تفکیک استفاده از منابع مختلف انرژی در جهان

ایران یکی از اعضای اوپک است و جزء سه کشور اول جهان از نظر منابع انرژی است. ایران در میان کشورهای عضو اوپک بیشترین صادرات انرژی را بعد از عربستان سعودی دارد و در جهان پس از عربستان سعودی، روسیه و نروژ بزرگ‌ترین صادر‌کننده نفت خام است. نیمی از مصرف انرژی داخلی در ایران را گاز طبیعی تشکیل می‌دهد و این در حالی است که تقریبا نیم دیگر آن توسط نفت تامین می‌شود. بخش عظیمی از برنامه توسعه صنعت گاز طبیعی ایران در پروژه پارس جنوبی در خلیج فارس در حال اجرا است. ۴۹ درصد از انرژی داخلی مصرفی توسط گاز طبیعی تامین می‌شود، ۴۸درصد از این انرژی توسط نفت، یک درصد زغال‌سنگ و ۲ درصد توسط نیروگاه‌های هیدروالکتریک تامین می‌شود. تولید نفت ایران در رده چهارم جهان است و این در حالی است که پانزدهمین مصرف‌کننده بزرگ نفت در جهان ایران است. تولید زغال‌سنگ ایران در رده چهل‌وسوم جهان است و در تولید الکتریسیته این کشور در رده ۱۹ بین‌المللی قرار دارد.
در سال ۲۰۰۷، تولید نفت در سراسر جهان به طور متوسط روزانه ۸۵ میلیون بشکه در روز بود و نزدیک به نیمی از این تولیدات یعنی معادل ۴۳ میلیون بشکه توسط تانکرها از راه‌های دریایی جابه‌جا شدند. بازار انرژی جهان به‌شدت به امنیت حمل و نقل وابسته است. در سال ۲۰۰۶، روزانه ۵/۱۶ تا ۱۷ میلیون بشکه نفت از تنگه هرمز جابه‌جا شده است که نفت کشورهای خلیج فارس، شامل ایران، ایالات متحده عربی و عربستان سعودی به ژاپن، آمریکا، اروپای غربی و برخی از کشورهای آسیایی صادر شده است. این در حالی است که نفت جابه‌جا شده از طریق کانال سوئز، در همان سال روزانه ۵/۴ میلیون بشکه در روز بود و در همان سال روزانه ۵/۰ میلیون بشکه نفت از کانال پاناما عبور کرده است.
در میان کشورهای دارای منابع انرژی، عربستان سعودی در رده اول جهان قرار دارد. تولید نفت این کشور ۶۶۴/۱۰ هزار بشکه در روز است. این در حالی است که تولید نفت خاورمیانه ۲۰۵/۲۵ هزار بشکه در روز و تولید نفت کشورهای عضو اوپک ۸۳۱/۳۵ هزار بشکه در روز است. لازم به یادآوری است که تولید جهان روزانه حدود ۵۹۸/۸۴ هزار بشکه در روز است.
مصرف انرژی در عربستان سعودی روزانه ۱۳۹/۲ هزار بشکه است این در حالی است که در خاورمیانه ۰۳۸/۱۹ هزار بشکه در روز مصرف می‌شود و کشورهای عضو اوپک ۸۴۶/۲۷ هزار بشکه در روز انرژی مصرف می‌کنند. عربستان سعودی ۴۶۳/۱ هزار بشکه از نفت خود را به ایالات متحده صادر می‌کند و این در حالی است که نفت صادراتی به ایالات متحده از خاورمیانه روزانه ۲۶۰/۲ هزار بشکه است. عربستان سعودی سومین صادر‌کننده بزرگ نفت به ایالات متحده است.
ظرفیت پالایشگاه‌های عربستان سعودی ۰۹۵/۲ هزار بشکه در روز است. ظرفیت پالایشگاه‌های خاورمیانه ۰۳۴/۷ هزار بشکه در روز است و پالایشگاه‌های کشورهای عضو اوپک می‌توانند روزانه ۵۹۷/۵ هزار بشکه را پالایش کنند. همچنین روزانه در جهان ۳۴۵/۸۵ هزار بشکه نفت پالایش می‌شود. میزان پالایش نفت در عربستان سعودی در رده سیزدهم جهان قرار دارد.
