شنبه, ۱۷ آذر, ۱۴۰۳ / 7 December, 2024
مجله ویستا


بررسی راه های تثبیت ارزش های دینی وملی در میان نوجوانان و جوانان


بررسی راه های تثبیت ارزش های دینی وملی در میان نوجوانان و جوانان
ارزش های دینی و ملی برای همه انسان ها و همه جوامع مهم است و رعایت آن ها امری ضروری به شمار می رود.
سلامت انسان و اجتماع به نسبت بهره مندی از ارزش های انسانی است و با حفظ رابطه ارزش هاست كه می توان با مواجه شدن با پدیده ها روابط منطقی برقرار كرد. قطع یا فاصله بین ارزش ها موجب انحراف یا زوال آن ها می شود و انسان را از حقایق دور نگه می دارد. در اصطلاح جامعه شناسی، ارزش اجتماعی عبارت است از چیزی كه مورد پذیرش همگان است و جامعه ای پایدار می ماند كه ابتدا بر نگه داری و حفظ ارزش های انسانی و ملی خود اهتمام ورزد. نوجوانان و جوانان نقش مهم و تعیین كننده ای در ساختن جامعه به عهده دارند.
سنین نوجوانی و جوانی از نظر تربیت، دوره نسبتاً دشوار زندگی و یكی از بحرانی ترین مراحل آن می باشد كه با بلوغ جنسی همراه است. تغییرات این دوره تنها در یك جنبه خلاصه نمی شود، بلكه در ابعاد مختلف عاطفی، جسمی، روانی و ارزش های مختلف آن صورت گرفته و تعامل آن ها در فرآیند زندگی یك فرد بسیار قابل ملاحظه است. علاوه بر پیچیدگی موضوع، یافتن زبان ارتباطی با مخاطبان این قشر نیز، موضوع دشواری است؛ به طوری كه آنان هرنوع ارتباطی را پاسخ نمی دهند و تنها به كنش هایی عكس العمل نشان می دهند كه به خوبی اثبات كنند و موفق به درك آن ها شده باشند.
نوجوان و جوان می خواهد براساس تفكر و برهان عقلی و دلایل منطقی، مطالب و مسائل مذهبی را بررسی و قبول نماید، زیرا مسائل مذهبی، غالباً در این دوره ارزش واقعی پیدا می كنند و در نظام های زندگی ادغام می شوند؛ لذا، نشان دادن واقعیت های دینی به آن ها در گرایش بیشتر آنان به مذهب مؤثر است و تعصبات غلط باعث سرخوردگی آنان از مذهب ومذهبی ها می گردد. بنابراین، طرز ارائه مسائل مذهبی به آنها بسیار اهمیت دارد و باید دانست كه چه مسائلی را در این دوره به آن ها گفت كه از دین زده نشوند و در عین حال باید آن مسائل را با زندگی تطبیق داد، به طوری كه مسائل دینی با تجربه و عمل توأم شود، تا به زودی از فكر جوان خارج نشود و اثرش در رفتار او ثابت بماند؛ یعنی، دین و علم را با هم به آنان آموزش داد. «اشپرانگر» معتقد است كه در دوره نوجوانی و جوانی ارزش های اساسی زندگی به ترتیب اهمیت به صورت قطعی تر و پایدارتر شكل می گیرد و ارزش های حاكم بر فرد تعیین كننده نوع شخصیت او به شمار می رود.
با توجه به اهمیت مطالب ذكر شده، لازم دیده شد تحقیقی هرچند در مقیاس كوچك در زمینه تعیین نگرش نوجوانان و جوانان در رابطه با ارزش های دینی و ملی كشور و راه های تثبیت این ارزش ها در آنان انجام شود. باشد كه برنامه ریزان امور جوانان، علی الخصوص مربیان دینی- تربیتی، از نتایج آن آگاهی یافته، قدم های بلندی در جهت آن انجام دهند.
اساساً، رسیدن به آرمان های انقلاب اسلامی یعنی، استقلال، آبادانی، آزادی و مردم سالاری دینی بدون شناخت درست نیرومندترین بخش جامعه، یعنی نوجوانان و جوانان امكان پذیر نیست و نیازمند برنامه ریزی صحیح، اصولی و علمی برای به حركت درآوردن این نیروی عظیم انسانی است.
●مهم ترین نتایج این تحقیق عبارتند از:
الف ـ در بررسی پاسخ های موضوع نوجوانان و جوانان نسبت به فرهنگ و جهان غرب نشان می دهد كه گرایش آن ها (مخصوصاً پسران) به فرهنگ غرب كم نیست. بنابراین، برای ما مردم مسلمان ایران نگرش جوانان به جهان غرب و فرهنگ غربی دارای اهمیت اساسی و هشداری است كه باید جدی گرفته شود و زمینه ها و نتایج چنین دیدگاه هایی شناخته شده است.
