جمعه, ۲۸ دی, ۱۴۰۳ / 17 January, 2025
مجله ویستا
دایره`المعارفهای این زمانه
اما آیا واقعا دایره`المعارفهای كاغذی دایناسورهای نشر هستند؟ موضوع واقعا به همین آسانیها هم نیست.
انتشاراتیهای بسیاری هستند كه هنوز روی كتابهای مرجع حجیم سرمایهگذاری میكنند. انتشارات فرانسوی یونیورسالیس(universalis) دایره`المعارفهای ۲۸ جلدی خود را در سال ۲۰۰۲ منتشر كرد.
شركت آلمانی بروكهاس(Brockhaus) كه ۲۰۰ سال است در آلمان ضامن تداوم دانش است، نسخه قرن بیست و یكمی خود را كه یك دایره`المعارف۳۰ جلدی با ۲۴۵۰۰ صفحه و به وزن ۷۰ كیلوگرم است و فضایی به وسعت ۷۰/۱ متر را در قفسه اشغال میكند، در سال ۲۰۰۵ در نمایشگاه بینالمللی كتاب فرانكفورت عرضه كرد.
● غولهای دانش
در همین حال ماجرای دایره`المعارف بریتانیكا هم كه گفته میشود مهمترین دایره`المعارف انگلیسی زبان است، مطرح میباشد.
ویرایش جدید بریتانیكا هم در سال ۲۰۰۵ كه مشتمل بر ۳۲ جلد بود، به بازار عرضه شد.
جواسپوزیتو فرد صاحبنظری كه تا پایان دهه ۱۹۹۰ مدیر اجرایی سابق بریتانیكا بود، میگوید: اینترنت آخرین میخی است كه به تابوت دایره`المعارف كوبیده میشود.
اما تاكنون كسی سعی نكرده است از تلاش برای زدن آخرین میخ به تابوت فراتر رود. در واقع در پس طرح این نكته كه نسخههای بعد فقط آنلاین خواهند بود، دوباره نسخههای مكتوب هم به بازار آمدهاند. الان هم بعید به نظر میرسد كه كمپانیهایی چون بروكهاوس و بریتانیكا تمایل به از دست دادن پولشان داشته باشند و فعالیتهایی را كنار بگذارند كه مردم از ۲۵۰۰ سال پیش آن را شروع كردهاند: مستندسازی دانش انسان.
● آموزش جهانی
آثار به جا مانده از چین باستان و یونان قبل از مسیحیت یا قلمرو فرهنگی عربی و مكتوبات موجود بر خیزرانها و طومارها همه بیانگر این نكته هستند كه مستندسازی دانش در جهان یك رویای قدیمی است.
ردپای اصطلاح انسایكلوپدیاEncyclopedia به معنی دایره`المعارف را كه ریشه لاتین دارد و به معنی دوره آموزش عمومی است، میتوان از هیپیاس الیس(Hippias of Elis) گرفت كه پانصد سال پیش میزیست و این اصطلاح او در آن دوران به معنی <آموزش جهانی> بود. دایره`المعارفها تا قرن هفدهم كمتر بهصورت الفبایی تنظیم میشدند. این دایره`المعارفها مدعی بودند كه اطلاعات كامل و جامعی درباره همه دانشها دارند.
دانش در آن دوران محدود بود و میشد آن را بهصورت دایرهای بسته فرض كرد كه دارای چند رشته است.
تا دوران مدرن هفت هنر لیبرال چارچوب كار را شكل میدادند: گرامر، بیان (فن بلاغت)، هندسه، احتجاج (جدل)، ریاضی، موسیقی و نجوم.
به این هنرها بهصورت سلسله مراتبی نگریسته میشد و هر كدام برای خودشان دارای زیربخشهای اختصاصی بودند.
