اهداکنندگان زندگی

سازمان بهداشت جهانی، جامعه بین المللی انتقال خون، انجمن بین المللی سازمان های صلیب سرخ و هلال احمر و اتحادیه بین المللی سازمان های اهداکنندگان خون به اتفاق، از سال ۲۰۰۴ میلادی (۱۳۸۳) ۱۴ ژوئن مصادف با ۲۵ خرداد هر سال را روز جهانی اهداکنندگان خون نامگذاری نمایند. انتخاب این روز به مناسبت سالروز تولد پروفسور لنداشتاینر، کاشف گروه های خون و برنده جایزه نوبل بود که طب انتقال خون پس از این کشف بزرگ پیشرفت زیادی کرد و این پیشرفت سبب شد که این دانشمندان را به عنوان پدر طب انتقال خون انتخاب شود. در روز جهانی اهداکنندگان خون، عمل خداپسندانه اهداکنندگان خون در سرتاسر دنیا گرامی داشته می شود. در این روز از کسانی تقدیر می شود که با هدا داوطلبانه وقت و خون شان زندگی را به بیماران و نیازمندان هدیه می کنند.
این روز، روز تشکر از میلیون ها اهداکننده خون در سرتاسر جهان است که بدون هیچ چشمداشتی به ایثار قسمتی از وجود خود می پردازند و باعث نجات نیازمندان و بیماران می شوند. این روز باعث تشویق بیشتر مردم به اهدا خون داوطلبانه و مستمر می گردد. همچنین بر اهمیت اهدا خون مداوم جهت جلوگیری از کمبود خون تاکید می شود. در ضمن این روز هشداری است به مسوولین امر بهداشت و سلامتی و به ویژه سازمان های انتقال خون که برای افزایش سطح کمی و کیفی فعالیت خود تلاش کنند، تا خون کافی و سالم در دسترس همه مردم قرار گیرد.
سالانه در سراسر جهان، بیش از ۷۵ میلیون واحد خون جمع آوری می شود. با این حال متاسفانه در کشورهای در حال توسعه و فقیر، کمتری از ۴۰ درصد موجود خون، از اهداکنندگان داوطلب تامین می شود. از این رو اولویت اول باید به حذف تهیه خون از اهداکنندگان پولی و جایگزین کردن آن با داوطلبانی که به صورت مستمر و بدون دریافت پول، داوطلبانه خون می دهند اختصاص یابد.
در بسیاری از کشورها قوانینی به تصویب رسیده است که فقط اهدای خون به وسیله این گونه داوطلبان را مجاز دانسته است. در عمل این امر فقط از طریق تدوین برنامه ای موثر از راه جذب و نگهداری اهداکنندگان داوطلب خون میسر می باشد. شناسایی جمعیت هایی از اهداکنندگان که در معرض خطر کمتری از نظر آلودگی های قابل سرایت از طریق انتقال خون قرار دارند و کنترل این آلودگی ها هم در جمعیت کل کشور و هم در جمعیت اهداکنندگان از جمله عناصر بسیار مهم یک راهبرد مناسب برای سلامت خون است. تمام تلاش ها بر این است که مردم، به ویژه جوانان را به اهدا خون داوطلبانه و مستمر تشویق کرد تا ذخیره خونی پایدار و مطمئن برای هر کشور در تمام فصول سال و در تمامی شرایط آب و هوایی وجود داشته باشد. در هر سال، سازمان بهداشت جهانی برای بزرگداشت این روز شعار خاصی را مطرح می کند. برای مثال شعار اصلی روز جهانی اهداکنندگان خون در سال ۲۰۰۶ تعهد برای اطمینان از دسترسی جهان به خون سالم و ایمن بود. در سال ۲۰۰۷ این روز به نام خون سالم برای سلامت مادران نامگذاری شد، تا بر اهمیت نقش نجات دهندگی انتقال خون در مادران تاکید شود. همچنین در این روز تاکید شد که امکانات انتقال خون در تمام مراکزی که مرتبط با مادران بوده و در آن مکان ها زایمان صورت می گیرد ایجاد شود و امکان دسترسی به خون سالم و ایمن برای مادران و نوزادان وجود داشته باشد. ایجاد شود و امکان دسترسی به خون سالم و ایمن برای مادران ونوزادان وجود داشته باشد. سازمان بهداشت جهانی تاکید دارد که دستیابی به موقع و در زمان نیاز به خون در مرکز درمانی بانوان و زایشگاه ها، به ویژه در کشورهایی که نرخ مرگ مادران زیاد است، به وجود آید و همین طور اقداماتی صورت گیرد تا از انتقال غیرضروری خون ممانعت به عمل آید.
