داستان ظهور و سقوط

چنگیزخان اسطوره مغول ها است و در تاریخ مغول قبل و بعد از او هرگز كسی حتی به او نزدیك هم نمی شود. مغولان به رهبری وی در آسیا تاخت و تاز كردند و با آنكه جمعیتشان در دوران اوج امپراتوری هم به زحمت به دو میلیون نفر می رسید بر صد میلیون نفر غالب شدند. وسعت امپراتوری مغول به ۳۵ میلیون كیلومتر مربع نزدیك به ۲۳ درصد از كل خشكی های زمین بالغ شد و به این ترتیب باید آن را بزرگترین امپراتوری پیوسته در تاریخ جهان یا از نظر مجموع خاك در اختیار دومین امپراتوری پس از بریتانیا ۳۷ میلیون كیلومتر مربع به حساب آورد. این امپراتوری از منچوری و كره در شرق تا لهستان و مجارستان در غرب و از روسیه در شمال تا جزیره جاوه اندونزی در جنوب گسترده بود. چنگیز در سال ۱۲۰۶ میلادی و در سن ۴۶سالگی تمامی قبایل منطقه را زیر یك پرچم و یك عنوان یعنی مغولستان بزرگ گرد آورد. در سال ۱۲۲۷ چنگیزخان مرد و طبق وصیت وی پسر سومش اكتای به جای او نشست. سپاه مغول در سال ۱۲۴۱ به مصر رسید. حتی گروهی پیشاهنگ برای جاسوسی به فرانسه اعزام شده بود.
برای توقف روند جهانگیری مغول دلایل متعددی همچون اختلافات داخلی و نبود رهبری كاریزماتیك و نیز تاثیر مذاهب گوناگون به ویژه بودایی بر خلق و خوی مغول ها ذكر شده است. اما واقعیت آن است كه سپاه مغول تنها در دشت ها به حداكثر كارایی خویش می رسید. چنان كه در نواحی صخره ای و كوهستانی همچون افغانستان یا در جنگ های دریایی با ژاپن و نیز جنگل های انبوه اروپا توفیقی نیافت. نیروی انسانی مغول ها نیز نامحدود نبود. دشت های مغولستان برای تولید كمانداران قوی بنیه و اسب های پونی ظرفیت محدودی داشت. از سوی دیگر پایان عصر مغول ها همزمان با آغاز عصر باروت بود. مغول ها در دوره كوبلای خان دو بار با كمك قایق ها و سربازان چینی و كره ای به ژاپن حمله كردند. نخستین بار در سال ۱۲۷۴ و بار دوم هفت سال بعد بین سامورایی های ژاپن و مغول ها جنگ درگرفت كه در بار دوم توفان مشهور تایفون یا در ژاپنی كامی كازه باد الاهی كار مغول ها را یكسره كرد. در شمال ویتنام نیز ژنرال تران هونگ دائو همچون همتای امروزی اش ژنرال جیاب در جنگ ویتنام و آمریكا، پس از سی سال توانست مغول ها را شكست دهد.

منبع : روزنامه شرق