لاریجانی مرد مذاکره در شرایط دشوار

مسوولیت پرونده پیچیده و دشوار مذاکرات پرونده هسته ای ایران پس از حسن روحانی و علی لاریجانی ، اکنون به سعید جلیلی رسیده است ، پرونده ای که در طول ۶ سال گذشته ، مسیر پر فراز و نشیبی را گذرانده است.
علی لاریجانی راهبری اجرایی پرونده هسته ای ایران را در شرایطی به دست گرفت که جمهوری اسلامی ایران با توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی در آخرین روزهای پایان دوره دولت هشتم مذاکرات طولانی و کم حاصل با کشورهای انگلیس ، فرانسه و آلمان را وارد مسیر دیگری کرد. نقطه روشن این مذاکرات ۳ ساله توافق نامه پاریس بود که بر مبنای آن ، حق ایران برای دستیابی به فناوری هسته ای و همچنین غنی سازی اورانیوم به رسمیت شناخته می شد؛ با این حال ، ۳ کشور اروپایی ، به بهانه ارائه ضمانت های عینی از سوی ایران ، با نقض موافقتنامه پاریس ، خواستار اجرای پروتکل الحاقی و ادامه تعلیق تا آینده نامحدود شدند، بنابراین شکستن تعلیق از سوی ایران ، واکنشی به اقدام خارج از چارچوب های اعتمادساز بین ایران و ۳ کشور اروپایی بود.
در زمانی که تقریبا مذاکرات ایران و اروپا قطع شده بود، شورای حکام آژانس با اجماع بدون رای ، گزارش پرونده ایران را از آژانس به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع کرد. لاریجانی کار خود را در سمت دبیر شورای عالی امنیت ملی ، با ارائه سیاست نگاه به شرق آغاز کرد. به اعتقاد لاریجانی ، بازیگران بین المللی در پرونده هسته ای ایران ، نباید فقط محدود به اروپاییان که تحت نفوذ امریکا هستند، باشند بلکه کشورهای چین ، روسیه و هند و همچنین گروه غیرمتعهدها، نقش و ظرفیت موثری در بازیگری در این صحنه دارند. در دوران ۲ سال و نیم مسوولیت لاریجانی ، طرحهای متعددی برای خارج کردن پرونده ایران از بن بست مطرح شد.
تشکیل کنسرسیوم بین المللی سوخت هسته ای با محوریت روسیه ، یکی از این طرحها بود که برمبنای آن ، سوخت غنی شده هسته ای برای مصارف نیروگاهی از سوی این کنسرسیوم به کشورهای عضو ارائه می شد. مهمترین ایراد این پیشنهاد، نبود تضمین برای ارائه سوخت به کشورهای عضو بود. تاخیر و نقض تعهد روسیه در ارائه سوخت نیروگاه هسته ای بوشهر، بدبینی ایران را نسبت به این پیشنهاد افزایش می داد.
پیشنهاد دیگری که به طرح سوئیس معروف شد، حق غنی سازی در سطح تحقیقاتی و آزمایشگاهی برای ایران را به رسمیت می شناخت و از سوی دیگر، قطعنامه ۱۷۴۷ شورای امنیت علیه ایران و غنی سازی در سطح صنعتی به طور همزمان به حالت تعلیق در می آمد. جزییات این پیشنهاد، البته هیچ گاه از سوی طرفین ایران و اروپا در رسانه ها مطرح نشد؛ اما ظاهرا طرف اروپایی مذاکره کننده با ایران ، راهی را برای سوئیس برای تبدیل شدن به یکی از طرفهای مذاکره کننده باز نکرد.
بسته پیشنهادی اروپا به ایران نیز از پیشنهادهایی بود که مورد استقبال ایران قرار نگرفت و جمهوری اسلامی ایران در برابر آن ، پیشنهادهای دیگری برای بازگشت پرونده ایران به مسیر مذاکرات شفاف و اعتمادسازی ارائه کرد.
با ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت و قطع مذاکره با ۳ کشور اروپایی ، اتحادیه اروپایی به خاویر سولانا، مسوول سیاست خارجی این اتحادیه ، اختیار داد تا تلاشهای دیپلماتیک خود را برای حل پرونده ایران به انجام رساند. از این پس ، مجموعه ای از مذاکرات طولانی بین علی لاریجانی و خاویر سولانا در پایتخت های اروپایی از جمله مذاکرات آنکارا، مذاکرات مادرید و مذاکرات لیسبون برگزار شد و موازی با این مذاکرات گروه ۱+۵ نیز به رایزنی با یکدیگر برای صدور قطعنامه دوم علیه ایران پرداختند. با صدور قطعنامه دوم ، محمدالبرادعی با جمع بندی مذاکرات لاریجانی ، سولانا و همچنین برمبنای پیشنهاد لاریجانی در خصوص حل مسائل باقیمانده بین ایران و آژانس ، خواستار آغاز مذاکراتی در سطح معاونان لاریجانی و البرادعی شد.
این مذاکرات که در چارچوب طرح اقدام انجام شد، به حل یکی از مسائل مهم باقیمانده یعنی پروژه پلوتونیوم منجر شد.البرادعی همچنین با اتخاذ رویکردی انتقادی نسبت به عملکرد برخی از کشورهای قدرتمند در پرونده هسته ای ایران ، طرفداران جنگ با ایران را «دیوانگان جدید» نامید. گزارش مثبت البرادعی در نشست اخیر شورای حکام از فعالیت های صلح آمیز ایران و همچنین اولین گام موفقیت آمیز ایران و آژانس در چارچوب طرح اقدام ، از نکات مثبت و درخشان کارنامه علی لاریجانی در پرونده دشوار و پیچیده هسته ای ایران است.
علی لاریجانی در مذاکرات و مواضع خود، همواره بر حق انکارناپذیر ایران در استفاده از حق غنی سازی اورانیوم تاکید کرده است و وجود این حق را منجر به بازی برد برد بین ایران و طرف های مذاکره کننده می داند. لاریجانی با آشنایی کامل به قواعد دیپلماسی ، ثابت کرد که مذاکره و دیپلماسی تنهاترین و آخرین راه ممکن است که هیچ بن بستی ندارد و حتی درون بحران نیز می توان به نتیجه و گزینه دیپلماسی رسید.

محمد رضا عزیزی

منبع : روزنامه جام‌جم