تیکو : پایتخت گودال های ماه

گودال تیکو با شکوست. گودالی که در هنگام درخشش پر فروغ ماه کامل بزرگترین و مشهورترین است.تیکو به وسیله حلقه ای تاریک احاطه شده و به نظر می رسد که رگه های بلند و پهناوری از آن منتشر می شود.
هر چه از زمان ماه بدر دور می شویم به طوری که درخشش ماه مزاحم رصد دقیق نشود به خوبی می توان مجمو عه ی بزرگی را که از برخورد جسمی بزرگ با سطح ماه پدید آمده را مشاهده نمود،دیواره های تخت با بستر صاف و قله ای برجسته در مرکز گودال و در یک جمله می توان گفت : « پایتخت همه ای گودال های ماه » این عبارتی بود که « توماس گوین الگر» در اثر تاریخی اش ،کتاب ماه ، برای توصیف این گودال بیان کرد .پهنای تیکو بالغ بر۸۵کیلومتر می باشد. و۴.۸کیلومتر عمق دارد.
البته قله مرکزی آن را به ارتفاع ۲.۲۵ کیلومتر را نباید فراموش کرد.بستر آن در سمت شرق نسبتا"صاف و بدون ناهمواریست ولی به وضوح می توان منطقه ای ناهمواره را از مرکز در جهت دیواره های غربی گودال مشاهده نمود. در تصاویر تهیه شده با دقت بالا شکل ناهمواری ها مشخص شد.
چهره ی گنبد آن مانند موجب این استدلال شد که این ناهمواری ها منشاء آتشفشانی دارنداما به تدریج مشخص شد که وجود مواد کاملا" مذاب بوسیله انرژی زیاد ناشی از برخورد سنگی آسمانی با سطح ماه می باشدو بررسی حفره های جوان تر همه را به سمت نظریه تشکیل این ناهمواریهای گنبدی شکل بر اثر فشرده شدن گدازه ها سوق داد به طوری که این تفسیر کاملا" پذیرفته شد.
بنابراین این طور تصور شد که روکش سطحی تیکو که شامل بخش صاف و بخش های ناهموار می شود باقیمانده اثر گدازه های مربوط به اصابت سنگی آسمانی با سطح ماه است .در سطح ماه هیچ حفره ی رگه دار دیگری به مانند تیکو وجود ندارد که رشته ای گردنبندی آن را احاطه کرده است.این حلقه ی تاریک اطراف تیکو از یک روکش تقریبا"پیوسته ی تیره رنگ شامل گدازه های به هم فشرده شده ای با ساختار شیشه ای تشکیل شده است.
همچنین تیکو هاله ای روشن کاملا" آشکاری نیز در گرداگرد خود دارد گودال تیکو بسیار جوان است ،رگه های اطراف آن هم موید این مطلب است اما تیکو چقدر جوان است ؟ یکی از راه های پی بردن به آن شمارش تعداد برخوردهایی است که بعد از تشکیل شدن تیکو بر روی آن به وجود آمده اند. در سال ١۹۷۰ ویلیام هارتمن و همکارانش با شمارش گودال ها و با استفاده از تاریخ نگاری نمونه برداری های آپولوی ١١ سن گودال تیکو را حدود ۲۰۰میلیون سال تخمین زدند که البته اخیرا" به وسیله تاریخ سنجی رادیو متری از مواد جمع آوری شده توسط آپولو ١۷ از محل مواد رگه ای تیکو ،مدت زمان تشکیل آن به ١۰۹ میلیون سال تصحیح شد.
تا آنجا که می توان فهمید تیکو جوان ترین حفره ی بزرگ بر روی طرف قابل مشاهده زمین است. تیکو نزدیک به ١۰ رگه دارد. رگه های تیکو که قسمتی از سطح ماه را اشغال می کنند به طور برابردر همه جهات تقسیم نشده اند. در زمان ماه کامل با دوربین دوچشمی یا یک تلسکوپ کم توان می توان رگه های درخشانی را در جهت شرق ،جنوب و شمال غربی گودال دید.البته هیچ کدام از رگه های غربی درخشان نیستند.
علاوه بر این هاله ای بزرگ از ماده ای سفید رنگ به اندازه ی دو برابر پهنای گودال از شرق به غرب احاطه شده است.تیکو نمونه شگفت انگیز از یک گودال کامل است که باید از یک برخورد مایل تشکیل شده باشد. چرا که جسمی که با محل فعلی تیکو برخورد داشته باید با زاویه کمتر از° ۴۵ با سطح ماه برخورد کرده باشد تا مواد تشکیل دهنده ی رگه ها بدین شکل کنونی در مسیری دور از محل برخورد متمرکز شوند.
از این رو جسم پدید آورنده باید با قطری بین ۸ تا ١۰کیلومتر از سمت غربی ماه به سطح آن برخورد کرده باشد.در ١۰۹میلیون سال پیش ،بر روی زمین دایناسورها و خزنده ها باید شاهد این تصادم ویرانگر بوده باشندو شاید چند روز بعد از این برخورد قطعاتی از مواد پرتاب شده به زمین رسیده باشند.

مترجم : سید مازیار سید نژاد

منبع : انجمن علمی پژوهشی نجم شمال