اقتصاد المپیک

بیست و چهار سال پیش آمریکایی‌ها برای اولین‌بار مسابقات ورزشی المپیک را در لس‌آنجلس برگزار کردند که سود کلانی را نصیب اقتصاد آنها کرد. در این مسابقات ورزشکاران رشته‌های مختلفی از کشورهای متفاوت گرد هم جمع شدند و با یکدیگر مسابقه دادند تا برترین آنها در سطح بین المللی انتخاب شوند.
این مسابقات که مسابقات المپیک بود و در سال‌های قبل از آن نیز در جهان برگزار می‌شد برای اولین بار در زمان میزبانی آمریکا به سودآوری رسید. برگزاری این مسابقات درآمد زیادی را نصیب میزبان می‌کرد. زیرا هزاران نفر و شاید میلیون‌ها انسان از سراسر دنیا به کشور میزبان سفر می‌کردند تا شاهد مسابقات باشند و در زمان‌های خارج از بازی به تفریح و خوردن غذاهای محلی و غیر محلی یا استراحت در هتل می‌پرداختند که هر یک به نوعی برای کشور میزبان درآمد ایجاد می‌کرد.
به هر حال از همان سال یعنی ۲۴ سال قبل مفهومی تازه به مفاهیم اقتصادی جهان اضافه شد و آن مفهوم «اقتصاد المپیک» بود. اقتصاد المپیک به معنای درآمدها و هزینه‌هایی است که برگزاری المپیک در بر دارد و از آنجا که از ۲۰ سال قبل تاکنون شمار کشورهای به دست آورنده سود بیشتر از زیان‌دیدگان بوده است همواره یک عامل مثبت در ایجاد جهش بزرگ در اقتصاد محسوب می‌شده است. در این سال‌ها تمامی مسابقات المپیک در جهان سودآور بوده و تنها مسابقاتی که با زیان مالی همراه بود مسابقاتی بود که در آتن پایتخت یونان برگزار شد.
پیش از برگزاری مسابقات المپیک یونان معاون وزیر اقتصاد این کشور اعلام کرد برای برگزاری این مسابقات بیشتر از ۳ میلیارد یورو هزینه شده است؛ در حالی‌که پیش از آن قرار بود کل هزینه صرف شده برای مسابقات برابر با ۱۴/۱ میلیارد یورو باشد. به هر حال مسابقات برگزار شد و بعد از اتمام مسابقات اخباری منتشر شد مبنی بر اینکه هزینه المپیک برابر با ۶ میلیارد دلار بود. اما چند ماه بعد دوباره این مبلغ بیشتر شد و هزینه‌ها به ۴/۸ میلیارد دلار افزایش یافت. این در حالی است که درآمد حاصل از این مسابقات بسیار کمتر از هزینه آن بود.
یکی از دلایلی که برای این زیان‌دهی عنوان می‌شود آماده نبودن شرایط کشور برای میزبانی است زیرا در دوره قبل از یونان که میزبانی المپیک بر عهده استرالیا بود مجموع هزینه لازم برای فراهم کردن شرایط معادل ۵ میلیارد دلار آمریکا اعلام شد.
بعد از پایان یافتن مسابقات المپیک در یونان وان کیشانگ، شهردار پکن پرچم المپیک را از دستان ژاکوس راژ رئیس کمیته بین المللی المپیک پذیرفت و پکن به عنوان میزبان بعدی مسابقات المپیک انتخاب شد. با این کار نمادین توجه جهان به چین جلب شد و تحولات اقتصادی و صنعتی این سرزمین بیشتر از قبل زیر ذره‌بین قرار گرفت. زیرا این اولین کشور در حال توسعه آسیایی بود که میزبانی بازی‌های المپیک را بر عهده گرفته بود و بدون شک آماده کردن زمینه برای این میزبانی هزینه‌های گزافی را برای کشور چین به همراه آورد.
● تاثیر المپیک روی اقتصاد میزبان
دانگ یاپینگ، یکی از اعضای کمیته المپیک چین بعد از اینکه پرچم المپیک به دست شهردار پکن به اهتزاز درآمد گفت: «بازی‌های المپیک می‌تواند زندگی یک فرد (ورزشکار) را تغییر دهد و بدون شک نه تنها وضعیت اقتصادی کشور میزبان بلکه سطح زندگی تک‌تک ساکنان آن سرزمین را نیز تحت تاثیر قرار خواهد داد.»
