دائرهٔ‌المعارف ـ تاریخچه

● در یونان
شاید اولین نفر در تاریخ تمدن یونان که نخستین دائرهٔ‌المعارف را تألیف کرد اسپوسیپوس برادرزاده افلاطون بود و از کتاب وی جز قطعاتی بجا نمانده است.
عده‌ای ارسطو را مؤلف دائرهٔالمعارف می‌دانند.
پلینی بزرگ (۲۳ ـ ۷۹ میلادی) رومی مجموعه‌ای عظیم از هزاران مطلب و موضوع گوناگون شامل ۳۷ جلد که دارای ۲۴۹۳ فصل بود تألیف کرد.
● قرون وسطی
ایسیدوروس سویلی (حدود ۵۶۰ ـ ۶۲۶ میلادی) از دائرهٔالمعارف نویسان قرون وسطی در اروپا بود.
● مسلمین
کتاب‌های دائرهٔ‌المعارف گونه متنوع و متعددی به‌وسیله مسلمین در کشورهای اسلامی، مخصوصاً ایران تألیف گردید که برخی از آنها بدین قرار است: الحاوی تألیف رازی ـ الشفاء ابن‌سینا ـ درهٔ‌التاج لعزهٔ باج ـ قطب‌الدین شیرازی
● بیزانس
در روم شرقی کارهای کم و بیش علمی از جمله تألیف کتاب‌های دایرهٔ‌المعارف گون از قبیل: دائرهٔالمعارف طبی اریباسیوی پرگامون (حدود ۳۲۰ ـ ۴۰۳ میلادی) مشتمل بر ۷۰ کتاب تألیف شده بود.
● دوره رنسانس
آثار فرانسیس بیکن، جان اموس کمونیکسی (۱۵۹۳ ـ ۱۶۷۰) جوجی‌ووآل‌آ (۱۴۹۹ ـ ۱۴۳۰) را می‌توان کتاب‌های دائرهٔ‌المعارف گونه دانست.
● دائرهٔ‌ المعارف در چین
ووشو Wushu (۹۴۷ ـ ۱۰۰۲) یک دائرهٔ‌المعارف که از روی موضوع طبقه‌بندی شده بود.
بامر تای سونگ خاقان دودمان سونگ دائرهٔ‌المعارف بزگتری در ۳۲ جلد تألیف و دائرهٔ‌المعارف بزرگی بامر یونگ لو Yunglo خاقان دودمان مینگ (۱۴۲۵ ـ ۱۴۰۳) شروع شد که بعدها به ۱۰۰۰۰ جلد و بقولی ۲۴۰۰ جلد رسید اما در واقعه مشت زنان که ملکه چین توطئه آنرا ترتیب داده بود در سال ۱۹۰۰ بجز ۱۶۰ جلد همه آنها سوخت.
● دائرهٔ المعارف در اروپا
پیربل (۱۶۴۷ ـ ۱۷۰۶) فرانسوی لوئی مورری فرانسوی جان هنریخ الستد (۱۵۸۸ ـ ۱۶۳۸) و جان هریس (۱۶۶۷ ـ ۱۷۱۹) و برادران چیمبرز انگلیسی در راه تألیف دائرهٔ‌المعارف خوب کوشیدند.
دائرهٔ‌المعارف معروف فرانسه که بهمت دیدرو و دالانبر و روسو و عده‌ای از دانشمندان، در قرن هجدهم تألیف گردید در ۲۱ جلد بعد از ۲۰ سال فراهم گشت.
دائرهٔ المعارف بزرگ لاروسی فرانسه در ۳۱ جلد بین سال‌های ۱۸۸۶ ـ ۱۹۰۲ تألیف گردید.
کتاب فرهنگی جهانی لاروس در ۱۷ جلد در بین سال‌های ۱۸۶۶ ـ ۱۸۹۰ منتشر شد.
بعدها لاروس قرن بیستم در ۶ جلد تدوین گشت.
دائرهٔ المعارف معروف تسدلر Tsedler آلمانی در ۶۴ جلد بین سال‌های ۱۷۳۲ ـ ۱۷۵۰ منتشر شد.
● دائرهٔ المعارف آمریکانا
که چاپ ۱۹۶۱ آن ۳۰ جلد است و هر ساله یک کتاب سال دارد و ظاهراً هر چند یکبار تغییراتی در آن داده می‌شود.
● دایرهٔ المعارف بریتانیکا
چاپ ۱۹۶۰، ۲۳ جلد با یک فهرست است و در آمریکا چاپ می‌شود.
● دائرهٔ المعارف اسپانیائی
اسپاسابار سلونا که در بین سال‌های ۱۹۰۵ ـ ۱۹۳۳ در ۷۰ جلد تألیف شد.
● دائرهٔ المعارف ایتالیانا
بین سال‌های ۱۹۲۹ ـ ۱۹۳۹ در ۳۹ جلد منتشر شد.
● دائرهٔ‌المعارف‌های روسی
در زمینه‌های گوناگون دائرهٔ المعارف تألیف گردید، ئائرهٔ المعارف بزرگ شوروی سابق در بیش از ۶۵ جلد با چندین تجدید نظر چاپ شده است، از همه مهمتر می‌باشد.
● دائرهٔ المعارف سوئدی
بین سال‌های ۱۹۴۷ ـ ۱۹۵۵ در ۳۲ جلد منتشر شد. این دائرهٔ المعارف از حیث مطلب تغییراتی پذیرفته است.
● دائرهٔ المعارف نروژی
در بین سال‌های ۱۹۰۷ ـ ۱۹۱۳ در ۶ جلد و در چاپ ۱۹۵۱ در ۱۵ جلد چاپ شد.
● دائرهٔ المعارف دانمارکی
در ۲۶ جلد تألیف گردید و هر چندی مطالب آن تغییر می‌یابد.
● دائرهٔ‌المعارف یونانی
در ۲۴ جلد که در سال ۱۹۳۴ منتشر شد و از آن پس تغییراتی یافته است.
بجز دائرهٔ‌المعارف‌های عمومی، دائرهٔ‌المعارف‌های تخصصی فراوان بسیاری از کشورها منتشر شده است.
● دائره‌المعارف اسلامی
به چند زبان و در ۴ جلد منتشر است و چاپ اخیر در ۶ جلد.
● دائرهٔ‌المعارف‌های عربی
مانند دائرهٔ‌ المعارف بستانی، دائرهٔ‌المعارف قرن بیسیم فرید و جدی بک.
● دائرهٔ المعارف یهود
در ۱۲ جلد در ۱۹۰۶ چاپ شد.
● دائرهٔ المعارف ترکی
در ترکیه در سال ۱۹۴۶ منتشر شد.
● دائرهٔ المعارف در ایران
دائرهٔ‌المعارف فارسی در سه جلد ۳ ـ دائرهٔ‌المعارف نو در پنج جلد.

منبع : مطالب ارسال شده