۱/۵ درصد از منابع نفت جهان در اختیار عربستان سعودی است. عربستان سعودی اعلام کرده است که قصد سرمایه‌گذاری ۷۰ میلیارد دلاری جهت توسعه صنعت نفت خود را دارد که ۱۸ میلیارد آن به طور مستقیم برای تولید ۱۲ میلیون بشکه نفت خام تا سال ۲۰۰۹ تعلق دارد.
منابع گاز طبیعی عربستان سعودی نسبت به نفت کمتر است. منابع گاز طبیعی عربستان سعودی در رده دهم جهان قرار دارد و تولید این کشور روزانه ۵۱۶/۲ میلیارد فوت مکعب و برابر با مصرف این کشور است، بنابراین عربستان سعودی صادرات گاز طبیعی ندارد. البته عربستان سعودی درصدد است تا تولید گاز طبیعی خود را افزایش دهد، به طوری که بتواند تا سال ۲۰۳۰ این تولید را به ۵/۱۴ میلیارد فوت مکعب در روز برساند.
عربستان سعودی همچنین از برق برای تامین انرژی خود استفاده می‌کند. تولید الکتریسیته در این کشور در رده بیستم جهان قرار دارد و در دو دهه اخیر عربستان سعودی توانسته است ظرفیت تولید خود را دو برابر کند.
روسیه دومین منابع انرژی جهان را در اختیار دارد. این در حالی است که تولید نفت خام این کشور در رده اول جهان و چهارمین مصرف‌کننده بزرگ انرژی در جهان است. روسیه دومین صادر‌کننده بزرگ نفت در جهان است و نهمین صادر‌کننده نفت به ایالات متحده به حساب می‌آید. تولید گاز طبیعی روسیه در رده اول جهان است و بزرگ‌ترین صادر‌کننده گاز طبیعی در جهان به شمار می‌رود. البته روسیه سومین مصرف‌کننده بزرگ انرژی در جهان نیز به شمار می‌رود. روسیه یکی از اصلی‌ترین تولیدکنندگان نفت جهان به شمار می‌رود که حتی گاهی تولید بیشتری از عربستان سعودی دارد.
در کنار نفت و گاز طبیعی، این کشور معادن زغال‌سنگ زیادی دارد و تولید زغال‌سنگ روسیه در رده پنجم جهان قرار دارد. از نظر نیروگاه‌های تولید برق کشور روسیه در رده چهارم است که البته صنعت برق این کشور نیازمند سرمایه‌گذاری و بازسازی است. در سال ۲۰۰۶، مصرف برق در این کشور از مصرف گاز طبیعی پیشی گرفت.
سومین کشور تولید‌کننده نفت در جهان ایالات متحده است که روزانه ۳۳۰/۸ هزار بشکه نفت تولید می‌کند. ایالات متحده اولین مصرف‌کننده بزرگ نفت در جهان به شمار می‌رود که با وجود تولید بالا بزرگ‌ترین وارد‌کننده طلای سیاه است. ایالات متحده دومین تولید‌کننده گاز طبیعی جهان است اما اولین مصرف‌کننده بزرگ گاز طبیعی نیز هست. در خصوص تولید زغال‌سنگ، ایالات متحده در رده دوم جهان قرار دارد و بزرگ‌ترین معادن زغال‌سنگ جهان متعلق به این کشور است. ۵۵ درصد از تولید زغال‌سنگ ایالات متحده در غرب این کشور انجام می‌شود. همچنین ایالات متحده بزرگ‌ترین تولید‌کننده برق جهان نیز هست.
چین بعد از ایران از نظر تولید نفت در رده پنجم جهان قرار دارد و دومین مصرف‌کننده بزرگ نفت جهان پس از ایالات متحده است و پس از ایالات متحده و ژاپن بزرگ‌ترین وارد‌کننده نفت جهان به حساب می‌آید. تولید گاز طبیعی کشور چین در رده چهاردهم جهان است. بزرگ‌ترین تولید‌کننده زغال‌سنگ جهان کشور چین است و این در حالی است که هنوز معادن بزرگ زغال‌سنگ این کشور دست‌نخورده باقی مانده است.
در میان کشور‌هایی که بزرگ‌ترین تولید‌کننده انرژی هستند، ایالات متحده بزرگ‌ترین تولید‌کننده گاز دی‌اکسید‌کربن جهان به شمار می‌رود و این در حالی است که چین در رده دوم بین‌المللی است.

آرزو دیلمقانی

منبع : روزنامه کارگزاران