وی ادامه داد: «برگزاری بازی‌های المپیک در یک شهر می‌تواند تغییرات بزرگی در ظاهر و زیرساخت‌های آن شهر ایجاد کند و به دنبال خود تغییرات مثبتی را در کل کشور میزبان ایجاد خواهد کرد.»
در سال ۲۰۰۱ میلادی بعد از اینکه چین به عنوان ۲۰ و نهمین میزبان بازی‌های المپیک انتخاب شد، ‌ای‌زین، سخنگوی مرکز مطالعات آماری چین پیش‌بینی کرد طی هفت سالی که چین تا میزبانی المپیک فاصله دارد در اثر سرمایه‌گذاری‌ها و طرح‌هایی که برای این میزبانی اجرا می‌کند سالانه با رشد ۳/۰ تا ۴/۰ درصدی تولید ناخالص داخلی روبه‌رو خواهد شد؛ این رشدی است که تنها در اثر میزبانی المپیک نصیب اقتصاد چین می‌شود و در صورتی‌که تاثیر عوامل دیگر را هم در رشد اقتصادی این کشور لحاظ کنیم، به رقم بیشتر از هفت درصدی می‌رسیم که در سال‌های اخیر شاهد آن بودیم.
وی تاکید کرد تاثیر برگزاری بازی‌های المپیک روی رشد اقتصادی شهر پکن بیشتر دو درصد خواهد بود. به عبارت دقیق تر در صورتی‌که تولید ناخالص داخلی شهر پکن را جداگانه محاسبه کنیم این شهر در فاصله سال‌های ۲۰۰۱ تا سال ۲۰۰۸ میلادی سالانه با رشد بیشتر از دو درصد تولید ناخالص داخلی روبه‌رو بوده است. به هر حال پکن انتظار داشت پیش از برگزاری بازی‌ها سرمایه‌گذاری‌های زیادتری در این کشور انجام شود که ۶۴ درصد آن برای توسعه و تقویت زیرساخت‌ها باشد. در آن زمان پیش‌بینی شد مجموع هزینه‌های سرمایه‌گذاری و مصرفی در شهر پکن برای این میزبانی برابر با ۳ هزار میلیارد یوان باشد ولی واقعیت رقمی فراتر از این را نشان می‌دهد.
سخنگوی کمیته مسابقات المپیک چین نیز برگزاری این مسابقات در چین را عاملی برای افزایش سطح اشتغال در کشور، رشد هزینه‌های مصرفی و در نهایت افزایش سطح سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی در شهر پکن و زیرساخت‌های بزرگ کشور ذکر کرد.
● هزینه برآورد شده
به هر حال در سال‌های آغازین قرن حاضر میلادی مجموع بودجه مورد نیاز برای برگزاری مسابقات ۶/۱ میلیارد دلار آمریکا اعلام شد. اما زمانی‌که هزینه‌های اضافی از قبیل هزینه‌های حمایت از محیط زیست، توسعه بزرگراه‌ها و فرودگاه‌ها و جاده‌های بین شهری و هزینه ساخت مرکز برگزاری مسابقات به هزینه‌های قبلی اضافه شد و هزینه ساخت هتل‌ها و بازسازی هتل‌های قدیمی در کنار فراهم کردن امکان تفریح برای توریست‌های بازی‌های المپیک به هزینه‌های اولیه اضافه شد، مجموع هزینه‌ها ۱۶ میلیارد دلار آمریکا برآورد شد. این مبلغ در سال ۲۰۰۳ میلادی اعلام شد؛ زمانی‌که وضعیت اقتصادی جهان و به خصوص آمریکا در شرایط مساعدی بود. اما با گذشت زمان، رشد نرخ تورم در جهان، رشد قیمت نفت و فرآورده‌های نفتی و در نهایت احتمال رکود اقتصاد آمریکا و جهان در کنار فشار غرب بر چین مبنی بر افزایش ارزش یوان محاسبات دوباره تغییر کرد. در آستانه برگزاری مسابقات اخبار از رسیدن هزینه مسابقات به بیشتر از ۴۰ میلیارد دلار خبر می‌دهد که رقم بی سابقه‌ای در میان میزبانان است. برخی بر این باورند که یکی از دلایل بسیار مهم در بالا بودن هزینه برگزاری مسابقات المپیک این است که زیرساخت‌های اقتصادی کشور چین به عنوان یکی از اقتصادهای در حال گذار به سمت صنعتی شدن در حرکت است، بسیار ضعیف بود و آماده کردن این زیرساخت‌های ضعیف برای میزبانی هزینه زیادی را در بر داشته است.