در روز جهانی اهداکننده خون، جامعه جهانی نقش ویژه اهداکنندگان داوطلب بدون چشمداشت مادی را در حفظ زندگی مورد توجه قرار می دهد. در سال ۲۰۰۷ شعار جامع جهانی خون سالم، مادر سالم، نوزاد سالم بود که نشان می دهد اهداکنندگان خون داوطلب، چگونه می توانند در حفظ زندگی هزاران مادر و نوزادان آنان نقش حیاتی داشته باشند. هر ساله بیش از ۵۰۰ هزار زن در حین بارداری و زایمان جان خود را از دست می دهند که ۹۹ درصد آنان در کشورهای در حال توسعه هستند. در حالی که به راحتی می توان از این مرگ و میرها پیشگیری کرد. خونریزی شدید در صورتی که به آن توجه نشود می تواند در عرض ۲ ساعت حتی زن سالمی را به کام مرگ فرو بکشاند. این مورد، علت بیش از ۴۴ درصد مرگ و میرهای مادران در آفریقا است، جایی که خطر مرگ مادران یک مورد به ازای هر ۱۶ مورد است. در حالی که این خطر در آسیا یک مورد به ازای هر ۶۵ مورد و در امریکای شمالی یک مورد به ازای هر ۲۷۰۰ مورد است.
احتمال ایجاد عوارض وابسته به خونریزی در خانم های حامله به بیماری زمینه ای کم خونی، عفونت خونی مالاریا و ایدز بیشتر است. بهبود دسترسی به خون سالم و انتقال خون سالم در جلوگیری از مرگ و بهبود سلامتی میلیون ها مادر ونوزادان آنها موثر بوده و جزو اساسی در کوشش های جهانی برای رسیدن به اهداف پیشرفت سلامتی در سطح جهانی است. بسیاری از موارد مرگ و میرهای مادران در صورت دستیابی به انتقال خون سالم، قابل پیشگیری است.
با مرگ سالانه ده ها هزار مادر در دنیا در اثر خونریزی هنگام زایمان، همکار های بیشتر جوامع بین المللی در زمینه انتقال خون نیاز است و همکاری های بین المللی، به عنوان نمونه ای از عزم جهانی برای حفظ تامین سلامت بشری می باشد. در هر ثانیه یک نفر در جهان به دریافت خون نیاز دارد و این امر، اهمیت دریافت این ماده حیاتی را با توجه به پیچیدگی های خدمات پیشگیرانه و مزمن شدن بیماری ها و فراوانی بروز حوادث و سوانح، دو چندان می نماید. براساس آخرین آمار، از ۱۲۴ کشور که گزارش هایی در زمینه انتقال خون ارایه داده اند، در ۵۶ کشور خون مصرفی به دلیل کمبود امکانات و تجهیزات و فقر مالی از نظر بیماری های عفونی آزمایش نمی شود و در حقیقت خون ناسالم و غیر ایمن در اختیار بیماران قرار می گیرد. در حال حاضر ۸۲ درصد جمعیت جهان در کشورهای در حال توسعه به سر می برند که فقط ۳۸ درصد اهداکنندگان خون دنیا را تشکیل می دهند و این در حالی است که با کمال تاسف بیشتر نیازمندان به خون به لحاظ جمعیت ونوع بیماری ونحوه مصرف، در کشورهای در حال توسعه و فقیر ساکن هستند.
سلامتی خون بسیار مهم است و مهم ترین راه تامین سلامتی اهدای مستمتر خون است. انتخاب این شعار نشان دهنده تاکید جهانی بر تامین ذخیره خون سالم از گروه های مختلف خونی و برای تمام فصول سال و در تمام شرایط آب و هوایی است. اهداکنندگان داوطلب اهدا خون تنها با اهداف انسان دوستانه اقدام به ایثار قسمتی از وجود خود می کنند که علاوه بر جان بیماران ونیازمندان به خون در بالا بردن سطح بهداشت و سلامتی جهانی نیز مشارکت داشته باشند.
همچنین این ایثارگران در تهیه خون و فرآورده های خونی سالم در صف مقدم قرار دارند و تمام سازمان های انتقال خون نیز در حال پژوهش و جست وجو در مورد یافتن فن آوری های جدید و روش های پیشرفته در زمینه تهیه خون و فرآورده های خونی سالم هستند که هم ایمنی شخص اهداکننده و هم فرد نیازمند به خون و فرآورده های خونی را تامین می کند.

اصغر صفری فرد، کارشناس ارشد خون شناسی و بانک خون

منبع : روزنامه جوان