مراقبت معنوی از چشم

چشم یکی از راه‏های ورودی اطلاعات جهان خارج و تغذیه کننده روان انسان است و بزرگان دین با بهره‏گیری از قرآن و روایات به این عضو، بسیار عنایت فرموده، مؤمنان را از خطرات استفاده‏های نابه‏جا از آن برحذر داشته‏اند.
قرآن برای چشم حقی قائل شده است؛ برای مثال در سوره نور خداوند به پیامبر(ص) می‏فرماید: به مؤمنان بگو چشم‏های خود را از نگاه ناروا و اندامشان را از نامحرمان بپوشانند؛ این برای آن‏ها پاکیزه‏تر است. خداوند از آنچه انجام می‏دهند، آگاه است‏.
از آن جا که گاه برخی بر این باورند که چرا اسلام از کاری که با لذت و خواست دل هماهنگ است نهی کرده، در پایان این آیه می‏فرماید: این کار برای آن‏ها بهتر و پاکیزه‏تر است. و سپس به کسانی که نگاه هوس‏آلود و آگاهانه به نامحرمان می‏افکنند و گاه آن را غیراختیاری قلمداد می‏کنند اخطار می‏دهد و می‏فرماید: خداوند از آنچه انجام می‏دهید مسلماً آگاه است‏. بنابراین چشم‏چرانی همان‏گونه که بر مردان حرام است بر زنان نیز حرام شمرده می‏شود.
خداوند در آیات ۳۱ و ۳۰ سوره نور می‏فرماید: بر مؤمن غضّ بصر واجب است. بزرگانِ تفسیر و لغت چنین فرموده‏اند: غضّ و غمض دو معنای جداگانه دارد. غمض به معنای بر هم گذاردن پلک‏ها است. «غمض عین» کنایه است از این که صرف نظر کن. این کلمه همراه عین (چشم) می‏آید؛ ولی غضّ همراه کلمات «نظر و بصر» می‏آید و به معنای کوتاه کردن نگاه است. پس «غض بصر» یعنی «خیره نگاه» نکردن. قرآن می‏فرماید: ای پیامبر، به مؤمنان بگو خیره نگاه نکنند و چنانچه چشمشان به صحنه‏ای ناروا افتاد، نگاه را کوتاه کرده، چشم‏چرانی نکنند. امام سجاد(ع) درخصوص حق چشم بر انسان می‏فرماید: «اما حق بصرک فغضّه عمّا لایحل لک و ترک ابتذاله الا لموضع عبرهٔ تستقبل بها بصراً او تستفید بها علماً فانّ البصر باب الاعتبار؛ اما حق چشم تو این است که آن را به حرام ندوزی و جز در آن جا که عبرتی در کار باشد و بصیرتی افزاید و دانشی به تو رساند، به کار نگیری که چشم دریچه عبرت‏گیری است».
در روایات بسیار، از چشم و بیماریش و راه درمان آن سخن رفته است. امام صادق(ع) می‏فرماید: «نگاه ناروا تیری از تیرهای شیطان است...» چنان که تیرهای دشمن بر بدن انسان می‏نشیند و سبب از پا درآمدن او می‏گردد، نگاه‏های هوس‏آلود و نابجا سبب می‏شود آرام آرام روح و قلب انسان مکدّر شده، به نابودی گراید؛ چون شخص با نگاه به منظره حرام و فرستادن تصاویر آن به ذهن، عقل و قلب را به آن‏ها مشغول کرده، فعالیت‏ها و تصمیمات بعدی خود را تحت‏الشعاع قرار می‏دهد. چه بسا نگاه ناروا و هوس‏آلود به گناهانی بزرگ بینجامد.
چشم با حیا، سرمایه است. هر چه انسان سعی کند چشم خود را بیش‏تر کنترل کند، کم‏تر آلوده می‏شود و قلبش به گناهان و خاطرات ناخوشایند مشغول نمی‏گردد. باباطاهر عریان در این خصوص می‏گوید:
زدست دیده و دل هر دو فریاد که هر چه دیده بیند دل کند یاد
بسازم خنجری نیشش زفولاد زنم بر دیده تا دل گردد آزاد
به فرموده استاد شهید مطهری، هنر انسان آن است که با هوس مبارزه کند. پس نباید دیده را کور کرد تا هر چیزی را نبیند. باید با توجه به حضور خداوند متعال در هر حالی و مکانی و ترس از غضب الاهی چشم‏چرانی نکرد تا ارزش انسان آشکار شود. رسول اکرم(ص) فرمود: خداوند می‏فرماید: «ای فرزند آدم اگر چشمت بخواهد تو را به حرام وادار کند، من پلک‏ها را در اختیار تو قرار داده‏ام پس آن‏ها را فرو بند».
پیامبر اکرم(ص) همچنین فرمود: «یکی از سه چشمی که در قیامت گریان نیست چشمی است که خود را از محرمات الهی بپوشاند».
چه زیبا فرمود امیرمؤمنان(ع): هر کس چشمش را آزاد بگذارد حسرتش زیاد می‏شود.
انسان باید خود را عادت دهد که همیشه مراقب چشم خود باشد. هرگاه در محیطی ناسالم قرار گرفت؛ یا خود را هر چه زودتر از آن‏جا برهاند و یا کاملاً مواظب چشمش باشد. اگر چشم رها شود و به هر منظره‏ای نظر کند، این کار عادت می‏شود. امام حسن عسکری(ع) می‏فرماید: برگرداندن صاحب عادت از عادتش معجزه‏گونه است.
چشم نعمتی بزرگ و برای استفاده‏های سالم و عبرت‏آموز است. در صورت رها کردن آن و چشم چرانی، محیط برای نفوذ شیطان باز می‏شود و گناهان بعدی رخ می‏دهد. بنابراین نباید از حدود تعیین شده از طرف شارع مقدس تخطّی کرد.
برای کنترل نگاه کافی است مدتی اراده خود را قوی کنید، اگر یک نگاه حرام راترک کردید، روح به سمت «نفس مطمئنه» سیر می‏کند واز خطر نگاه دوم آسان‏تر دور می‏شوید. اما اگر چشم خود را رها سازید «نفس اماره» بر شما غلبه می‏کند و شما را به نگاه گناه آلود دوم و سوم و ... می‏کشاند.
همچنین توجه به حضور خداوند متعال در هر محیطی که انسان در آن قرار می‏گیرد و التفات به این که چشم وسیله تقرب و ارتباط با مبدأ هستی و ا ولیای الاهی است نه وسیله تنزل و انحطاط، در کنترل چشم بسیار سودمند می‏نماید.

منبع : سایت www.porseman.net

منبع : سایر منابع