آفت، آفَت دهان

تا به حال برای شما پیش آمده که پس از رفتن به مطب دندانپزشکی دچار زخم‌های سفید و دردناکی در گوشه لب و یا دهان شده‌ باشید؟ و یا در روزهای سخت و پراسترس امتحان سر و کله چنین زخم‌هایی در دهانتان پیدا شود؟ نگران نباشید اینها آفت‌های است که در اثر استرس و یا تماس وسایل دندانپزشکی با دهان شما به وجود آمده‌اند و البته دلایلی دیگری هم دارند...
آفت، زخم دردناکی است که معمولا روی مخاط دهان پیدا می‌شود. اگر در آینه به این زخم در دهانتان نگاه کنید، گرد و یا بیضی است و شکلی مشابه دهانه آتشفشان دارد. به این صورت که وسط آن سفید رنگ و حاشیه‌اش قرمز آتشین است. شما ممکن است یک یا دو روز پیش از ظهور این زخم در دهانتان، در آن ناحیه احساس سوزش کنید. گاهی آفت به تنهایی ایجاد می‌شود ولی گاهی چند زخم آفتی با هم و هم‌زمان در دهان شما پیدا می‌شوند.
● چرا آفت می‌زنیم؟
عوامل بسیار متفاوتی پای این آفت‌های مزاحم را به دهان شما باز می‌کنند که مهم‌ترین علت آن ترومای موضعی است. اگر شما گونه خود را گاز بگیرید و یا اگر ترمیم یکی از دندان‌هایتان شکسته و یا دارای لبه‌های تیز باشد و گونه شما را تحریک کند، سرو کله آفت پیدا می‌شود. در ۷۵ درصد موارد علت آفت، آسیب و ضربه به مخاط دهان و یا گاز گرفتن مخاط است. حدود ۴۰ درصد از افرادی که دچار آفت می‌شوند، سابقه فامیلی آفت را در خانواده‌شان دارند بنابراین وراثت نیز در ایجاد آفت خود را نشان می‌دهد.
استرس و اضطراب علت مهم دیگر آفت است. دانشجویان و دانش آموزان در فصل امتحان و کنکور آفت را زیاد تجربه می‌کنند. نظامیان و سربازان که در شرایط سخت جنگی و نظامی ‌قرار دارند و تحت فشار و استرس زیادی هستند نیز قربانیان دیگر این زخم دردناک‌اند. شاید شما آخرین باری که آدامس دارچینی می‌جویدید دچار زخم‌های آفتی شده اید. درست است شما به احتمال قوی به دارچین حساسیت داشته‌اید. بعضی افراد به برخی از مواد غذایی حساسیت دارند و با خوردن این خوراکی‌ها و برخورد آن به مخاط دهانشان، دچار آفت می‌شوند. قهوه، شکلات، خشکبار و مرکبات از این دسته خوراکی‌ها هستند.
انواع خاصی از ویروس‌ها نیز باعث آفت می‌شوند. فراموش نکنید در مواد غذایی روزانه، آهن، ویتامین B۱۲ و اسیدفولیک را از قلم نیندازید چون کمبود این مواد در بعضی افراد باعث به وجود آمدن آفت خواهد شد. ویتامین B در نان سبوس دار، شیر، جگر و لبنیات پیدا می‌شود و انواع گوشت، جگر و سبزیجات منابع غنی آهن هستند.
● آفت‌های بزرگ
