روده‌های ازکوره در رفته!

سندرم روده تحریک‌پذیر، یک اختلال عملکرد روده‌ای است که با درد شکم، احساس ناراحتی در هنگام دفع یا تغییر در عادات دفع همراه با دفع غیررضایت‌بخش مشخص می‌شود. دل‌پیچه، دردشکم، نفخ، یبوست همراه با دوره‌های اسهال یا اسهال به جای یبوست، از علایم این بیماری است. بیشتر جمعیت مبتلایان به سندرم روده تحریک‌پذیر را زنان تشکیل می‌دهند. در کشورهای توسعه‌یافته، تعداد زنانی که برای درمان سندرم روده تحریک‌پذیر به پزشک مراجعه می‌کنند، دو برابر مردان است. آمارهای اخیر نشان داده‌اند تفاوت‌های جنسی قابل‌توجهی در بروز علایم، پاتوفیزیولوژی و نیز پاسخ‌دهی به درمان در میان زنان و مردان وجود دارد.
مطالعات می‌گویند زنان مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر در مقایسه با مردان بیمار، کیفیت زندگی پایین‌تری را تجربه می‌کنند و احساس خستگی، خلق افسرده، اضطراب و نارضایتی در آنان شایع‌تر است. مبتلایان به سندرم روده تحریک‌پذیر بر اساس الگوی بیماری و پاسخ‌دهی به درمان، به چهار گروه طبقه‌بندی می‌شوند. در این میان سندرم روده تحریک‌پذیر همراه با یبوست و یبوست مزمن علایم مشترک متعددی دارند، مانند مدفوع سفت و سنگین، کاهش تناوب حرکات روده و احساس تخلیه ناکامل. آنچه برای افتراق سندرم روده تحریک‌پذیر همراه با یبوست از یبوست مزمن مورد توجه قرار می‌گیرد، درد شکمی‌است.وجود درد شکمی ‌اندک یا نبود درد شکمی،‌ مشخصه یبوست مزمن است و مبتلایان به سندرم روده تحریک‌پذیر همراه با یبوست، بیشتر ناراحتی را در شکم تجربه می‌کنند.
● سندرم روده تحریک‌پذیر در زنان
ویژگی غالب این سندرم در زنان، همراهی آن با سایر بیماری‌های گوارشی، دردهای غیرگوارشی و اختلالات خلقی است. دستگاه عصبی اتونوم نقش مهمی‌ در بروز علایم مربوط به سندرم روده تحریک‌پذیر ایفا می‌کند. قاعدگی‌های دردناک: تاثیر هورمون‌های تخمدان (مانند استروژن و پروژسترون) بر عملکرد روده‌ای و میزان حساسیت به درد، در توجیه تفاوت‌های جنسی در بروز سندرم روده تحریک‌پذیر مورد استفاده قرار می‌گیرد. علایم گوارشی سندرم روده تحریک‌پذیر در طول چرخه قاعدگی، به‌خصوص در اواخر فاز لوتئال و اوایل دوره خون‌ریزی، تشدید می‌یابند. تحقیقات متعددی این تغییرات را (به خصوص افزایش درد شکمی‌و شل شدن مدفوع قبل و در اوایل قاعدگی) مورد بررسی قرار داده‌اند. این علایم به خصوص در فاز خون‌ریزی شدت می‌یابند. همچنین سندرم پیش از قاعدگی و قاعدگی دردناک در زنان مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر (به خصوص سندرم روده تحریک‌پذیر همراه با یبوست و سندرم روده تحریک‌پذیر با الگوی مختلط)، شایع‌تر است. فیبرومیالژی و سایر علایم: بیش از ۶۰ درصد از زنان مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر از فیبرومیالژی و سایر علایم روماتولوژی شکایت دارند. سایر علایمی‌که در مبتلایان به سندرم روده تحریک پذیر گزارش شده‌اند، عبارتند از: پرفشاری خون، سردرد، کمردرد، بی‌خوابی، خستگی با علت نامشخص و تپش قلب.درد مزمن لگنی: زنان مبتلا به درد لگنی همراه با سندرم روده تحریک‌پذیر در مقایسه با مبتلایان به سندرم روده تحریک‌پذیر به تنهایی، بیشتر مستعد ابتلا به اختلالات دیستایمیک و پانیک هستند. همچنین زنان مبتلا به درد لگنی و این سندرم، بیشتر از سایر زنان در معرض خطر عمل هیسترکتومی‌ قرار دارند.
● سندرم روده تحریک‌پذیر پس از عفونت
در سندرم روده تحریک‌پذیر پس از عفونت، التهاب گوارشی یا فعالیت ایمنی ممکن است موجب تغییر در حرکات روده‌ای شود. این وضعیت با کمپیلوباکتر، شیگلا یا سالمونلا در ۷ تا ۳۱ درصد از بیماران رخ می‌دهد. طولانی شدن مدت عفونت اولیه، مهم‌ترین عامل خطرساز در ابتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر پس از عفونت است.
● درمان‌‌ها
درمان سندرم روده تحریک‌پذیر شامل درمان‌های دارویی و غیردارویی است. ارتقای سطح آگاهی بیمار، توصیه به مصرف رژیم غذایی خاص، تغییر عادات زندگی و مداخلات روان‌پزشکی از جمله درمان‌های غیردارویی این سندرم هستند. رفتار درمانی متمرکز بر کاهش استرس و برطرف کردن محرک‌های استرس‌زای تاثیرگذار بر علایم، آرام‌سازی و کاهش تفکرات منفی فرد از جمله این درمان‌ها هستند. تغییرات اخیر در دارودرمانی روده تحریک‌پذیر: تگاسرود، یک آگونیست نسبی گیرنده‌های ۵HT۴ است که به نظر می‌رسد در بهبود کلی علایم سندرم روده تحریک پذیر همراه با یبوست موثر باشد. این دارو در حال حاضر فقط برای موارد اورژانس از سوی FDA مورد تایید قرار گرفته است.
● تازه‌های دارودرمانی
دارودرمانی سندرم روده تحریک‌پذیر بیشتر در موارد متوسط تا شدید این بیماری مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این موارد، تغییر عادات زندگی و رژیم غذایی، پاسخ‌دهی درمانی مطلوب را به همراه نداشته‌اند. درمان‌های دارویی سنتی از آنجا که فقط برخی از علایم را درمان می‌کنند و بر روند کلی بیماری بی‌اثرند، چندان مورد استقبال قرار نگرفته‌اند، اما درمان‌های اخیر سندرم روده تحریک‌پذیر تقریبا بر کلیه علایم بیماری موثرند.
▪ فعال کننده‌های کانال کلراید:
در آوریل ۲۰۰۸ میلادی، FDA داروی لوبیپروستون را برای درمان سندرم روده تحریک‌پذیر همراه با یبوست مورد تایید قرار داد. دوزاژ مورد تایید برای این منظور، ۸ میکروگرم دوبار در روز است که همراه با آب و غذا تجویز می‌شود. مهم آن است که دوز مناسب لوبیپروستون برای هر بیمار تجویز گردد. دوزاژ مورد تایید این دارو برای درمان یبوست مزمن ایدیوپاتیک، ۲۴ میکروگرم دوبار در روز است. در مورد دوزاژ بالاتر، هرچند که اثربخشی بهتر است، اما عوارض جانبی قابل توجه‌اند. لوبیپروستون را نباید در بیماران مبتلا به اسهال شدید یا انسداد روده تجویز کرد. به علاوه اثربخشی و بی‌خطری این دارو در مبتلایان به نارسایی کبدی و کلیوی و نیز زنان باردار و شیرده به اثبات نرسیده است. شایع‌ترین عوارض جانبی لوبیپروستون عبارتند از: تهوع، اسهال و سردرد. البته مطالعات نشان داده‌اند عارضه تهوع آن در صورت مصرف توام با آب و غذا کاهش می‌یابد.
▪ داروهای حجم دهنده مدفوع: داروهای حجم دهنده مدفوع شامل پسیلیوم، متیل‌سلولز، کلسیم‌ پلی‌کربوفیل و سبوس غلات هستند.
درمان اولیه سندرم روده تحریک‌پذیر، همیشه شامل استفاده از مکمل‌های حاوی فیبر است. البته مجموع مطالعات نشان داده‌اند هیچ کدام از ترکیبات حجم دهنده مدفوع در نهایت اثربخشی بالایی ندارند. داروهای حجم دهنده مدفوع در مقادیر درمانی می‌توانند موجب بروز عوارضی مانند نفخ، دردشکمی ‌و احساس ناراحتی در شکم شوند. بنابراین باید به بیمارانی که قصد استفاده از ترکیبات حجم‌دهنده را دارند، به خصوص در بیماران با سابقه نفخ توصیه کرد میزان مصرف ترکیبات حجم‌دهنده را کم‌کم به دوزاژ درمانی برسانند تا احتمال بروز عوارض جانبی به حداقل برسد. پسیلیوم در گروه B تقسیم‌بندی داروها در دوران بارداری قرار دارد.