اما در قرن هجدهم، دایره`المعارفها به گونهای كه حالا ما آنها را میشناسیم، در فرانسه متولد شدند. در این مرحله، دایره`المعارف حالت یك كتاب مرجع را برای مردم- در هر سطحی از سواد- به خود گرفت، علاوه بر این، حالت الفبایی به خود گرفت و به این منطق هم دست یافت كه دانش انسان پدیدهای است كه مدام توسعه مییابد. اما تلقی مدرن ما از دایره`المعارف یك گزارش ساختمند از دانش بشری است كه تلاش دارد در عین جامعیت تا حد ممكن تفصیلی باشد. حالا باورها حول این نكته شكل گرفته كه نیازی نیست این نوع آثار حالت جهانی داشته باشند و به همین دلیل است كه اكنون كتابهای مرجع با دامنه موضوعی خاص و یا فرهنگهای موضوعی هم در همینگونه ادبی جای داده میشوند.
با در نظر گرفتن این نكته كه عرصه دانش، حوزهای گسترده است، تلاش برای حفظ همه معارف بشری به رویایی انسانی میماند كه با نوعی جنون خودبزرگبینی همراه است.
اكنون این نكته مشخص شده است كه در هر دوازده سال حجم دانش بشر دو برابر میشود و اگر قرار بود دایره`المعارفها به همین شتاب گام بردارند میبایست هر كدام در چندین هزار جلد در آستانه قرن منتشر میشدند و این امر به این معنا است كه به كیلومترها جا، بیشتر از قفسههای موجود كتاب نیاز هست.
بنابراین یكی از دشواریهای تیمهای سرپرستی دایره`المعارفها در كنار سایر وظایفشان این است كه كدام اصطلاحات و مفاهیم تازه را باید به مدخلهای قبلی اضافه كنند، كدامها را باید در سایر مداخل حل كنند و یا كدامها اصلا نیاز به مدخل مستقل شدن ندارند و میتوان آنها را در مقالهای و یا در ذیل یك مفهوم دیگر توضیح داد.
اما اینترنت با مشكل كمبود جا مواجه نیست و از طرف دیگر به سیستم نظمدهی و ترتیبی هنجار هم نیاز ندارد و اطلاعات در آن بهصورت پیوندی از طریق فرامتن(Hypertext) با یكدیگر مرتبط میشوند.
با این همه، ضرورت شبكهای شدن دانش بر تولیدكنندگان نخستین دایره`المعارف فرانسوی در قرن هجدهم هم آشكار بوده است. آنها در همان دوران از پانوشتها و ارجاعات متقابل استفاده كردهاند، امری كه در حال حاضر نیز رایج است. در هر حال، امروز هنوز برخاستن و رفتن به سمت قفسه كتاب و تورق در این مجلدات قطور با گرفتارهایی كه از نظر وقت وجود دارد، كاری دشوار است.
اگر كسی فرضا اطلاعاتی درباره موزارت یا ساختارDNA یا اطلاعاتی درباره طول رودخانه آمازون بخواهد فقط به یك كامپیوتر، ماوس و صفحه كلید نیاز دارد و به عبارت بهتر با یك جستوجوی ساده در یك موتور جستوجوی اینترنتی به همه آنها دست مییابد.
موتور جستوجوی گوگل كه از سال ۱۹۹۸ پایهگذاری شد به یكی از مهمترین ابزارهای پژوهشی در عرصه وب تبدیل شده است. این غول جستوجوگر روزانه به ۲۰۰ میلیون درخواست پاسخ میدهد و برای پاسخ دادن به این ۲۰۰ میلیون درخواست به سراغ هشت میلیارد وب سایت میرود.
هدف شركت گوگل سامان دادن به اطلاعات جهان و دسترسپذیر ساختن آن برای همگان است. این سرویس اگرچه رایگان است، اما برای گوگل یك تجارت پردرآمد است.
گوگل سال پیش ۶ میلیارد دلار درآمد آگهی داشت (سال ۲۰۰۵) و این رقم دو برابر سال ۲۰۰۴ بود و به این ترتیب همه موتورهای جستوجوگر رقیب را جا گذاشت.
