بیماریهای نوازندگان

دكتر آلبرشت لامه- ویولونیست و پزشك ارتوپد، سال ۱۹۹۶ انستیتو فیزیولوژی حركت را در مونیخ تأسیس نمود. او در دانشكده موسیقی و تئاتر مونیخ و كنسرواتوار موتزارتئوم زالتسبورگ فیزیولوژی و پزشكی موسیقی تدریس می‌كند.گفت‌وگوی زیر را كه در مجلهٔ “Arzte Woche” به چاپ رسیده است، ونتسل مولر۲ در ارتباط با بیماریهای نوازندگان با او انجام داده است.
مولر ـ آیا این رشته كه به بیماریهای شغلی نوازندگان می‌پردازد مبحث جدیدی در علم پزشكی است؟
لامه ـ بله این رشته نسبتاً جدید است. اولین‌بار بیست سال قبل جولیوس فلش۳، روان‌درمانگر و برادر كارل فلش۴، موزیسین معروف، در وین بیماریهای نوازندگان به‌ویژه مسائل روان‌شناختی آنها را مورد بررسی و مطالعه قرار داد. كورت زینگر۵ روان‌پزشك آلمانی نیز مشكلات نورالژی موزیسینها را تجزیه و تحلیل نمود. پس از آن تا زمانی كه كلاوس شنورنبرگر۶، نوازنده ویولا و متخصص معروف طب سوزنی در فرایبورگ دوباره به این موضوع پرداخت وقفه‌ای طولانی ایجاد شد. از سال ۱۹۹۳ هرساله كنگره پزشكی بیماریهای موزیسینها برگزار می‌شود.
اما این رشته مانند پزشكی ورزشی هنوز آن‌چنان فراگیر و شناخته شده نیست؟
این مسئله ناشی از پیچیدگی و دشواری این رشته نیست. یك ارتوپد كه به بیماریهای ورزشكاران می‌پردازد به‌عنوان مثال بدون اینكه فوتبالیست باشد می‌تواند فوتبالیستی را درمان كند اما برای درمان یك نوازنده حرفه‌ای بهتر است پزشكی كه ارتوپد، جراح دست و یا روان‌پزشك است خود نوازنده باشد.
▪ شما خودتان چگونه با این رشته آشنا شدید؟
من ویولون می‌نواختم و پس از پایان دبیرستان در امتحان ورودی مدرسه عالی موسیقی پذیرفته شدم. پس از آن در رشته پزشكی نیز به تحصیل پرداختم. در دانشكده موسیقی یكی از دانشجویان مشكلاتی همچون درد و التهاب مفاصل داشت از آن زمان به تحقیق و مطالعه در مورد بیماریهای موزیسینها علاقمند شدم.
كدام‌یك از موزیسینهای معروف به بیماریهایی كه با نواختن ساز مرتبط می‌باشد مبتلا شده‌‌اند؟
من به خاطر وظیفه رازداری كه در حرفه پزشكی وجود دارد نمی‌توانم نوازندگان معروفی را كه خودم تاكنون معالجه كرده‌ام نام ببرم. اما موزیسینهایی هستند كه بیماری آنان جزء اسرار نیست به‌عنوان مثال لئون فلایشر۷، نوازنده آمریكایی پیانو، سالها به‌خاطر گرفتگی عضلات دستش قادر به نوازندگی نبود و یا كلآدیو آبادو۸، رهبر اركستر، در ناحیه شانه‌اش درد و ناراحتی داشت، روبرت شومان۹ نیز دچار گرفتگی عضلات بود و زودتر از معمول نوازندگی حرفه‌ای را كنار گذاشت.
اما از طرف دیگر نوازندگانی را می‌بینیم كه در سنین بالا مهارت و توانایی خود را از دست نداده‌اند؟
بله به‌عنوان مثال آرتور روبینشتاین۱۰، تا ۹۰ سالگی با قامتی راست در كمال آرامش پیانو می‌نواخت. در برخی از كتابهای آموزشی حالت بدن او هنگام نواختن ساز به‌عنوان الگو ذكر می‌شود.
ناتان میلشتاین۱۱، نیز برخلاف بسیاری از نوازندگان ویولن در سن بالا حتی در ارتفاعات هم كه به‌دلیل كاهش فشار هوا و كم شدن تراكم مولكولهای هوا در ایجاد صوت كه ناشی از ارتعاش این مولكولهاست تغییراتی ایجاد می‌شود، قادر به تشخیص دقیق فركانسها بود و سازش را به‌دقت كوك می‌كرد.
