چرا رادیو پیام، رادیو پیام سابق نیست؟

در نیمه نخست دهه هفتاد، همزمان با راه‌اندازی این شبکه رادیویی، می‌توانستیم در حاشیه بزرگراه‌های تهران، تابلوی «۷ / ۱۰۶ FM رادیو پیام» (که بعد شد ۷ / ۱۰۴) را ببینیم که تا آن موقع برای رادیو ایران، چنین تبلیغات رادیویی بی‌سابقه بود.
رادیو پیام، اوایل معروف شده بود به رادیوی شهرداری که بنا داشت به خبرهای ترافیکی تهران و خبرهای ویژه آن، تهران بپردازد تا در حاشیه آن، «موسیقی» هم به عنوان تلطیف‌کننده خاطر شنوندگان، حجم بیشتری از برنامه‌ها یا بخش‌های این شبکه رادیویی را پوشش دهد. به هر روی، این رادیو «موسیقی‌محور» که خبرهای ترافیک شهری و دیگر خبرهای تهران و ایران و جهان، تحت‌الشعاع حجم قابل توجه پخش موسیقی آن قرار گرفت، پس از گذر از مقطع زمانی بازپخش و هزار بار بازپخش «تک‌نوازان» دهه چهل که پس از انقلاب و پس از دوران جنگ، مناسب‌ترین جایگاه پخش کامل و پیگیر آن، از دقیقه نخست تا مثلا دقیقه چهاردهم، هفدهم و ... (پایان آن) همین رادیو پیام بود.
حال بماند که «بازضبط» تک‌نوازان در دهه هفتاد و عمدتا با محوریت مرحوم اسداله ملک، خود پمپاژ جدید این مجموعه برنامه‌های موسیقی سنتی به رادیوهای موجود، به ویژه به رادیو پیام بود.
اما در نیمه دوم دهه هفتاد (دقیق گفته باشیم رادیو پیام در دو، سه سالگی‌اش، سال‌های ۷۴ و ۷۵ حالا چه تصادفی و چه هدفمند، یکباره به شکل گسترده و بی‌سابقه، رغبت به «موسیقی پاپ» پیدا کرد. به اندازه‌ای که گاه شنونده‌هایش در موقعیت‌های گوناگون، (چه در خودرو، چه در میوه‌فروشی و مغازه‌ها و ...) گمان می‌کردند آنچه در حال پخش است، رادیو نیست، بلکه کسی نوار کاست گذاشته و این نوار هم به تازگی از آن سوی آب‌ها رسیده یا اگر خیلی قدیمی بود، می‌گفتند، طرف «زیرخاکی» گذاشته. حال آن‌که این رادیو پیام بود که انگار از نوار کاست، پیشی گرفته بود و طبیعتا این امر انتقاداتی را نیز در جامعه به همراه داشت. با این حال، مخاطبان ایرانی، به ویژه جوانان، در حال برقراری ارتباط با رادیو پیام و موسیقی‌های این شبکه بودند. اما زمان این «اوج» همخوانی و همنوایی رادیو پیام با برخی شنوندگانش، طولانی نبود، چون از سال ۷۸ با تغییر روند مدیریتی و با پدیداری اسفندیار رحیم مشایی در رأس جریان مدیریت رادیو پیام، دستخوش تفاوت‌هایی شد که تا امروز ۸۶ هنوز نتوانسته اوج دوم خود را تجربه کند.
البته از این یک نکته نباید غافل بود که اگر رادیو پیامی پیدا شد و سال‌های کوتاه ۷۴ تا ۷۸ اوج شکوفایی و جا افتادنش در بین توده‌های مردم بود، باید در همان موقع افتتاح این شبکه رادیویی، پیرامون جام جم نگریست. چراکه به غیر از همان رادیو کند و لخت سراسری، رادیو دیگری نداشتیم. «رادیو ۲» هم نبود یا نیم‌بند بود که در دل آن «رادیو مجلس» یا «رادیو قرآن» پخش می‌شد؛ یعنی «رادیو پیام» در شرایط «بی‌رقیبی» متولد شد؛ زمانی که «حرف و رفتار و آهنگ تازه» و نیز خبر جدید دم به دقیقه، خریدار داشت و پرمشتری بود.
از سویی، چنانچه در این سال‌ها، معمولا انقباض سیاسی بر گرفتگی اجتماعی غلبه داشت، رادیو پیام، یک فرصت خوب انبساط اجتماعی تولید کرد که این بار این گشودگی نه سیاسی، بلکه اجتماعی از دل رسانه ملی تراوش می‌کرد و دولت‌ها هر کدام به فراخور وضع و حال خود (از سازندگی تا اصلاحات و عدالت) انقباض و انبساط را با خود حمل و نقل می‌کردند و توده‌های مخاطب، مصرف‌کننده شرایط پیش‌آمده بودند.
و البته که امروز، دور و بر «رادیو پیام» شلوغ است، حدود ده رادیو دیگر دور و برش را گرفته‌‌اند. «سلامت» و «گفت‌وگو» از طرفی و «ورزش» و «تجارت» از سویی، «جوان» و «فرهنگ» هم از آن طرف و احتمالا در آینده نزدیک، چیزهای دیگری در این شرایط پرترافیک نیازها و احتمالا رسانه‌‌های رافع نیازهای مخاطبان، ماندن در حد رفع و رجوع کردن پاسخ مناسب رسانه امروز نیست.
