عدالت دیجیتالی در صنعت نفت

صنعت نفت یکی از بزرگ‌ترین صنایع کشور است که نقش پیش برنده ای برای سایر صنایع دارد و فناوری اطلاعات و ارتباطات نیز در تمام بخش های صنایع بالادستی،پائین دستی و میان دستی و همچنین بخش های خدمات پشتیبانی نفت نقش بسیار مهمی دارد.
کاربردهای مختلف فناوری اطلاعات مانند تجارت الکترونیکی، آموزش الکترونیکی، بهداشت الکترونیکی، امضای دیجیتال،کنترل از راه دور و موارد بسیار زیاد دیگری وجود دارد که صنعت نفت به دلیل ماهیت ویژه‌اش می‌تواند از آنها استفاده کند که البته تاکنون بطور محدود و با زور بخشنامه ها از آنها استفاده ‌رده است.
در حالیکه روز به روز توجه به ICT برای توانمندسازی صنایع مختلف در حال افزایش است اما درحوزه ی انرژی و بالاخص نفت ، گاز و پتروشیمی این صنعت همچنان غریب به نظر می رسد.
رشد و توسعه فن آوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) در دنیا و به تبع آن در کشور در سالهای اخیر به گونه ای بوده که شاهد دگرگونی شگرف در روند انجام کلیه مشاغل بوده ایم و این امر با بکارگیری سیستم های اطلاعاتی وتبدیل روند های دستی به الکترونیک در راستای تسریع و تسهیل امور صورت گرفته است .
صنعت نفت که زمانی در بکارگیری فن آوری های روز پیشرو بوده متاسفانه در دوره ای که رشد فن آوری اطلاعات دنیا را در نوردیده و درکشور نیز بسیار مشهود است، از تحرک قابل قبولی برخوردار نیست به گونه ای که بسیاری از دستگاههای دولتی در این امر بر صنعت نفت پیشی گرفتند .
اقدامات ناچیزی هم که انجام شده پس از ابلاغ بخشنامه های الزام آور دولت بود و لذا جای ابتکارعمل و نوع آوری در این شاخه همچنان خالی است.
نقش روزافزون نرم‌افزارها در بسیاری از فعالیت‌های صنعت نفت و گاز اعم از بالادستی یا پایین‌دستی، اولویت‌ سرمایه گذاری برای تولید آنها را دو چندان کرده است.
نرم‌افزارهای نفتی اعم از شبیه سازی(طراحی، شبیه‌سازی، مدل‌سازی، محاسباتی و ...) ، یا نرم‌افزارهای بسیار پیشرفته‌ی مهندسی با بهره‌گیری از دانش فنی داخل می‌توانند از صحت فعالیت‌ ها ما را مطمئن ساخته در نتیجه فعالیت‌ها و تولیدات به صورت استاندارد و ارزان صورت گیرد.
در نفت همه ساله میلیاردها دلار سرمایه گذاری انجام می‌شود و در این میان میلیاردها تومان نرم‌افزار خارجی در نفت خریداری یا هزینه اجاره آنها می‌شود.
عدم شناخت و آگاهی کافی مدیران نفتی از توانمندی‌ها و فرصت‌های ICT ایرانی، باعث شده تا فعالان و متخصصان داخلی ICT از بازار بزرگ نفت کشور محروم شده و صنعت نفت نیز تا حد قابل توجهی به محصولات و خدمات فناوران خارجی متکی باشد.
براساس برخی اخبار منتشره سالانه رقمی‌ در حدود ۱۵ میلیارد تومان برای خرید نرم‌افزارهای تخصصی خارجی در صنعت نفت هزینه می‌‌شود!
بگذریم از رقم های نجومی دیگر که برای طراحی و انجام خدمات یا خرید تجهیزات خارجی در بخش مخابرات هزینه شده و می شود.
شاید یکی از دلایل این معضل عدم شناخت یا عدم اعتماد متولیان نفتی از توانمندی‌های صنعت ICT داخلی باشد.
در حالیکه دولت نهم بنا را بر استفاده از بخش خصوصی و توانمندی های داخلی گذاشته، سکانداران فن آوری اطلاعات در نفت نیز باید برای جبران عقب ماندگی ها و کم کاری های خود در اولین گام نسبت به توانمندی‌‌های بخش خصوصی اطلاع یافته و موانع موجود برای توسعه همکاری‌های مشترک را بررسی و مرتفع سازند.
راه‌اندازی گروه‌های کاری تخصصی ، انجام نشست‌های تخصصی بین مدیران صنعت نفت و صنعت انفورماتیک کشور و برگزاری سمینارهای تخصصی می تواند در این راه موثر باشد.
خوشبختانه وزارت نفت امکانات رایانه ای خوبی دارد و بخش مخابرات آن نیز فعال است. برخورداری از نیروها و کارشناسان برجسته که تاکنون پاسخگوی نیازهای جاری این صنعت بوده‌اند از دیگر ویژگی های نفت است. اما با توجه به این‌که در چند دهه آینده نفت، گاز و پتروشیمی از ‌صنایع محوری در توسعه ایران هستند و باید در این حوزه‌ها سرمایه‌گذاری‌های عظیمی‌انجام شود، انتظار می‌رود در این توسعه از توانایی نیروهای برجسته و تخصصی پیشرفته در قالب شرکت‌های خصوصی استفاده شود تا بتوانند به ظرفیت سازی برای ارتقای توان ملی کشور در بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات موثر واقع شوند.