نوازندگان اركستر چگونه می‌توانند از بروز كم‌شنوایی كه یكی از بیماریهای شناخته شده بسیاری از نوازندگان حرفه‌ای است جلوگیری نمایند؟
برخی معتقدند نوازندگان هنگام اجرا باید وسایل مخصوصی جهت محافظت از گوش به‌كار برند. اما به‌نظر من این روش درستی نیست. مسلماً نوازنده گاهی هنگام اجرای قطعاتی كه ترومبون بسیار بلند می‌نوازد می‌تواند از این وسایل استفاده كند.
اما اگر دائماً در همه تمرینات و اجراها این محافظها را به‌كار‌ برد دیگر از موسیقی چیزی باقی نمی‌ماند. تنها شدت صدا مطرح نیست بلكه باید بررسی كرد گوش نوازنده چه مدت تحت فشار است و اینكه آیا فرصتی برای استراحت دارد.
شما از بیست سال قبل تاكنون در زمینه پزشكی موسیقی فعالیت می‌كنید و بنا بر تجربیاتتان ۷۰ تا ۷۵ درصد بیماریها مربوط به ناراحتیهایی در اندامهای حركتی نوازندگان است. فكر می‌كنید علت چیست و چه اشتباهاتی منجر به بروز این دردها می‌شود؟
همیشه در سخنرانیهایم به این نكته اشاره می‌كنم كه هر ناراحتی و مشكلی كه در وضعیت سلامت نوازنده ایجاد می‌شود ناشی از انجام یك اشتباه است.
همچنین شیوه آموزش سنتی كه بر تمرین بسیار تأكید می‌كند نیز در پیدایش این ناراحتیها مؤثر است.
نكته بسیار مهم دیگری كه متأسفانه مورد توجه قرار نمی‌گیرد این است كه معلم به‌خصوص هنگامی كه ساختمان بدنی متفاوتی با هنرجو دارد باید به او آزادی عمل دهد. هنرجو باید با ساز به‌عنوان یك دوست آشنا شده، خود در نوازندگی پیشرفت كند.
▪ آیا نواختن هر ساز شرایط فیزیكی خاصی می‌طلبد؟
بله قبل از شروع نوازندگی ویژگیهای جسمانی هر فرد باید مورد معاینه دقیق قرار گیرد. بسیاری از نوازندگان ضعفهای جسمانی بسیاری دارند كه وجود این ضعفها در كنار نوازندگی به افزایش درد و ناراحتی منجر می‌شود. ارتوپد با بررسی و جمع‌آوری اطلاعاتی از استاتیك بدن، چگونگی مفاصل و میزان مقاومت آنها و قدرت دست هر فرد می‌تواند ساز مشخصی را به او توصیه نماید. با وجود همه این اقدامات پیشگیرانه اگر كودكی بخواهد حتما ویولن بنوازد و فاقد شرایط فیزیكی لازم برای نواختن این ساز باشد باید به خواست او احترام گذاشت. هدف از یادگیری ساز نیز بسیار مهم است. كسی كه می‌خواهد نوازنده‌ای حرفه‌ای شود باید از پنج یا شش سالگی شروع به فراگیری ساز نماید و روزانه یك تا دو ساعت تمرین كند.
▪ چه شرایط جسمانی بازدارنده‌ای برای نواختن ویولن وجود دارد؟
كسی كه گردن و دستان بسیار بلندی دارد و یا انگشت كوچك دستش بسیار كوتاه است شرایط لازم برای نواختن ویولن را دارا نیست.
▪ قدرت اراده نوازنده تا چه حد می‌تواند كاستیهای بدن او را جبران نماید؟
مطمئناً راههایی برای جبران این ضعفها وجود دارد. اما در درازمدت بالاخره این سیستم درهم می‌شكند.
یك نوازنده حرفه‌ای كه بیش از چندین دهه بدون در نظر گرفتن ضعفهای جسمانی‌اش ساز می‌نوازد سرانجام دچار درد و ناراحتی می‌شود و زودتر از معمول نوازندگی حرفه‌ای را كنار می‌گذارد افراد كمی قادرند مدت زمانی طولانی با هیجان و تنشی غیرقابل تصور و تحرك و فعالیت بسیار زیاد عضلاتشان كار كنند.
▪ انجام چه ورزشهایی را برای تقویت عضلات و ایجاد تعادل در بدن به نوازندگان توصیه می‌كنید؟
ورزش شنا برای نوازندگان البته غیر از كسانی كه دردهایی در ناحیه شانه و یا مشكلاتی در حركت مچ دارند عالیست.