● کیک المپیک
از سال ۲۰۰۱ میلادی تاکنون چین برای پخت «کیک المپیک» یا آماده کردن زیرساخت‌ها برای این میزبانی جلسات زیادی را برگزار کرده است. در سال ۲۰۰۲ میلادی این کشور جلسه‌ای با عنوان «سرمایه‌گذاری در پکن» برگزار کرد که با هدف جذب سرمایه‌های خارجی برای آماده کردن زیرساخت‌های مورد نیاز برای بازی‌های المپیک بود. در این جلسه نمایندگانی از شرکت‌های بزرگ جهان از قبیل جنرال الکتریک، نورتل نت ورکس، بویینگ، فولکس واگن، ایست من کوداک و وال مارت شرکت داشتند. از میان شرکت‌های بزرگ داخلی حاضر در این جلسه می‌توان به لنوو Lenovo، Huawei و در نهایت شرکت نفتی سینوپک اشاره کرد. تمامی شرکت‌کنندگان مشتاق بودند در ساخت بخشی از این کیک المپیک سهیم باشند و در نهایت به همان اندازه سود آن را نیز نصیب خود کنند.
سرمایه‌گذاری‌های انجام شده سبب شد تا هزینه‌های این کشور در توسعه بخش عمران، مخابرات، ارتباطات، پست، توریسم و تهیه غذا افزایش یابد و به نتیجه مطلوب هم برسد. به هر حال با کمک تمامی شرکت‌های حاضر در جلسه و با همکاری دولت چین این کشور میلیاردها دلار سرمایه خارجی و داخلی جذب کرد و توانست سیر تحول خود از یک اقتصاد در حال توسعه آسیایی و با خیل عظیم فقرا را به کشوری در حال توسعه و در آستانه صنعتی شدن تسریع کند و هم اکنون با رشد استاندارهای زندگی مردم و ارتقای درآمد آنها روبه‌رو است.
● ایجاد شغل
برگزاری بازی‌های المپیک برای چین بیشتر از دو میلیون فرصت شغلی ایجاد کرد. گزارش‌ها نشان می‌دهد آماده‌سازی کشور برای این میزبانی ۱/۲ میلیون فرصت شغلی که سهم اعظم آن در بخش‌های عمرانی هستند ایجاد کرد که در مقایسه با سال‌های قبل و میزبانان قبلی رقم قابل توجهی است. در سال ۱۹۹۸ میلادی که مسابقات المپیک در سئول پایتخت کره جنوبی برگزار شده بود حدود ۳۰۰ هزار فرصت شغلی در آن شهر ایجاد نمود. این در حالی است که آماده‌سازی سیدنی برای برگزاری مسابقات المپیک با ایجاد ۱۵۰ هزار فرصت شغلی در این شهر همراه بود.
البته برگزاری مسابقات تنها جنبه اقتصادی ندارد بلکه باید جامعه نیز برای این میزبانی آماده باشد. ریچارد کوین گاسپر یکی از اعضای کمیته المپیک استرالیا در این مورد می‌گوید: «علاوه بر برنامه‌ریزی درست و همکاری سازنده دستگاه‌های اجرایی و اداری، درک درست جامعه از میزبانی و تاثیر آن و تغییری که باید طی مسابقات انتظار داشته باشند نقش بسزایی در سودآوری و موفقیت المپیک برای میزبان دارد.»
به هر حال تلاش و همکاری مردم برای حفظ بناهایی که برای بازی‌های المپیک ساخته یا بازسازی شده است و همچنین همکاری آنها با مسوولان برای هر چه آرام‌تر و بی دردسرتر برگزار شدن مسابقات از مسائلی است که به نقش و اهمیت مردم در بازی‌های المپیک صحه بیشتری می‌گذارد.
● اقتصاد چین بعد از المپیک
چین در سال‌های اخیر رشد اقتصادی زیادی را تجربه کرد. این کشور در سال‌های اخیر با نرخی بیشتر از ۱۰ درصد رشد کرد و سهم زیادی از این رشد را مدیون نیروی کار ارزان و ارزش پایین یوان در برابر دلار بود.
به هر حال بسیاری از تحلیلگران اقتصادی پیش‌بینی می‌کنند به دلیل مشکلات اقتصاد جهانی و کاهش درآمد صادراتی این کشور به دلیل افزایش نسبی ارزش یوان و ناتوانی آمریکا در خرید، نرخ رشد اقتصادی این کشور نیز همراه با آمریکا و دیگر کشورهای جهان کاهش یابد؛ به عبارت بهتر رکود اقتصادی آمریکا وارد عرصه اقتصادی چین هم شود و زمینه افول اقتصاد آن را فراهم آورد. ولی گویا چین خوش‌شانس‌تر از آن است که در سقوط اقتصادی با دنیا همراه باشد زیرا برگزاری مسابقات المپیک در سالی که بحران سراسر اقتصاد جهان را فرا گرفته است مثل سوپاپ اطمینانی است که اقتصاد چین را برای چند سال از گزند مشکلات حفظ می‌کند.
یکی از اقتصاددانان چینی در پاسخ به این سوال که چه اندازه احتمال دارد اقتصاد چین بعد از برگزاری مسابقات همراه با جهان وارد رکود احتمالی شود، گفت: «من شخصا وضعیت اقتصادی چین را بسیار مثبت ارزیابی می‌کنم و با توجه به تحولات اقتصادی اخیر در کشور انتظار دارم بعد از بازی‌های المپیک نیز همچون ماه‌های قبل با رشد اقتصادی و شرایط سالم در عرصه مختلف اقتصاد روبه‌رو باشیم.»
در ماه‌های اخیر به دلیل تحولات منفی اقتصاد جهانی نرخ رشد اقتصادی چین اندکی کاهش یافت و به دنبال آن ارزش صادراتی این کشور کمتر شد. از طرف دیگر از مازاد تراز تجاری چین با جهان کاسته شد که برای چین خبر ناخوشایندی بود. چین در پاسخ به این شرایط اقدام به اجرای طرح‌های کنترلی کرد. در اولین گام قیمت مواد غذایی را کنترل کرد و بعد با کاهش ارزش بازار سهام و کنترل بازار مسکن اقتصاد را در شرایط نسبتا متعادلی حفظ کرد. اقتصاددانان چینی معتقدند با اجرای این طرح‌های کنترلی کوچک می‌توان مانع از همراه شدن چین با دنیا بعد از مسابقات المپیک شد.
ون جیانگ یانگ اقتصاددان چینی در مورد جذب سرمایه‌ها بعد از بازی‌های المپیک و تاثیر آن روی اقتصاد گفت: «در سال‌های اخیر ما در تمامی شهرهای چین جذب سرمایه و اجرای پروژه داشتیم. بدون شک بعد از پایان مسابقات از حجم سرمایه‌گذاری خارجی در پکن کاسته می‌شود ولی پکن در مقایسه با کل چین بسیار کوچک است و کمتر شدن سرمایه‌گذاری نمی‌تواند تاثیر بزرگی روی اقتصاد چین داشته باشد.»
از طرف دیگر در سال‌های گذشته چین برای آماده‌سازی کشور برای میزبانی، بسیاری از پروژه‌های عمرانی و صنعتی خود را نیمه‌کاره رها کرد و بعد از اتمام مسابقات دوباره ارائه این پروژه‌ها آغاز می‌شود. این به معنای ادامه فعالیت‌ها عمرانی در کشور چین است و تنها حوزه کاری یا هدف کار تغییر خواهد کرد.

مونا مشهدی‌رجبی

منبع : روزنامه کارگزاران