تراوشات ذهن آچمز

وقتی در احوالی بدام می‌افتی که آن را آچمز می‌نامند فرصت خوبی است که بر بال‌های اندیشه یا احساس از گیرودار بیرون روی، حتی اگر واقعی نباشد....
الان که در یکی از نمایه‌های عاقبت‌نیندیشی، ناهمکاری و قانون ‌گریزی مردم و مسوولان ( ترافیک بعداز ظهر تهران) آچمزگردیده‌ام به یاد جلسه معرفی بیمار امروز صبح افتادم.
یکی از همکاران جواندل و پرمغز که توانایی تلفیق مبانی نظری و تازه‌های علمی ‌و عملی جهان را با شرایط ممکن و لازم کشور ما دارد (برخلاف احوال غالب این روزها) خانم مبتلا به سرطان پستان را معرفی می‌کرد:
با وجود تشخیص زودرس و انجام کلیه فرآیندهای درمانی طی یک کار گروهی مناسب (از عجایب است)، متأسفانه دچار متاستازهای متعدد استخوان، کبد و مغز گردیده بود که با ادامه همان کار گروهی و استفاده از روش‌های پیگیری و درمان جدید موفق به کنترل بیماری و ادامه حیات در شرایط قابل قبول برای بیمار گردیده بودند.
وقتی جلسه تمام شد و حضار طالب علم به سرعت به سوی ناهارخوری، استراحت‌گاه و به خصوص کارپرمایه به راه افتادند، یکی از نوادر حضار که توجهی به موضوع و بازخوردی از آن نشان می‌دهند، پرسید: «فلانی، راستی سرطان پستان از چهل سال پیش که من در همین بیمارستان طبابت را شروع کردم خیلی بیشتر شده است!» دیگر حاضر جمع گفت: «نه بیشتر نشده بلکه بیشتر تشخیص داده می‌شود.»
اولی گفت: «اینطور نیست؛ ماهم آن موقع تشخیص سرطان پستان می‌دادیم، ولی از این انواع فعلی نبود. در ساخت وسایل تشخیص هم این‌قدر پیشرفت نشده بود و بیماران در مراحل پیشرفته‌تری تشخیص داده می‌شدند، البته با درمان جراحی وسیع‌تر به نتایج بهتری از درمان‌های محدود جراحی فعلی می‌رسیدیم!»
یکی از دانشجویان اهل مطالعه و بحث (یاللعجب) با کم‌رویی و فروتنی گفت: «استاد البته باید افزایش جمعیت را هم در نظر داشت (از بزرگ‌ترین مشکلات کشور‌هایی چون ما). ولی به هر حال درمان‌های جدید هم نتایج خوب و بلکه خوبتر از روش‌های درمانی قدیم نشان داده‌اند.»
دومی‌گفت: «بله من هم با این جوان موافقم اگر باور نداری به آمار مراجعه کن.»
اولی با خنده گفت: «آمار فرنگی‌ها حتما در مورد ما صادق نیست.»
دومی‌ با زهر خند گفت: «به هر حال از نداشتن آمار بهتر است.»
دانشجوی جوان گفت: «استاد شاید ما هم بتوانیم روزی بر مبنای آماری دقیق و موفق سخن بگوییم.»
● چه سوالات تلخی
راستی اگر قرار باشد براستی بدانیم :
▪ آیا سرطان پستان در ایران شیوع بیشتری یافته است؟
همین جا بگویم که مفاهیم معادل prevalence و incidence در فرهنگ پزشکی فارسی و کاربرد یا اهمیت آنها در طبابت را از یاد برده‌ام.
▪ آیا عوامل خاصی باعث این افزایش احتمالی شده‌اند و می‌توان جلوی این افزایش را گرفت یا نه؟
▪ آیا در روش‌های پیشگیری یا تشخیص زودرس بیماری به اندازه کافی اطلاع‌رسانی کرده و امکانات را فراهم نموده‌ایم؟
▪ آیا در درمان سرطان پستان ما نیز به اندازه مراکز معتبر و فعال دنیا صاحب تجربه لازم هستیم و به نتایج درمان قابل قبولی دست می‌یابیم؟
▪ اگر نتایج درمان ما قابل قبول نیستند علل آن چیست و در کدام روش‌های درمانی موفق‌تر و در کدام از آنها ناموفق هستیم؟
▪ آیا پرسنل، ابزار و مواد لازم را جهت پیشگیری، تشخیص، درمان و پیگیری بیماران مبتلا به سرطان پستان فراهم نموده‌ایم؟
▪ در هر یک از موارد فوق‌الذکر به چه میزان کمبود داریم؟
▪ خلاصه اینکه صورت مساله سرطان پستان در کشور ما چیست؟
● دنباله سوالات تا چند لحظه دیگر
همشهری موتورسوار، بدون کاسکت، سه‌ترکه و با صدای شکستن دیوار صوتی (به مثابه میک‌های عراقی) توسط بوق و اگزوز از کنارم گذشت و چرت سرطانی مرا پاره کرد. یادم آمد که موضوع را خیلی از این وسیع‌تر می‌باید نگریست.
▪ آیا به راستی سرطان پستان مهمترین بیماری بدخیم در کشور محسوب می‌‌شود؟
▪ آیا اصولا پیگیری، تشخیص، درمان و پیگیری سرطان‌ها از اهم فعالیت‌های بهداشتی این مرز و بوم است یا اینکه سوء‌تغذیه، چاقی، دیابت، فشار خون، بیماری‌های عفونی، افسردگی، اعتیاد و... در صدر مسایل بهداشتی کشور ما قرار دارند؟
▪ در آینده نزدیک یا دور صورت مساله چه خواهد بود و چه تغییری خواهد یافت؟
▪ احتیاجات و کمبودهای ما چیست و چگونه باید رفع شود و مخارج آن چقدر است؟ از کجا می‌باید اینها را تأمین کنیم؟
یکه‌سواران دیگری بر محشر ترافیک می‌گذشتند، اما من به این می‌اندیشیدم که بدون ثبت سرطان و اصولا ثبت بیماری‌ها آن هم به وجهی کامل، ممکن و هدفمند آیا می‌توان به طرح و حل معضلات بهداشتی کشور پرداخت و اگر ثبت سرطان یا وضع رفت‌و‌آمد شهری این‌چنین باشند! تکلیف ما با اینها چیست؟

دکترسیامک شریعت - عضو هیات علمی گروه آسیب‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی تهران

منبع : هفته نامه سپید