سوخت آینده

از زمان رواج ایده استفاده از شکافت هسته‌ای در سال‌های پس از جنگ جهانی دوم - به عنوان منبعی برای تولید انرژی - بیش از نیم قرن می‌گذرد، ولی چرخه استفاده از این انرژی نسبت به سایر منابع تولید انرژی، شاهد فراز و نشیب‌های بسیاری بوده است.
پس از جنگ جهانی دوم، انرژی اتمی به تدریج به یکی از اجزای سبد تأمین انرژی در کشورهای مختلف تبدیل شد، ولی با بروز بحران نفتی اوایل دهه هشتاد، استفاده از این نوع انرژی در کشورهای غربی شدت و رونق بیشتری گرفت که این روند افزایشی، در نهایت با به وقوع پیوستن حادثه چرنوبیل متوقف گردید. در واقع باید گفت که حادثه نیروگاه اتمی چرنوبیل که منجر به مرگ عده زیادی از مردم شوروی سابق و پخش و نشر مواد رادیواکتیو در مناطق گسترده‌ای گردید، تأثیر مهمی در بروز دیدگاه‌های منفی نسبت به استفاده از انرژی اتمی ایجاد کرد. ترس از تکرار سوانحی مشابه در سایر کشورهای جهان - که بعضاً با انتشار اخباری در خصوص بروز اختلالاتی خطرناک در فعالیت نیروگاه‌های هسته‌ای در سایر کشورها قوت می‌گرفت‌‌‌‌‌- و همچنین مشکل لاینحل دفن بی‌خطر زباله‌های اتمی، در تشدید بدبینی‌ها نسبت به استفاده از انرژی هسته‌ای بی‌تأثیر نبوده است.
هر چند از سال ۱۹۷۳ تاکنون، هیچ چرخشی در توقف ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای ایجاد نشده است، ولی به نظر می‌رسد که کشورهای جهان در حال آماده شدن برای ورود به عصر جدیدی از توسعه فعالیت‌ها و نیروگاه‌های هسته‌ای هستند؛ عصری که برخی کشورها آن را اجتناب‌ناپذیر‌ می‌دانند ولی سایر کشورها نسبت به عواقب آن هشدار می‌دهند.
● از چرنوبیل تا ۱۱ سپتامبر
بدون هیچ تردیدی می‌توان گفت که انفجار نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل، نقطه عطفی بود که باعث توقف روند توسعه نیروگاه‌های هسته‌ای در جهان شد. ولی با گذشت چند دهه از این انفجار، اوضاع به طرز شگرفی در حال دگرگون شدن است. اگرچه بعد از سانحه چرنوبیل، ترس از تکرار سوانحی مشابه در سایر کشورهای جهان باعث توقف روند افزایش استفاده از انرژی هسته‌ای گردید، ولی در طول‌ سال‌های اخیر، حوادثی نظیر ۱۱ سپتامبر و حوادث پس از آن، باعث شد که آمریکا و اروپا به وابستگی خود به نفت و گاز مناطق بی‌ثبات و پیش‌بینی ناپذیری مانند خاورمیانه و روسیه نگاه منفی تازه‌ای پیدا کنند.
در همین حال، بحث در مورد اثرات مخرب استفاده از انرژی‌های فسیلی بر جو زمین و نگرانی از افزایش تغییرات آب و هوایی، در این سال‌ها شدت بیشتری یافته است. همه این عوامل، به علاوه برخی انگیزه‌ها و منافع اقتصادی، استفاده از انرژی اتمی را به عنوان یکی از انرژی‌های جایگزین دوباره در کانون توجه و محور مباحثات قرار داده است. با این وجود باید گفت که نقطه عطف رویکرد دوباره به انرژی اتمی، در سال ۲۰۰۶ میلادی و درجریان اجلاس رهبران گروه هشت در ”سنت پترزبورگ“ بروز کرد. در یکی از بیانیه‌های آن اجلاس، کشورهای شرکت‌کننده، آشکارا بر لزوم استفاده گسترده از انرژی اتمی تأکید نمودند و نتیجه آن نیز طبق گزارش انستیتوی بین‌المللی مطالعات استراتژیک )IISS( آن شد که طی سال ۲۰۰۷ میلادی ۱۳ کشور جهان به طور ناگهانی اعلام کردند که درصدد دستیابی به انرژی هسته‌ای می‌باشند!
”جان چیپمن“ مدیر این موسسه مطالعاتی در این باره می‌گوید: ”ابراز علاقمندی این کشورها به آغاز برنامه هسته‌ای از این جهت حایز توجه است که اغلب آنان به منابع سنتی انرژی دسترسی ارزان داشته و هیچ سابقه مطالعات اتمی ندارند.“ در همین خصوص ”رالف مووات لارسن،“ تحلیلگر ارشد پیشین سازمان سیا و رییس کنونی دفتر اطلاعاتی و ضداطلاعاتی وزارت انرژی آمریکا نیز با اشاره به این که بعد از پیشرفت‌های تکنولوژیکی در قرن بیست‌ویکم، انرژی هسته‌ای مجدداً به یکی از قابل توجه ترین مسایل تبدیل شده گفته است: ”شکوفایی جهانی در استفاده از انرژی هسته ای، دولت آمریکا را وا می‌دارد که در راهبردهای قدیمی خود در مقابله با فعالیت‌های هسته‌ای و گسترش تسلیحات هسته‌ای بازنگری کند و نگاهی دقیق‌تر به کشورهایی داشته باشد که به باشگاه هسته‌ای می‌پیوندند.
زیرا اعلام همزمان ۱۳ کشور در جهان در یک سال برای هسته‌ای شدن بسیار نگران‌کننده است.“ ابراز نگرانی مقامات آمریکایی از آغاز دور جدیدی از فعالیت‌های هسته‌ای در جهان، در شرایطی صورت می‌گیرد که طبق آمار موجود، بیش از ۴۰ رآکتور هسته‌ای در بیش از ۱۴ کشور جهان در حال ساخت هستند. این در حالی است که کشورهای متعددی نیز در سطح خاورمیانه و آسیا اعلام کرده‌اند که برنامه‌هایی جدی برای استفاده از انرژی هسته‌ای ظرف دهه‌های آتی دارند. با وجود تمام مطالبی که بدان اشاره گردید، باید منتظر ماند و دید که آیا انرژی هسته‌ای می‌تواند تأثیر معجزه‌آسایی برای کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی یا کاهش گرمایش دمای زمین داشته باشد یا آن طور که ”یوشکا فیشر،“ وزیر امور خارجه سابق آلمان اظهار داشته، توسعه فعالیت‌های هسته‌ای، دنیا را با خطرات بیشتری مواجه خواهد کرد؟

منبع : ماهنامه اقتصاد ایران