در قراردادهای نفتی پیمانکاران خارجی باید موظف شوند در انجام پروژه ها از توانمندی و ظرفیت داخلی در بخش IT حداکثر را استفاده کنند. بدون شک نتیجه این همکاری تضمین کیفیت تخصصی و استاندارد بین المللی را به همراه خواهد داشت.
تجربه کارت سوخت بعنوان پیچیده ترین و بزرگترین کاربرد IT در عرصه اقتصادی، اجتماعی و فنی در ایران پیش روی ماست. پروژه ای که ثابت ‌کرد صنعت نفت می تواند به عنوان صنعت پیشبرنده اقتصاد ایران در توسعه تکنولوژی سهم موثری داشته باشد.
کارت هوشمند سوخت پروژه سنگینی است که در اجرای آن بیش از ۷۰ درصد از توان داخلی استفاده شده است. البته با توجه به حجم پروژه، تنوع و تعدد کاربران، پیچیدگی های فنی و مسایلی از این دست کاملا طبیعی است و باید بپذیریم در هیچ جای دنیا پروژه ای با این عظمت یک شبه تمام مشکلاتش حل نمی‌رسد.
سالهاست که در بخش فنی مهندسی حدود ۹۰ درصد از نرم افزارهای مورد استفاده خارجی هستند که اگر ساز و کارها فراهم می شد متخصصان داخلی آنها را تولید می کردند.
البته چند پروژه ای هم به بخش داخلی واگذار شده که به عنوان مثال می توان به "سامانه اطلاعات بالادستی " اشاره کرد که مدتی است مورد بهره برداری قرار گرفته است. این بانک اطلاعاتی شامل کلیه اطلاعات مربوط به فعالیت های بالادستی از دهها سال پیش است و تمام اطلاعات مربوط به میادین نفتی و مخازن کشور همراه مشخصات زمین شناسی منطقه، عملیات اکتشاف، توسعه و ... را دربر می گیرد.
این اقدام باعث شد تا تمام اطلاعات مربوط به میادین و مخازن نفتی در اختیار مدیران و کارشناسان داخلی باشد در حالیکه پیش از این، اطلاعات یاد شده در اختیار خارجی ها بود و تنها اطلاعاتی غیرقابل پردازش در اختیار کارشناسان داخلی قرار داشت. به همین خاطر برای مطالعات مخازن محتاج آنها بودیم و هزینه های هنگفتی هم صرف می شد ولی هم اکنون صرفه جویی ارزی فوق‌العاده‌ای را نیز به همراه داشته است.
براساس گفته مسئولان ذیربط صنعت نفت سالانه حدود میلیارد تومان صرف خرید نرم افزارهای خارجی می شودکه بیشتر آنها نرم افزارهای شبیه سازی هستند.
با توجه به پتانسیل داخلی، اگر تفکر و باور حمایت از متخصصان و شرکت های داخلی در تولید نرم افزارهای مورد نیاز صنعت نفت وجود داشته باشد می توان در تمام بخش ها بویژه در عملیات اصلی و فنی- مهندسی نسبت به افزایش تولید آن‌ها در داخل اقدام کرد.
اما انتظاری که از مدیریت های بخش ICT می رود این است که خودشان متناسب با قابلیت ها و امکانات موجود در صنعت نفت در بکارگیری این فن آوری پیش دستی کرده و قبل از اینکه بخشنامه های عمومی دولت یا دستور مافوق آنها را مجبور به پیاده سازی سیستم ها اطلاعاتی نماید ، بر اساس نیازهای مختلف هر شاخه بویژه بخش ها ی فنی پیشنهادات تغییر روش های سنتی و جایگزینی با روش های نوین الکترونیکی را ارایه نموده و مسولیت خطیر ارتقاء و بکارگیری سیستم های رایانه ای را با هدف بالا بردن کیفیت ، کمیت و کارآیی وظایف سازمانی بخوبی انجام دهند.
البته توفیق در این عرصه نیازمند حضور مدیران علاقمند ، پرانرژی و خلاق است!
نفت نیوز بنا به وظیفه خطیر خود در خدمت به توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان یک موتور پیشبرنده برای تکنولوژی های نوین کشور پیشگام خواهد بود و در همین راستا پیشنهاد می کنیم:
۱) توجه عمیق به امر آموزش و فرهنگ سازی به منظور فراهم آوردن آمادگی هرچه بیشتر پرسنل نفت بویژه کارشناسان رشته های مختلف برای حضور فعال در جامعه اطلاعاتی و آشنا ساختن آنان با امکانات و قابلیت های سیستم های اطلاعاتی
۲) فراهم کردن زمینه کاهش بوروکراسی با استفاده از سیستم های اتوماسیون اداری در سطح گسترده و جایگزینی آن با روش های دستی در جای جای صنعت نفت
۳) تمرکززدایی از انجام خدمات رایانه ای و واگذاری مسولیت های نگهداری و روتین به بخش های مختلف متناسب با وظایف و خدمات مورد نیاز
۴) پیاده سازی سیستم های ارایه خدمات الکترونیک به پرسنل در کلیه بخش های اداری ، فنی وخدماتی بمنظور افزایش کارآیی و کاهش اتلاف وقت.
۵) توسعه بسترهای اطلاعاتی مناسب در کلیه واحدهای ثابت و سیار بمنظور بهره مندی از سیستمها ی موجود و برقراری عدالت دیجیتالی به پرسنل در همه پست ها و مسولیت ها در برنامه زمان بندی مناسب حتی بدون درخواست واحدهای ذیربط .
۶) توسعه پایگاههای اطلاع رسانی وتوجه به امر بروزرسانی آنها و ارایه برخی خدمات از آن طریق

منبع : نفت نیوز