هر كه با گوگل یا موتور جستوجوی دیگری كار كرده باشد، جبرا با <ویكیپدیا> مواجه شده است.
ویكیپدیا یك دایره`المعارف رایگان آنلاین است كه هزینههایش را از طریق یك بنیاد و كمكهای مالی دیگرتامین میكند.
ویكیپدیا هم از سال ۲۰۰۱ پاسخگوی پرسشهای فراوانی بوده است. اگر چه زبان ویكیپدیا در اصل انگلیسی بود، اما اكنون با بیش از ۲۰۰ زبان جهان در دسترس است. از آنجایی كه نسخههای متفاوت زبانی ویكیپدیا بهصورت مستقل عمل میكنند، تعداد مقالات آن از زبانی به زبان دیگر متفاوت است، ولی در هر حال از بیش از چهار میلیون مدخل ویكیپدیا، یك میلیون مدخل به زبان انگلیسی است در حالی كه كاربران آلمانی ویكیپدیا به بیش از ۴۰۰ هزار مدخل دسترسی دارند. مقالات ویكیپدیا رایگان نوشته میشوند و از افراد متخصص یا غیرمتخصص مجوز انتشار نمیگیرند و در عمل نشانهای از یك هیات تحریریه مركزی كه از اعتبار و قابلیت اتكای مقالات مراقبت كند، به چشم نمیخورد. افراد گرداننده ویكیپدیا بر این باورند كه هر اشتباهی توسط عدهای دیگر در روندی طبیعی اصلاح خواهد شد چرا كه وجود ابزار ویرایش مخصوص برای ویكیپدیا این امكان را فراهم میسازد تا هر كه بتواند اطلاعات آن را ویرایش كند.
اما ناشران دایره`المعارفهای بزرگ حاضر نیستند به نویسندگان افتخاری پارهوقت اتكا كنند، چرا كه هدف اصلی این ناشران كیفیت است و این امر به معنی بررسی و رسیدگی دقیق به مطالب بهصورت چندین و چند باره است.
هزاران محقق و كارشناس بر روی دایره`المعارف بروكهاوس كار میكنند. این پژوهشگران و كارشناسان، مقاله مینویسند، موضوعات را دقیقا چك میكنند و مورد تجزیه و تحلیل قرار میدهند و در دفاتر خود در آفریقای جنوبی، كویر گوبی(Gobi) در آند آمریكای جنوبی یا در سایر نقاط جهان كار میكنند و نتیجه نهایی را برای هیات تحریریه مركزی در لایپزیك ارسال میكنند و در اینجا شصت ویراستار فنی مجددا به ارزیابی اعتبار مقالات میپردازند و در عین حال آنها را سادهتر و كوتاهتر میسازند. عدهای دیگر هم درگیر ارزیابی محتوا و جزییات زبانشناسی موضوع نظیر گرامر، رسمالخط و سجاوندی میشوند.● دایره`المعارف یا بازار تبادل اطلاعات؟
تیم بروكهاوس به ویكیپدیا نگاه سردی دارد. پترا سینگر از موسسه بروكهاوس میگوید ویكیپدیا دایره`المعارف نیست، یك بازار تبادل اطلاعات است.
كسی كه میخواهد اطلاعاتی را نقل كند برای رسیدن به یك درك اولیه میتواند خیلی راحت از گوگل یا ویكیپدیا استفاده كند، اما اگر قرار به تحقیق عمیقتری باشد، باید به دایره`المعارفهای مكتوب تكیه كرد كه همیشه قابل اتكا هستند.
ناشر بزرگترین دایره`المعارف ژاپن یعنی <سكایی دایهایاكاجتین>(sekai Daihyakka Jiten) هم بر دیدگاهی در همین راستا تكیه دارد.
از دیگر سو، نائوتو شیمونوكا رییس چاپخانه هیبونشا در ژاپن و نیز شركت چاپی اینشوكان كه از سال ۱۹۵۴ این دایره`المعارف ژاپنی را چاپ میكند، معتقد است: دیگر مدتها از این موضوع كه دایره`المعارفها نماد وضع كنونی ژاپن هستند، گذشته است.
