دندان‌های نازک نارنجی

حساسیت دندانی یك عارضه شایع است و بسیاری از افراد از مطرح كردن آن خودداری می‌‌كنند.
امروزه حساسیت دندان به عنوان یكی از متداول‌ترین درد‌های دندانی كه بهداشت و عملكرد د‌هان و دندان را تحت تاثیر قرار می‌‌دهد در جامعه دندانپزشكی مطرح شده است. از دیدگاه علت‌شناسی، اصلی‌ترین عوامل‌‌ایجاد حساسیت وجود ساینده‌‌های مكانیكی، شیمیایی و یا اصولا هرگونه ‌تركیب ساینده در د‌هان است. مسلما پایه‌ای‌ترین روش‌های درمانی باید مبتنی بر مقابله و حذف ‌‌این‌گونه ‌‌تركیبات برای جلوگیری از ادامه و نیز بازگشت حساسیت باشد.
در حساسیت‌های خفیف و متوسط، انسداد توبول‌های عاجی از طریق مصرف خمیردندان‌های ضدحساسیت حاوی نمك‌های استرانسیوم و استفاده از پوشش‌های فلوراید موجب كنترل و درمان حساسیت دندان می‌‌شود. روش دیگر استفاده از‌تركیباتی است كه حاوی نمك‌های پتاسیم است. پتاسیم موجود در‌‌ این ‌تركیبات میزان تحریك‌پذیری عصب دندان را تحت تاثیر قرار داده و آستانه تحریك‌پذیری را افزایش می‌‌دهد. در حساسیت‌های شدید به‌طور معمول بستن توبول‌ها از طریق باندینگ و یا با استفاده از مواد‌‌ انجام می‌‌شود.
● طرز تشخیص
تشخیص حساسیت دندان یكی از اصلی‌ترین نكات قابل‌توجه است. شكستگی دندان، پوسیدگی و مشكلات ریشه و نیز نشست‌های حاشیه‌ای در مكانیزم‌های ‌ترمیم از جمله عوارضی هستند كه به‌گونه‌ای با حساسیت درمان در ارتباط‌اند اما نكته قابل توجه در‌‌این است كه همگی آنها با چشم غیرمسلح قابل مشاهده بوده و اغلب به‌صورت منظم به وسیله دندانپزشكان معاینه و درمان می‌‌شوند.با‌‌این وجود عوامل دیگری نیز در بروز حساسیت دندانی موثر هستند.‌‌این عوامل شامل تحلیل لثه توام با از بین رفتن سریع سیمان و همین‌طور از بین رفتن مینا همزمان با بازشدن توبول‌های عاجی به‌دلیل عوامل ساینده مكانیكی، شیمیایی و یا ‌تركیبی از آنها است. ‌این تغییرات تنها در سطوح میكروسكوپی قابل رویت است.‌‌این‌طور به نظر می‌رسد كه حساسیت دندان به‌خودی خود (به‌جز موارد معدودی كه سیمان روی مینا منطبق می‌‌شود) یك بیماری محسوب نمی‌‌شود بلكه نشانه‌‌هایی را از عوارض دیگر ارایه می‌دهد.
بنابراین حتی اگر حساسیت دندانی یك بیماری فرض شود بازهم برای دندانپزشك منطقی خواهد بود كه احتمال وجود دو یا چند عارضه دیگر را نیز درنظرگیرد. گزارش‌های اخیر نشان ‌دهنده آمار ۵۰ درصدی افرادی است كه حساسیت دندان آنها نشانه عارضه دیگری است. درباره بیمارانی كه مشكلات لثه داشته‌اند ‌‌این آمار به ۱۰۰ درصد می‌‌رسد. با وجود اینكه حساسیت دندان یك عارضه شایع است، درصد عمده افراد از مطرح كردن آن خودداری می‌‌كنند. برای بیشتر افراد حساسیت یك عارضه كم اهمیت تلقی می‌‌شود و یا ممكن است آن را غیرقابل درمان تصور كنند (به‌خصوص اگر قبلا تجربه ناموفق درمان آن‌را داشته باشند.) بنابراین اطلاع رسانی در خصوص مفهوم حساسیت دندان و معاینه و نظارت منظم و دقیق بیماران از مهم‌ترین فعالیت‌های دندانپزشكان و متخصصان بهداشت د‌هان و دندان است. در جهت نیل به هدف فوق، دندانپزشكان و متخصصان باید برنامه تغذیه بیماران خود را به دقت ارزیابی كنند. نوشیدن آب‌میوه‌‌هایی مانند آب‌پرتقال و یا نوشیدنی‌هایی كه خاصیت اسیدی دارند همچنین خوردن سبزی‌هایی كه محتوی میزان بالایی از مواد قندی هستند در سایش مینا و باز شدن توبول‌ها موثر است.
● اصول درمان
بیش از ۹۰ درصد افرادی كه دندان حساس دارند معتقدند كه محرك‌های سرمایشی باعث بروز درد در دندان‌شان می‌‌شود در حالی‌كه تنها ۱۰ درصد آنها، محرك‌های مكانیكی را باعث‌ ایجاد ‌‌این عارضه معرفی می‌‌كنند.
اصلی‌ترین و بهترین راه درمان حساسیت دندانی، اطلاع رسانی موثر به بیماران است. در گام اول بیان مفهوم حساسیت دندان برای بیماران و پس از آن ارایه روش‌های درمانی می‌‌تواند بیمار را در ارتقا و حفظ بهداشت د‌هان و دندان خود كمك كند.‌‌این روش‌ها شامل اصول استفاده از خمیردندان‌های ضد حساسیت حاوی نمك‌های استرانسیوم (كلراید یا استات) یا نمك‌های پتاسیم (كلراید و نیترات) است كه اطلاعات مناسبی را در اختیار افراد با حساسیت‌های خفیف تا متوسط قرار می‌‌دهد. همچنین راهنمایی در خصوص استفاده از د‌هان‌شویه‌‌ها (به‌خصوص برای حساسیت‌های بعد از سفیدكردن دندان‌ها در مطب) برای بستن توبول‌های عاجی (از طریق نمك‌های استرانسیوم) و یا تغییر در میزان تحریك‌پذیری عصب دندان (نمك‌های پتاسیم) از راهكار‌های موثر است. در حساسیت‌های شدید و پیشرفته، بهترین روش درمانی، استفاده از پوشش‌های حاوی مقدار بالای فلوراید است.
پیگیری‌های منظم در مطب و همچنین استفاده بیمار از خمیردندان‌های ضدحساسیت در منزل می‌‌تواند یك درمان موثر و مفید را تكمیل كند. چنانچه خمیردندان‌های ضدحساسیت طوری انتخاب شوند كه بتوانند انتظارات عمومی‌‌ بیماران را از یك خمیردندان مرتفع سازند (سفیدكنندگی، ضدپوسیدگی و طعم مناسب) به‌طور مسلم تاثیر زیادی در مصرف منظم بیمار از آنها و در نتیجه دور ماندن <درد> از دندان بیمار خواهند داشت.
روش فوق‌الذكر را می‌‌توان در رده روش‌های غیرتهاجمی‌ طبقه‌بندی كرد چنانچه‌ این روش موفق نبود، روش‌های پیچیده‌تر اما موثر‌تر در نظرگرفته می‌‌شود. با استفاده از روش‌های درمانی فوق متخصصان بهداشت د‌هان و دندان قادر به كاهش و حتی حذف درد و نشانه‌‌های حساسیت در بیماران خود خواهند بود. درمان‌های تهاجمی‌ مانند پیوند لثه در درمان‌های زیبایی كاربرد بیشتری دارند و البته باید با روش‌های فوق ‌تركیب شوند. روش‌های درمانی ذكر شده برای رفع كلیه حساسیت‌های دندانی كافی و موثر است و استفاده از متد‌های دیگر از قبیل ‌ استفاده از لیزر در درمان حساسیت غیرضروری به نظر می‌رسد. توجه به این نكته از اهمیت بالایی برخوردار است كه عادات روزمره بیماران باید به‌صورتی تنظیم شوند كه هیچ كدام از عوامل‌‌ایجاد حساسیت (داخلی و خارجی) را شامل نشوند.‌‌ این نكته می‌‌تواند پایه‌ای‌ترین هدف برای جلوگیری از حساسیت دندانی باشد.
● نكته مهم
سایش سطح دندان از طریق عوامل مكانیكی و شیمیایی، یك فرآیند زمان‌بر است و اغلب تشخیص آن در مراحل اولیه دشوار است. در اغلب موارد هیچ‌گونه نشانه و تغییری حتی در طی چند سال مشاهده نمی‌‌شود.‌‌ این در حالی است كه حتی جزیی‌ترین عوامل نیز در باز كردن توبول‌های عاجی و در نتیجه ‌‌ایجاد حساسیت موثر است. در كل می‌‌توان گفت كه به‌جز در موارد جراحی‌های لثه (كه دندانپزشكان به طور مستقیم با برداشتن سیمان و عاج باعث بروز حساسیت می‌‌شوند) افراد به طور شخصی باعث ‌‌ایجاد حساسیت (بازشدن توبول‌های عاجی) در دندان خود هستند.
اگرچه حساسیت دندان با روش‌های بالینی قابل تشخیص است اما عامل اصلی‌‌ایجاد حساسیت در هر مورد تنها از طریق بررسی عوامل داخلی و خارجی موثر بر حساسیت دندان ، قابل تشخیص می‌‌باشد.

محسن فیاض دستجردی

منبع : روزنامه سلامت