توپ، گل و خصوصی‌سازی

انتشار خبر ورود باشگاه‌های ورزشی به بورس، عكس‌العمل‌های موافق و مخالف زیادی را در بازار به وجود آورده است. از این رو دنیای اقتصاد، در گزارشی به به بررسی چالش‌ها و مسائل پیش روی این باشگاه‌ها برای ورود به بورس پرداخته است.
در همین حال آخرین تحقیقات مدیریت پژوهش، توسعه و مطالعات سازمان بورس و اوراق‌بهادار نشان می‌دهد که باشگاه‌های اروپایی برای تامین منابع مالی خود روی به مشارکت‌های مردمی آورده‌اند.
«مریم صفاریان» معاون مدیر پژوهش، توسعه و مطالعات سازمان بورس و اوراق‌بهادار، تحقیق جامعی را درخصوص راهکارهای حضور باشگاه‌های ایرانی در بورس و وضعیت کنونی باشگاه‌های اروپایی در بازار سرمایه انجام داده که در زیر نتایج مطالعات و بررسی‌های کارشناس ارشد بازار سرمایه آمده است:
«امروزه از فوتبال به عنوان یک صنعت درآمدزا یاد می‌شود. این صنعت با تغییر ساختار سنتی باشگاه‌های فوتبال و تجاری شدن آنها، رونق قابل توجهی به خود گرفته است. همزمان با ورود باشگاه‌ها به عرصه تجارت، گرایش صاحبان سرمایه به سرمایه‌گذاری در این صنعت پررونق، شدت و شتاب یافته است.
در چنین وضعیتی، استفاده از روش‌های نوین، حرفه‌ای و مطمئن در اداره باشگاه‌ها و رعایت حقوق سرمایه‌گذاران بیش از پیش گریزناپذیر شده است. تبدیل باشگاه‌ها به شرکت‌های سهامی عام و ورود آنها به بورس اوراق‌بهادار یکی از روش‌های مورد استفاده در توسعه باشگاه‌ها از طریق مشارکت سرمایه‌گذاران و هواداران، در کنار توجه به حقوق قانونی آنها است که الزام‌های خاص خود را به دنبال داشته است.
● لزوم تغییر ساختار باشگاه‌ها
همچنین، بررسی‌ها نشان می‌دهد پذیرش این باشگاه‌ها در بورس و اوراق‌بهادار و جلب سرمایه‌های عمومی از سیاست‌هایی است که از سال ۱۳۸۲ مورد توجه مسوولان ورزشی کشور قرار گرفته و در حال حاضر نیز در راستای سیاست‌های کلی اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی ضرورت جداسازی آنها از بدنه دولت دوباره مطرح شده است.
اما این موضوع باید با توجه به تجربه دیگر کشورها و آشنایی نسبت به نحوه مالکیت، مدیریت، نظارت، کیفیت عملکرد مالی باشگاه‌های فوتبال و ارتباط آنها با الزام‌های حضور در بورس‌های اوراق‌بهادار و نیز شناخت وضعیت حاکم بر باشگاه‌های فوتبال داخلی به دقت مورد بررسی قرار گیرد.
بررسی وضعیت مالکیت، نحوه اداره و نظارت، عملکرد مالی و ارتباط باشگاه‌های اروپا با بورس‌های اوراق‌بهادار، در کلی‌ترین حالت ممکن، نمایانگر نکاتی است که می‌تواند در جریان بهسازی وضعیت باشگاه‌های داخلی نیز راهگشا و قابل توجه باشد.
● تبدیل شدن به شركت‌های سهامی عام
طی دو دهه گذشته در مسیر تجاری شدن فوتبال تغییرات عمده‌ای اتفاق افتاده است که از جمله آنها می‌توان به تبدیل بسیاری از باشگاه‌ها به شرکت‌های
سهامی عام، ورود برخی از باشگاه‌ها به بورس اوراق‌بهادار، تغییر در منابع کسب درآمد و ترکیب مخارج، حرفه‌ای شدن لیگ‌ها، نحوه مدیریت و حسابداری و ارتباط بین مدیران و هواداران فوتبال باشگاهی اروپا، اشاره کرد. اگر چه با افزایش کیفیت مسابقات فوتبال در قاره اروپا، افزایش هواداران آن در سرتاسر جهان و درآمدهای مستقیم و غیرمستقیم باشگاه‌ها رشد چمشگیری داشته است، هزینه بالای خرید و دستمزد بازیکنان و مربیان، سودآوری آنها را تحت شعاع خود قرار داده است، به گونه‌ای که در حال حاضر اکثر باشگاه‌های اروپا زیان‌دیده هستند و تعداد کمی از آنها کارنامه موفقی از خود به جا گذاشته‌اند.