به جای چاپ ۲۴۰ هزار نسخه ۳۲ جلدی، اكنون تنها چند هزار نسخه بهدست چاپ سپرده میشوند. اكثر مشتریان هم نهادهای عمومی هستند، افراد عادی نمیتوانند متقبل چنین هزینههایی شوند، مگر اینكه نویسنده یا پژوهشگر باشند. تقریبا میانگین ژاپنیها را میتوان در موتورهای جستوجو یا صفحات ژاپنی ویكیپدیا دید. ناشران و چاپكاران هم خود را با چنین روندی وفق دادهاند و بر روی محصولات دیگری مثل مجلات متمركز شدهاند.
اما نائوتو شیمونوكا درباره یك چیز تقریبا مطمئن است:گنج ما میزان زیاد دانش است كه طی زمان انباشته شده و وظیفه ما انتقال این دانش به حال و به آینده از طریق هر رسانهای میباشد.
با این حال، كتابهای مرجع مدرن خودشان را صرفا ناقل دانش نمیدانند.
بروكهاوس در سال ۲۰۰۵، جایزه <جذابترین كتابها> را از استیفتونگ بوخكانست(stiftung Buchkunst) گرفت.
بروكهاوس اطلاعات خود را بهصورت رنگی، جذاب و سهل برای خواندن ارایه میكند. نقشههای تاشونده، گرافیكهای اطلاعرسان ساده و تصاویر جذاب از دیگر خصوصیات تبدیل ساختن مدخلها به ادبیات جذاب و قابل خواندن بروكهاوس است.
داشتن ارجاعات متقابل برای اصطلاحات كلیدی و یا حتی ارجاع به رسانههای دیگر مثلا به كتابخانه شنیداری بروكهاوس كه بخشی از بسته نسخه قرن بیست و یكمی این دایره`المعارف است، جزو جاذبههای دیگر آن به شمار میآید.
تشنگان دانش به این ترتیب میتوانند به آنچه كه به سختی تبدیل به كلمه میشود، گوش بسپارند به عنوان مثال به نعره یك اورانگوتان جوان و یا به تلفظ ویژه جان اف كندی در بیان این جمله به زبان آلمانی كه روزگاری در برلین به زبان آورد: <Ich bin ein Berliner>
● دایره`المعارفها و تنوع رسانهای
و صد البته رسانههای سنتی اكنون از طیف كامل رسانههای نوین بهره میگیرند. به هر حال، چه بحث یونیورسالیس در میان باشد و چه بحث بریتانیكا یا بوركهاوس، نسخههای الكترونیك سالیانه به عنوان بخشی از بسته دایره`المعارف به روز میشوند.
به عنوان نمونه، نسخه آنلاین بروكهاوس نه تنها از طریق اینترنت بلكه از طریقPDA كه همان كامپیوترهای جیبی هستند و به دستیار دیجیتال شخصی شهرت دارند نیز قابل دسترس هستند، علاوه بر این نسخه آنلاین بروكهاوس از طریق تلفنهای هوشمند هم در دسترس میباشد. راهحل ایدهآل در این زمینه میتواند استفاده از حافظههایUSB باشد كه میتواند كل ۳۰ جلد را هم در خود جا دهد.
علیرغم تنوع رسانهای موجود، بروكهاوس دلیلی نمیبیند كه از نسخه چاپی دایره`المعارف خود دست بكشد. آنگونه كه پترا سینگر میگوید فروش نسخه قرن بیست و یكمی دایره`المعارف بروكهاوس نسبت به سال پیش ۲۰ درصد افزایش نشان میدهد.
بین خریداران دایره`المعارف قرن بیست و یكم بروكهاوس میتوان رد پای دانشمندان، روزنامهنگاران و نهادهای عمومی نظیر كتابخانهها، دانشگاهها و مدارس را دید.
