سالمندان در راهند

سالمندان در تمام سنین و به اقتضای سن در سراسر دنیا، با مشكلات و كمبودهای متفاوتی دست به گریبانند.
بسیاری از خانواده‌های ایرانی یك سالمند را در میان اعضا خانواده، زندگی می‌كند. سالمندان مانند كودكان، پدران و مادران نیازهای خاص و ویژه‌ای دارند كه با كمی دقت و حوصله می‌توان آنها را شناسایی كرد و و برای رفع آنها در كانون خانواده و یا بستر اجتماع گام‌هایی موثر برداشت.
بیشترین ژاپن، كمترین كویت
بر اساس نمودار جمعیتی سالمندی دپارتمان امور اجتماعی و اقتصادی سازمان ملل متحد كه در سال ۲۰۰۶ منتشر شده است، ۴ میلیون و ۵۶۲ هزار نفر از جمعیت ایران را سالمندان بالای ۶۰ سال تشكیل می‌دهند كه ۶ درصد كل جمعیت كشور را تشكیل می‌دهند. در این نمودار آمده است تا سال ۲۰۵۰ جمعیت سالمندان ایرانی به تعداد ۲۶ میلیون و ۳۹۳ هزار نفر خواهد رسید كه در آن زمان سالمندان ۲۶ درصد از كل جمعیت كشور را تشكیل می‌دهند و باید مسوولان كشور از هم اكنون برنامه‌ریزی‌های اصولی را مدنظر داشته باشند.
امید به زندگی برای مردان و زنان ایرانی بعد از ۶۰ سالگی طی سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۰ به ترتیب ۱۷ و ۱۸ سال در این نمودار قید شده است. بر پایه این گزارش سازمان ملل ، در سال ۲۰۰۶ تعداد كل سالمندان جهان به رقم ۶۸۷ میلیون و ۹۲۳ هزار نفر رسیده است كه این تعداد در سال ۲۰۵۰ به رقم ۱ میلیارد و ۹۶۸ میلیون و ۱۵۳ هزار نفر خواهد رسید. در این میان كشورهای ژاپن، ایتالیا، آلمان به ترتیب بالاترین جمعیت سالمندان جهان را دارند در حالی كه امارات متحده عربی، قطر، كویت كمترین جمعیت سالمندان را دارا هستند.
● كوفی‌عنان و برنامه‌های سازمان ملل
با افزایش امید به زندگی و پیشرفت مراقبت‌های پزشكی و بهداشتی در سراسر دنیا، تعداد جمعیت سالمندان در سراسر جهان رو به افزایش است. كوفی عنان، دبیر كل سازمان ملل متحد بر این اساس در بیانیه‌ای از همه جوامع خواسته تا در برنامه‌ها و سیاست‌های اجتماعی خود، بیش از گذشته به این گروه از افراد جامعه توجه كنند. او به دست‌اندركاران امور سالمندان در تمام كشورها توصیه می‌كند تا محیطی را در جوامع خویش به وجود آورند كه در آن توانایی‌های سالمندان تقویت شده و بتوانند مستقل از دیگران زندگی كنند، به‌علاوه زمینه مراقبت و حمایت از سالمندان در تمام جوامع فراهم شود.
به نظر می‌رسد برای رسیدن به این هدف باید مسكن مناسب برای سالمندان تهیه شده و وسایل رفت و آمد مناسب این افراد در سطح شهرها فراهم شود. به این ترتیب سالمندان تا هر زمان و هر سنی می‌توانند بدون وابستگی به دیگران به زندگی خویش ادامه دهند. كوفی‌عنان تاكید می‌كند كه جامعه فقط نباید برای زندگی گروه و گروه‌های سنی خاصی شكل داده شود بلكه تمام مسوولان باید تلاش كنند تا شرایط زندگی در جامعه برای زندگی همه گروه‌های سنی به ویژه سالمندان مناسب شود.
● كمبودهای سالمندان از عینك تا یك دست دندان
سالمندان در تمام سنین و به اقتضای سن در سراسر دنیا، با مشكلات و كمبودهای متفاوتی دست به گریبانند. نیازهای یك كودك، از نیاز به شیر خشك و پوشك تا نیاز به آموزش مسائلی است كه همه افراد بادقت به آن توجه می‌كنند ولی نیازهای یك سالمند كه متناسب با سن او شكل می‌گیرند نیازهایی است كه حتی در كانون كوچك خانواده گاهی به فراموشی سپرده شده و یا به آن توجه كافی مبذول نمی‌شود.
رئیس اداره سلامت جمعیت و خانواده وزارت بهداشت درباره مشكلات سالمندان ایرانی می‌گوید: ۵۵< درصد سالمندان به عینك نیاز دارند كه به دلیل مشكلات مختلف به این وسیله دسترسی ندارند و این درحالی است كه كاهش قدرت بینایی و عدم استفاده از این وسیله می‌تواند موجبات زمین خوردگی سالمندان و مشكلات بعدی را فراهم كند. بر اساس آمارهای موجود ۴۲ درصد سالمندان نیازمند دندان مصنوعی و ۷۵ درصد سالمندان نیازمند ویلچر و واكر برای حركت و راه رفتن هستند كه به این وسایل دسترسی ندارند.>