اما این معضل زمانی تشدید می‌شود که به نقش فرهنگی، ورزشی و اجتماعی فوتبال که از اصول اولیه راه‌اندازی هر باشگاه ورزشی است در سال‌های اخیر کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
در این شرایط، مدیریت باشگاه‌های فوتبال از مدیریت‌های پرخطر و پیچیده محسوب می‌شود و روش‌های مخصوص به خود را طلب می‌كند. مدیران باشگاه‌ها نه تنها باید جوابگوی سهامداران باشند، بلکه باید به بهترین نحو رضایت هواداران را که سرمایه‌های اصلی باشگاه هستند، جلب كنند.
● ۴۰باشگاه بورسی
بر اساس آخرین آمارها، تعداد باشگاه‌های موجود در بورس‌های مختلف اوراق‌بهادار اروپا به ۴۰ باشگاه می‌رسد. انگلستان که مبتکر ایده تبدیل باشگاه‌ها به شرکت سهامی عام و متعاقب آن ورود آنها به بورس و اوراق‌بهادار است، به تنهایی بیش از نیمی از این باشگاه‌ها را در اختیار دارد. انگیزه اصلی ورود باشگاه‌ها به بورس و اوراق‌بهادار جلب سرمایه‌های کوچک و بزرگ سرمایه‌گذاران و هواداران به منظور توسعه کیفی و کمی باشگاه است.
این ایده در حالی از سوی برخی از کشورها نظیر ایتالیا، فرانسه، آلمان و اسپانیا رونق گرفته است که در انگلستان به دلیل سودآور نبودن باشگاه‌ها در حال تغییر جهت
به سوی اشکال دیگر اداره و مالکیت باشگاه‌ها است. روش مشارکت مردمی که براساس آن باشگاه به مالکیت اعضای خود که همان مشتریان یا هواداران باشگاه هستند، درمی‌آید و ایجاد «تراست حامی» که سهام آن به هواداران باشگاه عرضه می‌شود و منابع مالی به دست آمده به خرید سهام باشگاه اختصاص می‌یابد به عنوان کلیدهای اصلی حل مشکلات باشگاه‌های انگلستان شناخته شده‌اند و به مرور زمان در عرصه فوتبال مورد آزمون قرار می‌گیرند.
استفاده از این روش‌ها و اتخاذ تدابیر ویژه در مورد افزایش درآمد و کاهش هزینه‌های باشگاه‌ها، چشم‌انداز مثبتی از صنعت و باشگاه‌های فوتبال را در آینده نوید می‌دهد.
● همه نتیجه‌های تحقیق
با در نظر گرفتن موارد فوق در خصوص وضعیت باشگاه‌های اروپایی، در مورد شرایط باشگاه‌های فوتبال داخلی نیز توجه به نکات زیر حائز اهمیت است:
۱) در شرایط فعلی درآمد باشگاه‌ها به شکل تعریف شده‌ای نیستند و صداوسیما برای باشگاه‌ها و پخش مسابقات آنها، درآمدی در نظر ندارد. در حالی که خصوصی‌‌شدن باشگاه‌ها درآمدزا بودن آنها را می‌طلبد.
۲) بسیاری از شرکت‌ها برای کاهش هزینه‌های تبلیغاتی خود، باشگاه‌های ورزشی دارند و به این ترتیب بدون صرف هزینه‌های تبلیغات، نام باشگاه خود را هر روز در مطبوعات جای می‌دهند. بنابراین برای اشخاص حقیقی یا شرکت‌ها، مطلوبیت داشتن باشگاه نه لزوما به علل اقتصادی، بلکه برای تبلیغات و تصویرسازی است.