آفت‌ها معمولا، زخم‌های کوچکی هستند که اندازه آنها از یک سانتی‌متر تجاوز نمی‌کند ولی آفت‌های بزرگی هم وجود دارند که خوشبختانه خیلی کم به سراغ ما می‌آیند. این آفت‌های بزرگ قطری بیش از یک سانتی‌متر دارند و گاهی به ۵ سانتی متر هم می‌رسند. اگر شما به این نوع زخم‌ها مبتلا شده باشید، حتما دیده‌اید که بخش وسیعی از مخاط دهانتان دچار زخم‌های بزرگ، عمیق و دردناک می‌شود. گاهی زخم‌های کوچک به هم پیوسته و زخم بزرگی را به وجود می‌آورند. کسانی که دچار این زخم‌ها می‌شوند، غذا خوردن برایشان بسیار دشوار می‌شود چون برخورد غذا به دهان زخمی‌شان بسیار دردناک است. به علاوه صحبت کردن هم به دلیل برخورد زبان با این زخم‌های وسیع، معمولا دردناک است. این آفت‌های بزرگ گاهی چند ماهی مهمان شما خواهند بود و بعضی از آنها پس از بهبودی، اثر خود را برای همیشه روی مخاط باقی می‌گذارند و جای زخم آفتی بزرگ باقی خواهد ماند. فراموش نکنید که زخم‌های آفتی بزرگ ممکن است چند هفته تا چند ماه باقی بمانند.
● آفت کی خوب می‌شود؟
اکثر زخم‌های آفتی پس از ۱۰ روز تا ۱۴ روز بهبود می‌یابند بنابراین اگر این بار دچار آفت شدید خیالتان راحت باشد که دو هفته دیگر اثری از آن باقی نخواهد ماند. اما فراموش نکنید، آفت یک بیماری عودکننده است. یعنی اگر شما دچار زخم آفتی شدید، ممکن است چند روز بعد و یا چند ماه بعد، دوباره دچار آفت شوید.
● آفت‌های غلط‌انداز
آفت ممکن است با ضایعات ناشی از بعضی بیماری‌های دیگر اشتباه شود. یکی از این موارد زخم‌هایی است که به بدخیمی منجر ‌می‌شوند بنابراین اگر زخم و تورمی‌ یا لکه‌های سفید- قرمزی در دهانتان ایجاد شده که بیش از ۳ هفته طول کشیده است، حتما برای بررسی بیشتر به دندانپزشک مراجعه کنید. همچنین افرادی که دایم دچار آفت می‌شوند و این زخم‌های دردناک دست از سرشان برنمی‌دارند، باید برای بررسی از نظر بیماری‌های عمومی‌ مانند سندرم(نشانگان) بهجت به دندانپزشک مراجعه کنند.
● چگونه آفت را درمان کنیم؟
اگر شما فقط گاهی دچار آفت‌های کوچک می‌شوید، اصلا نگران نباشید. برای درمان آن لازم نیست داروهای متفاوتی مصرف کنید. درمان این آفت به صورت علامتی و موضعی است. شما معمولا در هنگام غذا خوردن، دچار درد و سوزش می‌شوید بنابراین فقط کافی است قبل از هر وعده غذایی و همچنین قبل از خواب، دهانتان را با یک دهان شویه محتوی تتراسایلکین و یا کلرهگزیدن بشویید. این دهان‌شویه‌ها به ضدعفونی کردن محیط دهان کمک می‌کند. شما همچنین می‌توانید قبل از غذا خوردن ژل یا اسپری لیدوکائین را روی زخم آفتی خود قرار دهید. لیدوکائین محل زخم را به صورت موضعی بی‌حس کرده و باعث می‌شود شما درد و سوزش را احساس نکنید. در کنار اینها خمیرهای خاصی هم وجود دارند که می‌توان آنها را مانند لایه‌ای محافظ روی زخم آفتی قرار داد تا برخورد غذا به آن باعث تحریک زخم نشود. عصاره الوورا یک داروی گیاهی است که برای پوشاندن زخم آفتی مناسب است. در مورد زخم‌های آفتی بزرگ و یا آفت‌های بسیار عودکننده، شما باید حتما به پزشک مراجعه کنید و تحت‌نظر پزشک از داروهای حاوی کورتون استفاده کنید.

دکتر شکیلا نیکنام

منبع : روزنامه سلامت