هزینه‌های بالای خدمات دندانپزشكی و عدم پوشش بیمه‌ای ساخت دندان مصنوعی یكی از دلایل اصلی این كمبود در سالمندان است كه امید می‌رود با گسترش بیمه دندانپزشكی و صدور كارت <منزلت سالمندان> این مشكل تا حدودی كاهش یابد. سالمندان می‌توانند با در دست داشتن این كارت، به مراكز دندانپزشكی مشخصی مراجعه كرده و از خدمات دندانپزشكی به رایگان یا با هزینه كمتر استفاده كنند. شایان ذكر است كه تاكنون ۱۷۳۰۰۰ كارت منزلت برای سالمندان بالای ۶۵ سال كشورمان صادر شده است.
این دیدگاه نسبت به سالمند كه باید در یك گوشه بنشیند و تحرك نداشته باشد، دیدگاه سنتی نادرستی در جامعه ماست. سالمندان مانند سایر افراد جامعه نیاز به تحرك و جنب‌وجوش دارند. بهسازی خیابان‌ها و كوچه‌های شهر به‌گونه‌ایی كه برای رفت و آمد سالمندان مناسب باشد، استفاده از وسایل كمك حركتی مانند واكر برای سالمندانی كه مشكلات حركتی دارند و ساده‌تر از همه چیدمان مناسب وسایل منزل به گونه‌ایی كه حركت و رفت‌وآمد سالمند با مشكل روبه‌رو نشود راهكارهایی مناسب برای دستیابی به این هدف‌اند.
● یك برنامه غذایی مناسب
سالمندان بیش از جوانان به پروتئین نیاز دارند چون در دوران سالمندی توده بافت استخوانی و عضلانی كاهش یافته و از سوی دیگر در این دوران جذب پروتئین كاهش می‌یابد. گوشت‌های كم‌چرب، مرغ، تخم‌مرغ، ماهی، فرآورده‌های لبنی كم‌چرب یا و بدون چربی از منابع كم‌كالری یا با كیفیت بالای پروتئین هستند كه باید در دوران سالمندی از آنها بیشتر استفاده شود.
بی‌دندانی، پوسیدگی یا شكستگی دندان‌ها و مشكل جویدن در سالمندان از دیگر علت‌های ایجاد سوء تغذیه در سالمندان می‌باشد. بیشتر سالمندان به علت نداشتن دندان، سبزیجات و میوه‌ها را از برنامه غذایی خود حذف می‌كنند، بدین ترتیب انواع ویتامین‌ها، املاح و فیبرهای غذایی مورد نیاز به بدن نمی‌رسد. كمبود ویتامین‌ها و فیبرهای غذایی، بیماری‌های مختلفی مانند یبوست را برای سالمندان به وجود می‌آورد. نداشتن تحرك بدنی كافی و مصرف دارو نقش مهمی در ایجاد یبوست دارد مصرف ناكافی آب و فیبرهای غذایی، در بسیاری از موارد علت اصلی بروز یبوست در دوران سالمندی است.
بنابراین سالمندان باید در طول روز به میزان كافی آب بنوشند. سالمندان بهتر است كمتر از گوشت‌های قرمز و بیشتر از حبوبات، ماهی و مرغ برای تامین پروتئین استفاده كننده. مصرف چای و قهوه قبل از خواب موجب تشدید بی‌خوابی در سالمندان می‌شود.
همچنین زیاده‌روی در مصرف نوشابه‌های گازدار و كافئین موجبات پوكی استخوان در سالمندان را به وجود خواهد آورد.
● احساس بیهودگی؛ هرگز
این وظیفه فرزندان و اطرافیان سالمندان است كه به بزرگترها كمك كنند تا احساس بیهودگی نكنند. این احساس برای سالمندان بسیار خطرناك است و به افسردگی آنها می‌انجامد. سالمندان نیاز دارند باور كنند مورد توجه خانواده هستند و باید احساس كنند از تجربه آنها استفاده می‌شود. خانواده‌ها می‌تواند وظایف مختلفی را به سالمند خود واگذار كنند تا او همچنان احساس كند مورد توجه است و از احساس بیهودگی در امان بماند.
باید توجه داشت كه‌ سالمندان سرعتشان كم ولی دقتشان زیاد است و می‌توان كارهایی را كه نیاز به سرعت بالا، ندارند به آنها واگذار كرد. سالمندان به طور متوسط روزی ۶ نوع دارو مصرف می‌كنند كه تداخل این تاثیرات داروها در كنار تغییرات پیری در مغز می‌تواند فرد سالمند را دچار افسردگی كند.
میزان احترام و درجه توجه پذیرش سالمندان از سوی اعضاء خانواده و افراد جامعه می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری از افسردگی در سالمندان داشته باشد.‌

دكتر گلرخ ثریا

منبع : روزنامه سلامت