فضاهای روستایی و عشایری ویژه ، استان اردبیل

فضاهای روستایی جالب توجه استان اردبیل، در دو منطقه سبلان و دشت سرسبز مغان بیشتر خودنمایی می‌كند.
كوهپایه‌های سبلان دارای روستاهای زیبا با چشم‌اندازهای بدیع و دلنواز است و محل ییلاق عشایر كوچرو استان است. این منطقه، در زمستان پوشیده از برف و در تابستان دارای چمنزارهای وسیع، و مراتع سبز بدیع مانند چشم‌اندازهای زیبای ارتفاعات سبلان، زیستگاه‌های متنوع حیات‌وحش است كه هر بیننده را با این اعجاز طبیعت شیفته خود می‌كنند. در این محدوده، روستاهایی از شهرستان‌های مشگین‌شهر، سراب و اردبیل واقع شده است كه صرف‌نظر از توان‌های زیبای محیطی، دارای آثار تاریخی متعدد و چشمه‌های آب معدنی متنوع است و فرهنگ زیست در آن‌ها، از جلوه‌های ویژه برخوردار است.
دشت مغان با هوای معتدل، یكی از قطب‌های اصلی كشاورزی و دامداری استان است. سبزینگی مزارع، گستردگی مراتع سرسبز، باغ‌های میوه به وسعت بیش از 6000 هكتار،‌ تأسیسات به ‌هم پیوسته و هماهنگ مجتمع كشت و صنعت و دامپروری مغان، وجود طایفه‌های كوچرو با مشخصات فرهنگی خاص و دیگر جاذبه‌های طبیعی به نوعی فضای روستایی منطقه را تحت تأثیر قرار داده و موقعیتی بسیار مطلوب را برای دیدار از منطقه در بیشتر ماه‌های سال برای بازدیدكنندگان فراهم آورده است.
استان اردبیل محل زیست و كوچ طایفه‌های عشایر است كه شیوه زیست آن‌ها جلوه‌های ویژه ایجاد كرده است.
عشایر ائل سئون كه ییلاق و قشلاق خود را در سراسر استان اردبیل سپری می‌كنند، این امكان را فراهم ساخته‌اند تا كسانی كه از این استان دیدن می‌كنند، دشت‌ها و كوه‌های منطقه را به عنوان كانونی جالب و دیدنی در برنامه سفر خود جای دهند. زندگی عشایر، گذشته از مسائل خاص خود،‌ از جنبه‌های گوناگون مانند نوع لباس، نوع معیشت، آداب و رسوم و نحوه زندگی قابل بررسی و جذاب است.
استان اردبیل گذرگاه و توقفگاه ایل بزرگ شاهسون (ائل سئون) با 32 طایفه است كه در دشت‌های استان به صورت پراكنده زندگی می‌كنند. عشایر استان را می‌توان به سه گروه تقسیم كرد: عشایر پیرامون شهر اردبیل (محال كوه‌های باغ‌رو)،‌ عشایر پیرامون مشگین‌شهر و عشایر كوه‌های قره‌داغ و دامنه سبلان.
كوچ قشلاقی عشایر پیرامون اردبیل، از نیمه دوم اردیبهشت آغاز می‌شود و پس از 10 تا 15 روز به سرزمین ییلاقی خود یعنی اطراف باغ ‌رو می‌رسد. عشایر پیرامون مشگین‌شهر ییلاقشان از نزدیك شهرستان اهر تا كوه‌ها و دامنه‌های سرسبز سبلان گسترده است و قشلاق بیشتر طایفه‌ها، دشت مغان است. بخشی از این عشایر هم‌چنان كوچرو و برخی دیگر اسكان یافته‌اند.
عشایر بیشتر دامدار هستند و زندگی آن‌ها از راه دامداری می‌گذرد و عده كمی نیز به كشت و زرع می‌پردازند. كوچ این عشایر بیشتر با شتر و اسب انجام می‌گیرد. در سال‌های اخیر،‌ از وانت و تراكتور نیز استفاده می‌شود. آن‌ها پیش از این كه به محل تابستانی خود (بالای كوه سبلان) بروند، در اوایل خردادماه به عنوان جایگاه بهاری، در دامنه‌های كوه سبلان آلاچیق برپا می‌كنند. دو ماه تیر و مرداد را به بالای كوه‌های سبلان می‌روند و شهریورماه دوباره به محل بهاری (دامنه‌های كوه سبلان) باز می‌گردند. آن‌ها در اوایل آبان در نزدیكی‌های دشت مغان چون: ارشق، تازه‌كند و ... دوباره آلاچیق برپا می‌كنند و چند روزی در آن‌جا كه محل پاییزیشان است اطراق می‌كنند و سپس به محل زمستانی كوچ می‌كنند.
شاهسون‌های مشگین‌شهر در مدت یك سال، هفت بار جابه‌جا می‌شوند و در مسیر كوچ خود كه در حدود 30 تا 80 كیلومتر است، چندین بار منزل می‌كنند. از آن‌جا كه محل چراگاه دام‌هایشان نیز مشخص است، آلاچیق‌های خود را در محل‌های معین و مشخص كه محل اجدادی آن‌ها است برپا می‌كنند. مسیر بین قشلاق و ییلاق را «ایل یولو» (ایل راه) می‌نامند.