▪ ملین‌های اسموتیک: پلی‌اتیلن گلیکول (PEG) ۳۳۵۰، یک ملین اسموتیک مورد تایید FDA است که اغلب برای درمان کوتاه‌مدت یبوست تجویز می‌شود، اما این ترکیب را نمی‌توان برای درمان انواع با شدت متوسط سندرم روده تحریک‌پذیر همراه با یبوست نسخه کرد. البتهPEG-۳۳۵۰ در بیشتر کشورهای دنیا، دیگر در شمار داروهای نسخه‌ای نیست و انواع غیرنسخه‌ای آن برای درمان موقتی یبوست (حداکثر تا هفت روز) تجویز می‌شود. در نتیجه مصرف این دارو، لومن اتساع یافته و پریستالتیسم افزایش می‌یابد. عوارض جانبی شایع آن عبارتند از:تهوع، اتساع شکم و کرامپ‌های شکمی. مصرف PEG-۳۳۵۰ ممکن است به اختلال الکترولیتی بینجامد. این دارو در گروه C تقسیم‌بندی داروها در بارداری قرار دارد.داروهای ضد اسهال: در بیماران مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر همراه با اسهال، داروهای ضداسهال مانند لوپراماید می‌توانند در کاهش علایم موثر باشند. لوپراماید، پریستالتیسم و ترشح مایع را در روده محدود می‌کند و نیز موجب طولانی‌تر شدن زمان انتقال روده‌ای و افزایش میزان جذب مایع و الکترولیت‌ها از لوله گوارش می‌شود. البته لوپراماید درد شکمی‌مرتبط با سندرم روده تحریک‌پذیر همراه با اسهال را کاهش نمی‌دهد. شایع‌ترین عوارض مصرف لوپراماید عبارتند از: انقباض شکمی‌ و تهوع. این دارو در گروه C تقسیم‌بندی داروها در بارداری قرار دارد.
▪ داروهای آنتی‌اسپاسموتیک‌: داروهای آنتی‌اسپاسموتیک‌، پرمصرف‌ترین داروهای نسخه‌ای برای درمان سندرم روده تحریک‌پذیر هستند. این گروه داروهای موجود در بازار دارویی آمریکا، عبارتند از: دی‌سیکلومین و هیوسین. داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای: یک مطالعه تصادفی دوسوکور بر روی داروهای سه‌حلقه‌ای نشان داد این داروها در بهبود علایم سندرم روده تحریک‌پذیر بر دارونما برتری دارند. این گروه داروها در مبتلایان به درد شکمی ‌و اسهال و سندرم روده تحریک‌پذیر با الگوی مختلط، بیشترین اثربخشی را داشته‌اند. البته باید بیماران را نسبت به عوارض ناخواسته این گروه داروها که اغلب در شروع درمان مشاهده شده و با پیشرفت درمان برطرف می‌شوند، آگاه کرد (مانند خشکی دهان و خستگی).مهارکننده‌های اختصاصی بازجذب سروتونین: داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای و مهارکننده‌های اختصاصی بازجذب سروتونین با اثر بر حساسیت احشایی، پاسخ‌دهی درمانی را به دنبال دارند. همان‌طور که می‌دانیم یکی از مکانیسم‌های ایجاد سندرم روده تحریک‌پذیر، افزایش حساسیت احشایی است.
در واقع، تغییر در ارتباط عصبی میان مغز و روده موجب افزایش احساس درد می‌شود.
عوارض جانبی مهارکننده‌های بازجذب اختصاصی سروتونین، کمتر از ضدافسردگی‌های سه‌حلقه‌ای است، در نتیجه در مبتلایان به سندرم روده تحریک‌پذیر، انتخاب مناسب‌تری هستند. مطالعه‌ای روی ۲۳ بیمار نشان داد که اثر سیتالوپرام در کاهش درد شکم و نفخ، پس از شش هفته درمان، از دارونما بیشتر است. این دارو در گروه C تقسیم‌بندی داروها در دوران بارداری قرار دارد.آنتی‌بیوتیک‌ها: در یک مطالعه تصادفی دوسوکور، آنتی‌بیوتیک «ریفاکسیمین» برای بهبود علایم سندرم روده تحریک‌پذیر موثرتر از دارونما تشخیص داده شد. آنتاگونیست‌های‌سروتونین تیپ سه: «آلوسترون»، آنتاگونیست ۵HT۳، موجب بهبود اسهال در زنان مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر همراه با اسهال می‌شود. مطالعه‌ای در سال ۲۰۰۷ میلادی، بهبود علایم سندرم روده تحریک‌پذیر را پس از مصرف همه دوزاژ آلوسترون در یک دوره دوازده هفته‌ای نشان داده است.
البته کولیت ایسکمیک و یبوست شدیدی که در این بیماران مشاهده شد، موجب حذف این دارو از بازار دارویی بسیاری از کشورها گردید. هم‌اکنون در کشور آمریکا آلوسترون فقط در زنان مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر همراه با اسهال که علایمشان مزمن شده و به سایر درمان‌های رایج پاسخ نداده‌اند، تجویز می‌شود. آلوسترون در گروه B تقسیم‌بندی داروها در دوران بارداری قرار دارد.

دکتر شیرین میرزازاده

منبع : هفته نامه سپید