همچنین سواركاری برای تقویت عضلات پشت و شمشیربازی به‌دلیل اینكه تواناییهای خاصی مانند واكنشهای بسیار سریع را می‌طلبد برای نوازندگان مناسب است.
برعكس ورزشهایی مانند تنیس و اسكواش كه مستلزم به‌كارگیری نیروی بسیار زیادی در بازوهاست برای نوازندگان مناسب نیست.
اگر شما دو ساعت تنیس بازی كنید سپس ویولن بنوازید متوجه لرزش آرشه می‌شوید بعد از بازی تنیس بدن برای انجام حركات ظریف به سه تا چهار ساعت استراحت نیاز دارد.
▪ به نوازندگانی كه برای درمان به شما مراجعه می‌كنند چگونه كمك می‌كنید؟
نوازندگان اغلب به‌دنبال راه‌حلی معجزه‌آسا هستند كه همه مشكلاتشان را یكباره برطرف كند. اما من برای تشخیص كه متأسفانه امروزه در علم پزشكی به قدر كافی مورد توجه قرار نمی‌گیرد اهمیت بسیاری قائلم. ابتدا باید بدانم روند حركت و حالت بدن نوازنده هنگام نوازندگی و انعطاف‌پذیری بدن او چگونه است همچنین با طرح سؤالاتی مانند اینكه نوازنده چه مدت و چند ساعت در روز ساز می‌زند، چه آثاری را می‌نوازد و آیا با نواختن آثار خاصی درد و ناراحتی‌اش بیشتر می‌شود، و اینكه تاكنون معلم و تكنیك خود را تغییر داده است، فعالیتهای موسیقایی او را به‌دقت بررسی می‌كنم. با كنار هم قرار دادن این اطلاعات می‌توانم بگویم كه بیمار باتوجه به یافته‌های پاتولوژی موجود به درمان نیاز دارد یا بهتر است روشهایی همچون تكنیك الكساندر۱۲ را در مورد او به‌كار گرفت.
▪ برای شما تجویز دارو در چه جایگاهی قرار دارد؟
تجویز دارو باید در آخرین مرحله از درمان مدنظر قرار گیرد. گاهی برای برطرف نمودن لرزشهای بدن نوازنده می‌توان مشتقاتی از بتابلاكرها۱۳ تجویز نمود.
اما اثرات جانبی داروها كه اغلب به كاهش قدرت تمركز نوازنده می‌انجامند را نباید نادیده گرفت.
در مبحث موسیقی درمانی موسیقی در بهبود بیماریها و تسكین دردها بسیار اثرگذار است….
در اصل باید گفت چون یك نوازنده در حالتی قرار دارد كه به‌نوعی دائماً به درمان خود می‌پردازد نباید بیمار شود اما این‌گونه نیست. یك نوازنده اركستر به دیگر نوازندگان و رهبر كه سرعت و چگونگی اجرای قطعات را تعیین می‌كند وابسته است و فشار روانی بسیاری را متحمل می‌شود. نوازندگی حرفه‌ای صددرصد توانایی و انرژی شخص را به‌كار می‌گیرد.
برای كاهش درد و ناراحتی نوازندگان چه تغییراتی می‌توان در ساختمان سازها انجام داد.
من در این مورد بسیار محافظه‌كار هستم. تاكنون تلاشهایی برای اصلاح و تغییر شكل سازها انجام گرفته است اما من معتقدم سازها را باید همان‌گونه كه هستند باقی گذاشت. تنها در زمینه وسایل جانبی سازها می‌توان كارهایی انجام داد.

۱)Albrecht Lahme
۲) Wenzel Muller
۳) Julius Flesch
۴) Carl Flesch
۵) Kurt Singer
۶) Claus Schnorren Berger
۷) Leon Fleischer
۸) Claudio Abbado
۹) Robert Schumann
۱۰) Arthur Rubinstein
۱۱) Nathan Milstein
۱۲) تكنیكی كه به‌وسیله (م ۱۹۵۵ ـ ۱۸۶۹) Frederik Matthias Alexander پایه‌گذاری شد و برای تغییر الگوی حركتی و رفتاری افراد به‌كار گرفته می‌شود.
۱۳) داروهایی كه تأثیر آدرنالین بر قلب و گردش خون را خنثی می‌كنند و با از كار انداختن بخشی از دستگاه عصبی خودمختار نشانه‌های اضطراب مانند تپش قلب، عرق كردن و رعشه را از بین می‌برند.
منبع:ماهنامه موسیقی مقام
منبع: guitar۴all.com