اگر چه ممكن است برخی از آمارها و ارقام به سان آمارهای دهه ۱۹۹۰ نباشد، اما محصولات چاپی كماكان برای بسیاری جزو سرمایهگذاریهای حیاتی باقیمانده و حتی از نظر ارزش نیز افزایش نشان میدهد.
نسخههای امضا شده نظیر نسخههایی با امضای جیمز ریزی، اندی وارهون یا فردریش هاندرویزر جزو گنجینههای كتابدوستان به شمار میآیند و برای كلكسیونرها ارزشمند به حساب میآیند.
كیفیت فنی در تولید و داشتن شكل و شمایل مناسب جزو مشخصههای امروز دایره`المعارفهاست و بنابراین میتوان گفت كه انتخاب كاغذهای مقاوم و ضد پارگی با جلد چرمی، و طلاكوب، امروزه به چیزی فراتر از ذائقه تبدیل شده است.
● نگاه دایرهالمعارف بریتانیكا
<اصلیترین بازار برای دایره`المعارفهای چاپیما، نهادها، مدارس، كتابخانهها و دانشگاهها هستند.>
این را تام پنهلاس سخنگوی اصلی دایره`المعارف بریتانیكا میگوید. او در ضمن میافزاید: <اما ما الزاما با مشتریان مواجه نمیشویم و روزانه از طریق وبسایت دایره`المعارفهایمان را میفروشیم.>
آنگونه كه پنهلاس میگوید علاوه بر نسخههای استاندارد چاپی بریتانیكا، این دایره`المعارف نسخههایی را هم برای كلكسیونرها تهیه میكند:
<برای چاپهای لوكس محدود، مشتریانی وجود دارد. این دایره`المعارفها غالبا جلدهای چرمی دارند كه بهصورت تك جلدسازی و منحصر به فرد صحافی میشوند.>
چنین دایره`المعارفی میتواند یك هدیه خاص برای<دوك> انگلیسی باشد. اما بریتانیكایی كه ریشه در قرن هجدهم اسكاتلند دارد از سال ۱۹۰۱ هم در شیكاگو دفتر دارد كه به نمادی آمریكایی در بیش از یك قرن تبدیل شده است.
<در حال حاضر، بزرگترین ایره`المعارف انگلیسیزبان هستیم.> این را پنهلاس میگوید و میافزاید: <سوئیت چاپی بریتانیكا مشتمل بر ۳۲ جلد با تكیه بر ۴۰۰۰ كارشناس كه در بین آنان چهرههایی چون كارل ساگان، میلتون فرایدمن و بسیاری از برندگان نوبل وجود دارند، تولید میشود.>
پنهلاس میگوید ویكیپدیا تنها دایره`المعارف اینترنتی است كه از نظر دامنه كار از بریتانیكا بزرگتر است و آن هم یك رقیب دیجیتال برای ما به شمار میآید. او میگوید: <ویكی پدیا خودش را دایره`المعارف میداند، اما موجود دیگری است.>
تبلیغات برای نسخه چاپی بریتانیكا هم حاكی از اعتبار و اطمینانی است كه نسبت به این دایره`المعارف وجود دارد.
پنهلاس میگوید دلایل دیگری هم برای اینكه مردم این منبع چاپی را ترجیح میدهند، وجود دارد: <مردم كاغذ و مركب را دوست دارند. تجربه لمس یك دایره`المعارف چاپی به مراتب جذابتر از لمس كامپیوتر است.
ضمن اینكه روحیه آكادمیك هم یك كار چاپی تمام رنگی و مصور خوب را میپسندد. شما میتوانید یك دایره`المعارف را ورق بزنید و این حسی متفاوت با مرور یك دایره`المعارف دیجیتال است.>
پنهلاس میگوید خواندن یك مقاله بلند چاپی راحتتر است، كتابها عملیاتی و كاركردی هستند و هیچگاه از مد نمیافتند.
منبع : مجله صنعت چاپ
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست