دوران گذار عشق آباد

وقتی در۲۱ دسامبر (سی ام آذر) دفتر زندگی رهبر مادام العمر تركمنستان بسته شد، كسی باورنمی كرد كه كشوری كه نزدیك دو دهه بر پاشنه اراده یك رهبر اداره شده بود وهمه چیز بر اقتدار او متكی بود به آسانی از گردنه سخت انتقال قدرت عبور كند به ویژه كه همه رقیبان دور و نزدیك تركمن باشی منتظر چنین فرصتی بودند از بوریس شیخ مرادف، دیپلمات مغضوب تركمن، كه زیر چتر اروپا در وین اپوزیسیون این كشور را رهبری می كند تا محافل حزبی رسانه ای غرب كه سودای یك انقلاب مخملی را درعشق آباد درسر می پروراندند، گروه سوم منتظران این تحول ، شركت ها و كمپانی های انرژی بودند كه برا ی حضور دراین شاهراه گاز آسیای مركزی لحظه شماری می كردند.
به این صورت برای چند ماه، موجی از ترس و غبار فضای این كشور را فرا گرفت . ماه بهمن یك پیچ خطرناك برای تركمن ها بود، ماهی كه در آن باید تكلیف مسأله خطیر جانشینی تركمن باشی روشن می شد و عشق آباد راه آینده خود را از میان لشكری از رقبای منطقه ای و فرامنطقه ای پیدا می كرد.
خبرهایی كه درفاصله مرگ نیازاف تا تشكیل دولت تازه از عشق آباد می رسید برای كسانی كه نگران آینده این سرزمین بودند چندان خوشایند نبود برخی از دستیاران دیروز نیازاف برای قبضه قدرت خیز برداشته بودند ودرهمان حال اروپا و روسیه هركدام ابزارهای خود را برای ایجاد حوادثی برای تضمین منافع خویش فعال كرده بودند. در رقابت سخت و پنهانی، كه میان بازماندگان ودستیاران نیازاف جریان داشت عاقبت ستاره اقبال یك پزشك درخشید.
در روز وداع نیازاف، دیگر همه مردم تركمن و ناظران خارجی خبردارشده بودند كه سكاندار آینده این كشور كسی نیست جز بردی محمداف وزیر بهداشت نیازاف. پس همه دیپلمات ها وسفرا درصف ملاقات سیاستمداری میانسال ایستادند كه همانند دیگر رهبران آسیای مركزی، رفتاری خونسرد داشت و با لحنی آرام وشمرده سخن می گفت، او تا بهمن ۸۵ با نام كفیل ریاست جمهوری امور سیاسی و اداری كشور را رتق وفتق می كرد اما همگان به چشم یك رهبر به وی می نگریستند.
محمداف خیلی آسان روزهای سخت گذار از دوران رهبری نیازاف را پشت سر نهاد. در این دوره محمداف هرچند به حمایت نهادهای قدرت بویژه ارتش و نیروهای امنیتی متكی بود اما بیش ازهمه این تجربه و هوش سیاسی وی بود كه موجب شد به راحتی از سد رقیبان آشكار و پنهان خود عبوركند.
بردی اف برای راضی ساختن محافل جهانی كه برانجام پروسه دموكراتیك انتقال قدرت اصرارداشتند درنخستین تصمیم خود پس از تشییع نیازاف، بساط یك انتخابات سراسری را گستراند. او در میدان انتخابات به مبارزه ای نه چندان دشوار، با حدود ۶ نفر از مدیران و بازماندگان سیستم نیازاف دست زد. درجریان انتخابات او مانیفستی عجیب ارائه كرد. مانیفست او حاوی شعارها و وعده های مهم وچشمگیری بود كه نگاه مردم فقیر تركمن را به شدت به خود جلب كرد. اما این ها همه ویژگی طرح انتخاباتی محمداف نبود، او در این برنامه از گشودن فضای جدید سیاسی و اصلاحات فرهنگی سخن به میان آورد.
به این صورت محمداف افزون بر مردم عامه تركمن، توجه نخبگان سیاسی ومحافل جهانی راهم جلب كرد. آن روز همه ناظران آسیای مركزی حول این گفته های جانشین نیازاف خط نشان كشیدند كه گفت: نسیم سیاسی تازه در عشق آباد خواهد وزید. او گفت، محدودیت های سیاسی وفرهنگی را برخواهد چید ومردم تركمنستان را از استانداردهای جدید و امكانات متنوع فرهنگی برخوردار خواهد ساخت. این سخن بردی اف در نگاه ناظران، پایان میراث سیاسی تركمن باشی و نخستین نشانه عدول از عقاید نیازاف بود.
اكنون جانشین تركمن باشی بی آن كه سخنی از مقابله با مرشد دیروز خود به میان آورد به را حتی سیره وسنت سیاسی او را تغییر داده و در نخستین روزهای ریاست خویش، عشق آباد را به سمت رسومات جدید زمامداری سوق داده است. شعارهای تازه و دیدگاه های جانشین نیازاف نه تنها برای تركمن ها تازگی داشت كه دركل پهنه آسیای مركزی كه هنوز درحال وهوای سنت فرهنگی و سیاسی گذشته سیر می كنند و پدیده هایی مانند اینترنت و احزاب ونهاد های مدنی كنترل می شود ، امری شگفت بود.
هرچند، مرد صدرنشین عشق آباد با این شعارهای نو توجه مردم كشورش را جلب كرده بود، اما تا كسب كامل قدرت هنوزباید منازل دیگری را می پیمود. برای محمداف ماه بهمن ۸۵ ماه آزمون وعرصه نمایش مهارت های سیاسی بود؛ او تنها ۲ ماه ونیم وقت داشت تا بنیاد دولتی تازه ای را پایه گذاری كند.
براین اساس همه توان او درچندماهی كه گذشت، صرف «تثبیت امورسیاسی» شد. دوره تثبیت قدرت سیاسی محمداف از دی ماه كه نیازاف تشییع شد، آغازمی شود و تا چند روز پیش كه او آخرین تغییرات را در كابینه و جابه جایی مهره های كلیدی دولت خود به انجام رساند، استمرار دارد.سخت ترین كار محمداف برگزاری انتخابات بود كه زیر فشار سنگین تقاضاها وحتی تهدید های طرف های غربی، برگزار كرد. در كشور ۵ میلیون نفری تركمنستان او توانست انتخاباتی را درمیان چالش با اعتراض جهان لیبرال برگزار كند.
این نخستین بار در تاریخ تركمنستان بود كه انتخابات ریاست جمهوری با بیش از یك نامزد برگزار شد هر چند همگی ۶ نامزد تأیید شده برای شركت در این انتخابات از حزب دموكراتیك تركمنستان - تنها حزب قانونی در این كشور - بودند. كمیسیون نظارت بر انتخابات گفت كه حدود ۹۹ درصد از واجدان شرایط رأی دادن در انتخابات شركت كردند و محمداف بیش از ۸۹ درصد آرای ریخته شده به صندوق های اخذ را به دست آورده است.
هر چند بسیاری از منابع خارجی نحوه برگزاری انتخابات را مورد انتقاد قرار داده اند. با این همه او درفردای انتخابات، بر كرسی رهبری كشوری نشست كه كلید یكی از مخازن عظیم هیدروكربن جهان را دردست دارد. بنابراین خیلی طبیعی بود كه حتی كشورهایی كه پیش از این بر سر ماجرای انتخاب او سرچالش داشتند، اكنون از در دوستی وارد شوند و برای امضای پیمان های جدیدی بكوشند كه دست آنان را به مخازن گاز و بازار بكر این نقطه طلایی حاشیه خزر می رساند.
روز پایانی بهمن برای محمداف روزی بود كه درآن می توانست جایگاه تركمنستان رابرجغرافیای سیاسی منطقه به تماشا بنشیند. اغلب بلند پایگان سیاسی كشورها برای تجدید عهد دوستی با رهبر جدید به عشق آباد آمده بودند. درفهرست میهمانان او، چندین رئیس جمهور و نخست وزیر ایستاده بودند از آن جمله بود رئیسان جمهوری افغانستان، تاجیكستان، گرجستان و قزاقستان، نخست وزیر تركیه و معاون اول رئیس جمهوری ایران.
اكنون برحسب آنچه در قانون اساسی تركمنستان آمده محمداف زمام ریاست جمهوری را برای ۵ سال دردست دارد و در همان حال سمت ریاست هیأت وزیران را نیز برعهده دارد. رهبر جدید تركمنستان ابتدا كابینه جدید را با طیف اكثریت وزیران دوره نیازاف تشكیل داد اما در مسیر فعالیت ، شمارزیادی ازآنان را تغییر داد و مهره ها و عناصر تازه ای را وارد گود زمامداری كرد.

محمد بخشنده

منبع : روزنامه ایران