چپ های آمریکای لاتین به رهبری ونزوئلا

سرمایه داری و ضد آمریكایی اش پرداخته است. در آرژانتین این برنامه مخاطبان بسیاری به خود جذب كرد. چاوز یك جنبش اجتماعی به راه انداخته كه ونزوئلا هرگز در گذشته ندیده است.
در ماه های اخیر رئیس جمهور ۵۱ ساله ونزوئلا ارتباط خود را با همتایانش در سراسر آمریكای لاتین افزایش داده و تلاش هایش در حال نتیجه دادن است.
در ماه سپتامبر چاوز یك پیمان تجاری با ۹ دولت در حوزه كارائیب امضا كرد كه بر اساس آن این كشورها در ۲۵ سال آینده مواد خام مورد نیاز ونزوئلا را به صورت شرایطی تأمین می كنند. در اواخر همان ماه او در نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل با شدیدترین لحن دولت آمریكا را محكوم كرد و آن را كشوری تروریست خواند. چاوز در داخل كشور هم قدرت خود را كاملاً تحكیم كرد و در نشست كشورهای قاره آمریكا در آرژانتین هم در كانون توجهات قرار داشت. آمریكای لاتین با همه نابرابری های اجتماعی اش مخاطبی آماده و مناسب برای چاوز و پیام های اوست. بنابر این سایه و حضور او بر همه ده انتخاباتی كه قرار است از حالا تا پایان سال ۲۰۰۶ در این منطقه برگزار شود، كاملاً سنگینی می كند.
در آمریكای لاتین جنبش هایی هستند كه او را الگو یا منبعی برای تأمین مالی می دانند. به هر حال او نفوذ زیادی در این منطقه دارد. این موضوع مقامات آمریكایی را به شدت نگران كرده است. در پنج سالی كه از انتخاب جورج بوش می گذرد، رأی دهندگان در پنج كشور آمریكای جنوبی برای نشان دادن نارضایتی و خشم خود از شكست سیاست های اقتصادی تجارت آزاد مورد حمایت واشنگتن كه در دهه ۱۹۹۰ با استقبال بسیاری از رهبران این منطقه روبه رو شد، به چپ ها روی آوردند. این روند اكنون مكزیك را هم تهدید می كند. در این كشور رهبر حزب چپگرای انقلاب دموكراتیك در آستانه انتخابات سال آینده در نظرسنجی ها پیشتاز شده است. این اتفاق ممكن است در بولیوی هم تكرار شود. این كشور ماه آینده انتخابات دارد. نیكاراگوئه هم شرایطی مشابه دارد و رهبر ساندینست های آن و همچنین دانیل اورتگا رئیس جمهور سابق امیدوارند در انتخابات سال آینده بعد از ۱۶ سال از موضع اقلیت بیرون آمده و به قدرت برسند. چاوز از همین حالا به فكر این انتخابات است و چندی پیش در مصاحبه ای گفت: «دانیل اورتگا از دوستان نزدیك ماست... آمریكای لاتین امروز به سمت چپ در حركت است و همه ما با هم در خط انقلابی گری هستیم.»
از زمانی كه فیدل كاسترو در سال ۱۹۶۰ به شوروی سابق نزدیك شده بود، دولت آمریكا هرگز چنین روند ضدآمریكایی را در منطقه شاهد نبوده است. تا چند سال پیش اوضاع این طور نبود. سه سال پیش، مردی كه طرفدارانش او را El Comandante (فرمانده) می خوانند، روی لبه تیغ بود و به تازگی از یك كودتای نظامی در آوریل ۲۰۰۲ جان به در برده بود و با اعتصاب عمومی كه به رهبری مخالفان صورت می گرفت، روبه رو بود. این اعتصاب دو ماه طول كشید و كشور را وارد بدترین ركود خود در چندین دهه اخیر كرد. اما با افزایش قیمت نفت در نیمه اول ،۲۰۰۴ ستاره اقبال چاوز هم شروع به درخشش كرد. از آن زمان به بعد او از همه پرسی زودهنگام سازمان یافته توسط مخالفانش جان به در برد و روی خط پیروزی قرار گرفت.
او به دلیل سیاست هایش همچون سیاست تقسیم امكانات بهداشتی، آموزشی و برنامه رفاه و همچنین استخدام ۲۳ هزار پزشك، معلم، مربی ورزشی و كارشناس سوادآموزی كوبایی در كاراكاس و دیگر شهرهای بزرگ این كشور، در میان فقرای شهری محبوبیت زیادی یافته است.
