پنجشنبه, ۱۳ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 2 May, 2024
مجله ویستا
جمهوریخواهی و مظلومیت جمهوری
از ان هنگام که ایرانیان به عقبافتادگی کشور خود، در مقایسه با کشورهای مغرب زمین، پی بردند، طبیعی بود که چارهای بیندیشند. در این میان، برخی بر این پندار بودند که اگر نظام سیاسی کشور با نظام سیاسی برخی از کشورهای پیشرفته همانند شود، همان پیشرفتها نصیب ایران نیز خواهد شد. بدین گونه بود که برخی ــ بیشتر ــ متأثر از تحولات سیاسی فرانسه، دل به نظام جمهوری داده بودند. از این رو، هنگام مرگ محمدشاه قاجار و جلوس ناصرالدین شاه در سال ۱۲۶۴ه.ق چند نفری با میرزا نصرالله صدرالممالک، شاعر و سیاست پیشه درویش مسلک آن دوره، به مشورت پرداختند که « باید دولت ایران را جمهور نمود.» در دوره ناصری نیز گفته شد که فراموشخانه میرزاملکم خان در پی ترویج اندیشه جمهوری و رئیس جمهوری کردن شاهزاده جلالالدین میرزا بود. بدین ترتیب، زمینهای فراهم شد تا در عالم سیاست دوره قاجاریه، مفهوم جمهوریت به یک ضدارزش تبدیل شده و سلاطین قاجار هرگونه اعتراض مهم بر ضد عملکرد خود را جمهوریطلبی وانمود کرده و به سرکوبی یا مهار آن میپرداختند. در همین راستا است که در نهضت مشروطیت، در آغاز هیئت حاکمه تبلیغ کرد که هدف مشروطهخواهان، جمهوریخواهی است. به همین علت، آقاسیدعبدالله بهبهانی و آقا سیدمحمد طباطبایی، این را به عنوان یک اتهام، تکذیب کردند. پس از مشروطه هم مشاهده میشد که زمزمه « جمهوری» به گوش میرسد و حتی شاهزاده قاجاری مانند ظلالسلطان نیز ادای جمهوریخواهی! از خود نشان میداد.
اما ناگفته نماند که در آن مقطع تاریخی، اندیشه جمهوریخواهی در جامعه ایران از هیچ پایگاه و جایگاهی برخوردار نبود و زمزمههای یادشده از محدوده عدهای انگشت شمار فراتر نمی رفت. نخستین بار پس از کودتای ۱۲۹۹، در اواخر سال ۱۳۰۲ و اوایل سال ۱۳۰۳ شمسی بود که قضیه جمهوریخواهی به طور جدی مطرح شد. البته این بار هم نه به عنوان یک مطالبه خودجوش مردمی، که به عنوان یکی از راهکارهای تحقق اهداف آن کودتا از سوی رضاخان، رهبر کودتا و رئیس دولت وقت، با پشتیبانی فکری مشروطهخواهان سکولاری که فکر میکردند ناکامیهایشان را یک رئیس جمهور دیکتاتور! برآورده خواهد کرد، پیگیری میشد. به گفته ملکالشعرای بهار، ملت جمهوری نمیخواست، دولت از ملت جمهوری میخواست.
همزمان با همین ایام بود که گروه ترکان جوان در عثمانی، از طریق مجلس کبیر، خلافت را برانداخت و نظام جمهوری را با ریاست جمهوری مادامالعمر مصطفی کمال پاشا بنیاد نهاد. این واقعه به الگویی موفق برای جمهوریخواهی رضاخانی در ایران تبدیل شد و بر امید آنان بسی افزود. اما از نخستین اقدامات آن جمهوری، برچیدن وزارت شریعت و اوقاف و امور مساجد آن کشور بود. این گونه اقدامات کافی بود که بدنه جامعه ایران به ماهیت گرتهبرداری جمهوریخواهان ایرانی پی ببرند و تکلیف خود را با آن روشن کنند. تلقی جامعه ایران از ماهیت کودتا هم مزید بر علت شد و بدین گونه بود که به رغم همه تحکمات و تلاشهای رضاخان و فرماندهان نظامی سراسر کشور و همچنین تبلیغات و بسترسازیهای روانی مطبوعات، طراحان جمهوریخواهی ناگزیر از توقیف آن شدند و، به بیان دیگر، یک مقوله مثبت سیاسی را بدنام کرده و از بروز و ظهور طبیعیاش جلوگیری کردند.