نتیجه‌گیری کلی در این تحقیق نشان می‌دهد که ساختار مالکیت باشگاه، تعداد هواداران و حمایت‌کنندگان مالی، قوانین و مقررات مختلف، روش‌های مدیریتی، شرایط لیگ حرفه‌ای و انعطاف‌پذیری باشگاه در شرایط مختلف، عوامل اصلی تشخیص در انتخاب هر یک از مسیرهای مورد اشاره هستند که تغییر ساختاری در وضعیت فعلی فوتبال ایران نیز از این مساله مستثنا نیست با شناخت کافی از شرایط باشگاه‌ها، هواداران و عوامل موثر در این زمینه و با برنامه‌ریزی‌های اصولی امکان‌پذیر خواهد بود.
● هزینه استهلاك بازیكنان
همزمان با گزارش سازمان بورس یك حسابدار دیگر بازار، شناسایی دقیق درآمدها و هزینه‌ها را لازم ذكر كرد و به خبرنگار «دنیای اقتصاد» گفت: لازم است منابع درآمدی و هزینه‌های باشگاه‌ها ضمن ثبت در حساب‌ها، به طور شفاف نیز اعلام شوند.
منصور شمس احمدی در ادامه گفت: در باشگاه‌های ورزشی، بازیكنان به عنوان دارایی‌های نامشهود، محسوب می‌شوند.
بنابراین باید در حساب سود و زیان به عنوان دارایی ثبت شوند.
وی تاكید كرد: باید توجه كرد كه برای تمام بازیكنان خریداری شده در طول مدت قرار داد، درصدی را برای استهلاك در نظر گرفت. وی در مورد بازیكنان كه به وسیله خود باشگاه تربیت شده‌اند، گفت: كمیته‌های ارزشیابی باید با انجام بررسی‌ها و معادل‌یابی‌های لازم، به تعیین ارزش این بازیكنان بپردازند.
وی خاطرنشان كرد: البته این موارد خیلی در ایران پیاده نمی‌شود.
ذخیره زیان برای بازیكنان آسیب‌دیده
شمس احمدی درباره نحوه ارزشیابی بازیكنان مصدوم و آسیب‌دیده گفت: در نظر گرفتن ذخیره زیان در زمان مصدومیت برای این دسته از بازیكنان ضروری است و باید در حساب‌های باشگاه لحاظ شود.
وی اضافه كرد:‌ درآمد‌های باشگاه‌ها از منابع مختلفی چون تبلیغات، هواداران، استادیوم‌های ورزشی و غیره براساس قرارداد‌های منعقده طی آن سال شناسایی می‌شود.
● نبود انطباق
در عین حال یك حسابدار رسمی، ساختار مالی باشگاه‌های ورزشی را مطابق با شرایط سازمان بورس ندانست و گفت: علاوه بر این، باشگاه‌ها دارای دارایی‌های مناسب و درآمدزا نیستند.
ناصر بیك در ادامه گفت: فقدان سود مناسب سالانه كه انگیزه اصلی سهامداران بورس است، از جمله دیگر كاستی‌های باشگاه‌ها برای ورود به بورس است. این امر همچنین باعث نداشتن ثبات كافی در فعالیت این گروه می‌شود.
● سهامی عام‌شدن، راه نجات باشگاه‌ها
وی درباره راه برون رفت باشگاه‌ها گفت: عرضه سهام باشگاه‌ها به شكل شركت‌های سهامی عام باعث می‌شود كه طرفداران آنها نیز از این طریق، باشگاه مورد علاقه خود را تقویت كنند.
وی اضافه كرد:‌ با پیاده كردن این برنامه، باشگاه‌ها می‌توانند نسبت به اجرای اهداف خود ضمن داشتن دیدگاه اقتصادی، سرمایه‌گذاری‌های لازم در بخش‌های اقتصادی بالاخص محصولات ورزشی را نیز انجام دهند.
وی یادآور شد: دستگاه‌های دولتی و خصوصی نیز می‌توانند برحسب اختیارات خود و مطابق با ضوابط قانونی، حامی باشگاه‌ها باشند.

منبع : روزنامه دنیای اقتصاد