چاوز در جریان دیدار اخیرش از هاوانا خود را یك سوسیالیست دوباره متولد شده خواند و از آغاز سال جاری روندی رادیكال تر در سیاست داخلی اش در پیش گرفت. سلب مالكیت شركت های بزرگ تجاری و صنعتی با تشكیل دهها هزار شركت تعاونی روستایی و شهری همراه شد كه بسیاری از آنها با پول دولت راه افتاد. چاوز در مقابل كاپیتالیسم اعلان جنگ كرد و طرحی را اعلام كرد مبنی بر این كه به كارگران ونزوئلایی به شیوه ای متفاوت از شیوه قدیمی پرداخت دستمزدها، حقوق داده می شود.
اكنون پرسش اینجاست كه آیا این تدابیر به فلسفه ای قابل صدور به خارج تبدیل شده است. چاوز به رغم صحبت هایش درباره سوسیالیسم قرن ۲۱ هیچ گاه درباره انحلال بخش خصوصی در ونزوئلا حرف نزد. چاوز با وجود افزایش مالیات شركت های نفتی بین المللی و اعمال تغییراتی در شرایط قراردادهای این شركت ها، به آنها اجازه داد به كارشان ادامه دهند. این سیاست ، انتقاد و بدگمانی حامیان چاوز در میان چپ گراها را برانگیخت. یكی از این چپ گراها كه استاد دانشگاه هم هست اخیراً در نشستی در وزارت خارجه ونزوئلا گفت: «چرا ما باید پذیرای مدیریت شورون تگزاكو باشیم؟»
چاوز قصد ندارد در سیاست اقتصادی غول های آمریكای لاتین مثل آرژانتین و برزیل تغییری ایجاد كنند. نستور كرچنر و لولا داسیلوا رؤسای جمهور این دو كشور با سیاست های پولی طرفدار بازار، اقتصادهایشان را تا حدی احیا كردند. اما توان به اثبات رسیده چاوز در مقابله با واشنگتن، همقطاران چپ گرای او را تشویق می كند تا رویارویی خود با دولت بوش را در كانون مبارزات تبلیغاتی اشان قرار دهند. آنها در صورت به قدرت رسیدن در انتخابات چند ماه آینده منطقه، همكاری و رابطه خود را با دولت آمریكا درباره موضوعاتی چون مبارزه با مواد مخدر و پیمان تجارت آزاد، به حداقل می رسانند.
حتی «كرچنر» و «لولا» كه در آمریكای لاتین قدرت زیادی دارند تحت نفوذ چاوز هستند؛ به طوری كه هیچ گاه از سیاست های داخلی و اظهارات خارجی او نه تنها انتقادی نمی كنند بلكه سیاست هایش را می ستایند و از او حمایت می كنند. خصومت آشكار آمریكا با چاوز، برای دولت بوش هزینه هایی داشته است. در سال ۲۰۰۲ چاوز ، مقامات آمریكایی را مسئول كودتایی دانست كه برای مدتی كوتاه به بركناری اش از قدرت منجر شد. ۱۵ درصد واردات نفت آمریكا از ونزوئلا تأمین می شود و به همین دلیل است كه سیاستگذاران آمریكایی اكنون از نزدیك «فرمانده» را زیر نظر دارند.
یك مقام بلندپایه وزارت خارجه آمریكا در این باره می گوید: «ما نگران گسترش نفوذ چاوز به خارج از مرزهای كشورش هستیم و همچنین دغدغه كمك او به گروه های تندرو را داریم.»
این مقام بلندپایه كه نخواست نامش فاش شود در ادامه می گوید: «او (چاوز) می گوید كه یك سوسیالیست است، اما سیاست های او همان سیاست هایی است كه در منطقه و جهان با شكست روبه رو شده است.»
نكته نگران كننده برای آمریكا این است كه چاوز توانسته دستور كار سیاسی منطقه را به گونه ای شكل دهد كه مقامات آمریكایی تا چند سال پیش فكرش را هم نمی كردند. این مقام وزارت خارجه آمریكا می گوید كه واشنگتن امیدوار است محور جلساتی چون نشست كشورهای قاره آمریكا، دموكراسی و اقتصاد آزاد باشد، اما موضوع فقر و نابرابری اجتماعی محور سخنان سخنرانان است و برای این وضعیت هم ایالات متحده مقصر شناخته می شود.
چاوز اكنون با نفوذ ترین رهبر در آمریكای لاتین است. این به آن معنی نیست كه همه می خواهند از الگوی ونزوئلا پیروی كنند. اما منطقه آمریكای لاتین هر روز بیشتر با ونزوئلا همساز می شود.
نیوزویك
اردلان متین

منبع : روزنامه همشهری