در نیمه نخست دهه جاری با گستردگی پرشتاب انواع فناوری‌ها و بازار فیلترینگ اطلاعات و ارتباطات، ماهواره‌ها و CD و DVD و ... «رادیو پیام» با یک بخشنامه، بر سر جای اولش یا خیلی اولش برگشت و به یک باره «موسیقی‌ سنتی» محور شد و خود را محدود کرد به آنچه سال‌ها با همان قطعات، سرگرم بود و به ندرت تازه‌هایی از همان چهار، پنج خواننده روتین رسمی را هم به فعالیت پخش موسیقی‌های خود افزود و با تکرار «عادت کرده» و مألوف به شنونده‌هایش گفت: «همین است که می‌شنوید» و کاست‌ها و CD های داخل برخی خودروها که به سراغ رادیو پیام آمده بودند، بار دیگر، سرگرم تازه‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۵ (از امید و هنگامه و شهرام صولتی آن سوی آب گرفته تا بنیامین وطنی) شد.
رادیو پیامی که خیلی خود را می‌پایید، درست روی مرز موسیقی فاخر و غیرفاخر برای جلب توجه مخاطب تهرانی (که بعدها سراسری و ایرانی شد) گام بردارد، دو ـ سه سالی است انگار دیگر برایش فرقی نمی‌کند شنونده‌ها چه می‌شنوند و چه می‌طلبند! چه انگار خواهی نخواهی به «همینی که هست» رضایت داده‌اند؛ چه شنونده، چه رادیو پیام!
امروزه از داخل و خارج رسانه رادیو پیام، پمپاژ هر دو یا سه‌گانه موسیقی پاپ و سنتی یا نوع تلفیقی آن انجام می‌شود، اما دایره تنگ موسیقی و بازپخش‌های ملال‌آور آن و گاه خنثی‌کننده رغبت مخاطب رادیو پیام، منجر به «ایست» یا «در شرف توقف» این شبکه‌ چهارده ساله رادیویی شده است.
از بین آهنگ‌ها یا خواننده‌های «آزاد شده» از نگاه سیاستگذاران رادیو پیام یا شورای موسیقی صداوسیما، می‌توان به تازه‌ترین آنان و دست کم تنها به نمونه‌ای از آن اشاره کرد.
ماهیگیر «آزاد شده» از سوی وزارت ارشاد (پنج سال پیش) دو ـ سه سالی می‌شود که این رسانه نیز (رادیو پیام یا رسانه صداوسیما) رسما اقدام به «آزادسازی» مرحوم مازیار کرده و در پی پخش ماهیگیر، در مدت این یکی ـ دو سال، همه آهنگ‌ها (تراک‌ها)ی او «آزاد» و قابل پخش اعلام شده است.
در دوره گذشته (پیش از انقلاب) صدای مازیار در بین دیگر صداها و آهنگ‌ها از رادیو پخش می‌شد و شنونده احساس تکراری و «ملال‌آور بودن» نداشت. چون اینقدر «آهنگ» بود که تا دوباره به مازیار برسد، شنونده، تشنه و مشتاق شنیدن صدایش می‌شد (در این یادداشت، ‌به بحث اندازه‌گیری موسیقی‌های به اصطلاح مبتذل یا غیرمتبذل در رژیم گذشته پرداخته نمی‌شود). حال پس از انقلاب که بیست ـ بیست و پنج سال بود آهنگ مازیار، قابل پخش از رادیو جمهوری اسلامی ایران نبود،‌ به یکباره، تراک‌هایش هم که انگار سال به سال یا سالی دو تراک آزاد می‌شدند! به شدت از شبکه‌های گوناگون رادیویی (آن هفت، هشت آهنگ مازیار) در حال پخشند، به ویژه آهنگ «کبوتر»ش که احساس می‌شود «زیادی» در حال پخش است.
«مالک آسمان تویی، خوش به حالت کبوتر، هر جا بخوای پر می‌کشی ...» تازه این پر کشیدن‌ها از رادیو پیام به پایان رسیده که می‌شنوی روی موجی دیگر، این «رادیو تهران» یا دقایقی بعد، این «رادیو جوان» است که ول نمی‌کنند.
تند تند در حال پرواز دادن کبوتر مازیارند.
یا آن یکی از خواننده‌های دیگر و قدیمی‌تر:
«دیگه من بچه نمی‌شم وای»
امسال این آهنگ را بسیار می‌شنویم. مطمئنا این آهنگ، تنها آهنگش نیست. بیست و هفت، هشت سال ممنوع بوده و انگار بچه می‌شده، اما حالا دیگه بچه نمی‌شه!
البته مقصود آن نیست که تنها راه جذاب و پر مخاطب کردن رادیو پیام، موسیقی است، ‌بلکه این رادیو، ‌حتی اگر بر این باور است آرم موسیقایی پخش اخبار خود را باید برای تداوم ارتباط مخاطبان حفظ کند، پس از ده سال می‌تواند تغییرات و ابتکاراتی در زمینه نوع پخش اخبار یا گزارش‌های ترافیکی به مخاطبان خود ارایه دهد.
البته هم‌‌اکنون هم رادیو پیام، روشن است؛ ولی تنها روشن است و گوش و هوش را درگیر خود نمی‌کند و من شنونده، بنا بر عادت، رادیو پیام می‌شنوم؛ همانند بخاری روشنی که فقط روی فندک است!

مسعود پیوسته