ب ـ در تجزیه و تحلیل پاسخ های نوجوانان و جوانان نسبت به هویت ملی، همگی بدون استثنا حاكی از روح میهن دوستی آن هاست و نشان می دهد كه به جز درصد بسیار محدودی از آنان كه احتمالا با همه چیز از سر مخالفت درمی آیند، هویت ملی جوانان كشور ما پایداری محكمی دارد.
ج ـ در بررسی موضوع نوجوانان و جوانان با مدرسه، نشان می دهد كه وضعیت عملكرد مدارس آن طور كه دانش آموزان اظهار می دارند، از وضعیت مطلوب فاصله زیادی دارد و حاكی از ضرورت انجام اصلاحات در آموزش و پرورش است.
د ـ در بررسی موضوع نوجوانان و جوانان با اعتقادات دینی حاكی از آن است كه، استحكام مستندات عمیق دینی جوانان ایران در سطح بالایی است. به این ترتیب، می بینیم كه اظهارات افرادی كه گمان می كنند نوجوانان و جوانان از دین برگشته اند، سخن نادرستی است.
ه ـ در تجزیه و تحلیل موضوع نوجوانان و جوانان با ارزش های ملی در پژوهش كنونی، اقلاً این هشدار را به ما می دهد كه آن ها در مسائل پیچیده سیاسی فراملی اندیشه منسجمی ندارند و جا دارد كه با پژوهش های دقیق تر هم دریافت های جوانان از این مسائل پیچیده را بهتر بشناسیم و هم ریشه ها و علل نگرش های آنان و چگونگی برخورد با آن ها را آشكارسازیم.
●پیشنهادها:
۱- توجه نظام و نهادها و دستگاه های مختلف به ویژه آموزش و پرورش، علوم، تحقیقات و فناوری، فرهنگ و ارشاد اسلامی، صدا و سیما و دیگر رسانه های گروهی باید بر هر دو مقوله هویت دینی و هویت ملی نوجوانان و جوانان كه دو ویژگی مثلث اساسی در ساختار شخصیتی آنان و مایه اصلی دوام و اعتلای كشور و نظام است، متمركز باشد.
۲- ضرورت اصلاحات در برنامه های دینی آموزش و پرورش در درجه اول وظیفه مدارس است، كه با تصحیح نگرش خود نسبت به نوجوانان و جوانان و نیز عملكرد مربیان و معلمان دینی در مدارس، نظر جوانان را نسبت به دین و اعتقادات دینی مساعدتر كنند.
۳- از آنجایی كه اعتقادات دینی با سلامت روانی و قدرت زندگی جوانان رابطه مستقیمی دارد، اگر بخواهیم جوانان ایران مستندات دینی محكمی داشته باشند، بهترین راه آن است كه اولاً، تمام موانع موجود در راه سلامت روانی آنان را از پیش پایشان برداریم. ثانیاً تمام كوشش های لازم را در جهت تأمین سلامت روانی و افزایش قدرت زندگی آنان به عمل آوریم.
۴- برای رشد بیشتر هویت دینی و افزایش نگرش مثبت جوانان به نهادهای دینی، یكی از راه های ضروری آن است كه در رفع مشكلات جوانان در بهبود عملكرد نهایی دینی و در تأمین سلامت روانی جوانان كوشش بیشتری به عمل آید.
۵- خانواده ها نیز باید ضمن عمل به موازین دینی و ارائه الگو به فرزندان از همان سال های كودكی به آنان فرصت اندیشیدن و آزادی انتخاب را به جوانان بدهند و با روش های همراه با احترام به نگرش جوانان با آنان برخورد شایسته ای داشته باشند.
۶- از طرف دیگر، خاصه در مدارس و مراكز آموزش عالی، باید اهمیت تحقیق و تفحص در مورد دین و مذهب بین جوانان به منظور دستیابی به هویت دینی منسجم امری طبیعی قلمداد شود.
۷- یكی از كارهای اساسی كه باید در زمینه هویت و فرهنگ و ادب ایران برای استفاده نوجوانان و جوانان صورت گیرد، بازآفرینی آثار كلاسیك ادبیات ایران است.
۸- مدارس راهنمایی و دبیرستان ها باید با تكیه بر دستاوردهایی كه در گذشته ایران وجود دارد، عظمت فرهنگ چند هزار ساله ایرانی خاصه در دوره اسلامی را به جوانان بشناسانند و زندگی و شخصیت و روحیات و اندیشه ها و آثار انسان های بزرگ تاریخ تمدن و فرهنگ ایران را به جوانان معرفی كنند و برای آن ها الگو قراردهند.
۹- در راه اعتلای هویت ملی ایران، هنرمندان نیز رسالت سنگینی به عهده دارند.
۱۰- شناساندن آرمان ها و آرزوهای بلند ایرانیان كه در متون اساطیری و ملی ما نهفته است، می تواند تأثیر مهمی در شكل دهی منش و اخلاقیات جوانان به همراه داشته باشد.
فاطمه امیری نژاد