pearl Mussels )، صدفهای( Anadonta unio ) و یا صدفهای قو(Swan Mussels ) حضور دارند زندگی میکند، نظیر آبهای رودخانه کورا ، ترک و رودخانه های سواحل ایران. برخی کلید های شناسایی : این ماهی به رنگ سبز مایل به خاکستری ودر پهلو ها به نقره ای مایل به خاکستری دیده میشود، یک نوار آبی متمایل به بنفش در ناحیه خلفی این ماهی وجود دارد و تا باله دمی امتداد دارد که زیبایی خاصی به آنها میدهد. طول متوسط آنها در حدود ۵ تا ۶سانتی متربوده و ندرتا ، تا ۹سانتی متر میرسد. خط جانبی نیز در این ماهی ناقص بوده و معمولا چهار تا نه فلس درشت بروی خط جانبی قابل رویت می باشد. باله های پشتی و مخرجی این ماهیها، هم شکل اند هر چند که ارتفاع و طول باله پشتی آن تا حدودی بیشتر است. دهان نیز در ماهی مخرج لوله ایی بسیار کوچک و نیمه تحتانی و دندانهای حلقی یک ردیفی با فرمول ۵-۵ میباشد.
تغذیه: ماهی مخرج لوله ایی معمولا همه چیز خوارند و در طبیعت منبع اصلی تغذیه آنها را فیتوپلانکتون ها ، کرمها ، لارو حشرات و برخی سخت پوستان کوچک تشکیل میدهد اما چنانچه تمایل به نگهداری آنها در آکواریوم دارید میتوانید از انواع غذاهای خشك ، فریز شده (منجمد) و غذاهای زنده (مانند : دافنی، آرتمیا ، قطعات ریز شده کرم خاکی و ... ) استفاده نمایید. استفاده از برخی سبزیجات آب پز مانند کاهو و اسفناج نیز در دوران لاروی توصیه میگردد.
- آکواریوم و برخی خصوصیات :
حداقل سایز مورد نیاز برای نگهداری یک جفت از این ماهی جذاب ، ۲۵ گالن میباشد. ماهی مخرج لوله ایی pH نسبتا قلیایی را ترجیح میدهد و دمایی در حدود(۵۵-۷۲ F ) برای آنها مناسب میباشد. با توجه به اینكه این ماهی سطح زی بوده ، نسبت سطح به حجم در آکواریوم مورد استفاده آن بیشتر در نظر گرفته می شود.برای دکوراسیون این آکواریومها بهتر است از گیاهان طبیعی آبزی نظیر میریوفیلوم ( Myriophyllum) ، کابومبا(Cabomba ) و... استفاده گردد. چنانچه تمایل به نگهداری از این ماهی در آکواریومهای عمومی دارید میتوانید از برخی ماهی ها در اندازه یکسان مانند برخی تتراها و... استفاده نمایید ، ولی اگر تمایل به تکثیر اختصاصی آنها دارید میتوانید چند جفت از آنها را به همراه چند عدد صدف آب شیرین، درون یک تانک مناسب قرار داده تا به طور انتخابی جفت گیری نمایند. - تولید مثل:
زمان تخمریزی آنها از فروردین تا اواخر خردادماه ( آوریل تا ژوئن) بطول می انجامد ، در این مدت ماهیان نر بدنبال صدف های مورد نظر پرداخته و تا زمانی که ماهی ماده ای را جلب کنند از آن صدف مراقبت میکند و سایر ماهی های نر رقیب را از منطقه دور خواهد ساخت. در زمان تخمریزی رنگ بدن مولد نر بسیار زیبا شده اما مولد ماده تغییر رنگ نداده و فقط یک لوله بلند تخمگذار صورتی رنگ ازمنفذ تناسلی آنها ظاهر میشود که جهت منتقل نمودن تخمکها به داخل محفظه آبششی صدف مورد نظر می باشد.پس از اینکه ماهی ماده آماده تخمریزی در آن منطقه حاضر شود ، ماهی نر با حرکات لرزشی خاصی به دور آن چرخیده و سپس هر دو به صدف مورد نظر نزدیک میشوند . ماهی ماده پس از بررسی صدف ، بالای آن حاظر شده و یک تخم در داخل لوله تخمگذار خود رها میسازد ، در این هنگام لوله تخمگذار بلند و سفت میشود. مولد ماده لوله تخمگذارش را در داخل سیفون خارج شده از صدف می فرستد و تا زمانی که این لوله به محفظه آبششی صدف برسد تلاش خواهد کرد ، سپس اقدام به رها سازی یک یا دو عدد تخم نموده و مجددا لوله تخمگذار به حالت اولیه برگشته و ماهی ماده از صدف فاصله میگیرد ، مولد نر بلافاصله اقدام به رها سازی اسپرم های خود در دهانه سیفون صدف میکند ، بدین وسیله اسپرمهای مولد نر همراه با آب وارد محفظه آبششی صدف شده و با تخمکها ترکیب میشوند، این عمل چندین مرتبه صورت میگیرد . تعداد تخمها به ۱۰۰- ۴۵ عدد رسیده وهر تخم دارای قطری در حدود ۳ میلی متر میباشد. لارو این ماهیان ۱۴ روز پس از خارج شدن از تخم از طریق سیفون آب خروجی از صدف خارج میشوند، در این هنگام کیسه زرده آنها جذب شده و تقریبا توانایی محافظت از خود را خواهند داشت. تخمها در درون صدف کاملا در امان هستند و حتی بچه ماهیان نورس نیز تا مدتی پس از خروج از تخم برای امنیت بیشتر در آنجا باقی میمانند. نکته ایی که در این مورد بسیار جالب و قابل توجه است احتمال حضور داشتن یکسری کامل از تخمهایی که درون یک صدف در مراحل مختلف رشد و توسعه باشند هم غیر ممکن نیست.
علیرضا خیابانی (دانشجوی کارشناسی شیلات )
[e-mail]
منابع: www.aquariacenteral.com-۱
۲-www.aquafoto.pl

منبع : پایگاه اطلاع رسانی شیلات ایران