سیدمصطفی تقوی
اما ناگفته نماند که در آن مقطع تاریخی، اندیشه جمهوریخواهی در جامعه ایران از هیچ پایگاه و جایگاهی برخوردار نبود و زمزمههای یادشده از محدوده عدهای انگشت شمار فراتر نمی رفت. نخستین بار پس از کودتای ۱۲۹۹، در اواخر سال ۱۳۰۲ و اوایل سال ۱۳۰۳ شمسی بود که قضیه جمهوریخواهی به طور جدی مطرح شد. البته این بار هم نه به عنوان یک مطالبه خودجوش مردمی، که به عنوان یکی از راهکارهای تحقق اهداف آن کودتا از سوی رضاخان، رهبر کودتا و رئیس دولت وقت، با پشتیبانی فکری مشروطهخواهان سکولاری که فکر میکردند ناکامیهایشان را یک رئیس جمهور دیکتاتور! برآورده خواهد کرد، پیگیری میشد. به گفته ملکالشعرای بهار، ملت جمهوری نمیخواست، دولت از ملت جمهوری میخواست.
همزمان با همین ایام بود که گروه ترکان جوان در عثمانی، از طریق مجلس کبیر، خلافت را برانداخت و نظام جمهوری را با ریاست جمهوری مادامالعمر مصطفی کمال پاشا بنیاد نهاد. این واقعه به الگویی موفق برای جمهوریخواهی رضاخانی در ایران تبدیل شد و بر امید آنان بسی افزود. اما از نخستین اقدامات آن جمهوری، برچیدن وزارت شریعت و اوقاف و امور مساجد آن کشور بود. این گونه اقدامات کافی بود که بدنه جامعه ایران به ماهیت گرتهبرداری جمهوریخواهان ایرانی پی ببرند و تکلیف خود را با آن روشن کنند. تلقی جامعه ایران از ماهیت کودتا هم مزید بر علت شد و بدین گونه بود که به رغم همه تحکمات و تلاشهای رضاخان و فرماندهان نظامی سراسر کشور و همچنین تبلیغات و بسترسازیهای روانی مطبوعات، طراحان جمهوریخواهی ناگزیر از توقیف آن شدند و، به بیان دیگر، یک مقوله مثبت سیاسی را بدنام کرده و از بروز و ظهور طبیعیاش جلوگیری کردند.
سیدمصطفی تقوی
منبع : موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
خرید بلیط هواپیما
ایران اسرائیل دولت روز معلم معلمان رهبر انقلاب مجلس شورای اسلامی مجلس دولت سیزدهم خلیج فارس حجاب شهید مطهری
تهران سلامت شهرداری تهران هواشناسی سیل پلیس قوه قضاییه آموزش و پرورش بارش باران سازمان هواشناسی دستگیری وزارت بهداشت
بانک مرکزی خودرو بازار خودرو قیمت دلار قیمت خودرو ایران خودرو قیمت طلا دلار سایپا تورم کارگران حقوق بازنشستگان
فضای مجازی مسعود اسکویی تلویزیون رضا عطاران سریال سینمای ایران سینما دفاع مقدس فیلم تئاتر
دانشگاه علوم پزشکی مکزیک
غزه رژیم صهیونیستی جنگ غزه فلسطین آمریکا چین روسیه نوار غزه حماس ترکیه عربستان اوکراین
فوتبال استقلال سپاهان تراکتور باشگاه استقلال لیگ قهرمانان اروپا لیگ برتر ایران رئال مادرید بایرن مونیخ لیگ برتر باشگاه پرسپولیس لیگ برتر فوتبال ایران
اینستاگرام همراه اول دبی اپل ناسا وزیر ارتباطات تبلیغات گوگل پهپاد
کبد چرب کاهش وزن دیابت قهوه فشار خون داروخانه