شنبه, ۲۹ دی, ۱۴۰۳ / 18 January, 2025
مجله ویستا
ورق و لاک قوطی
اشکالات ورق‌های فولاد مبارکه را میتوان به اختصار در ضخامت، نرمی و چربی سطح ورق خلاصه کرد.
ورق‌های تولیدی فولاد مبارکه حداقل ۲۳/۰ میلیمتر ضخامت دارند (اگر بخواهیم دقیق‌تر سخن بگوییم، این ضخامت در تمامی سطوح ورق یکسان نیست)، در حالی که در ماشین‌های اتوماتیک قوطی‌سازی، ورق‌هایی به ضخامت ۱۲/۰ تا ۲۰/۰ میلیمتر استفاده میشوند. بنابراین از نظر عملیات فنی، ورق‌های داخلی برای خط تولید کارخانه‌های بزرگ مناسب نیست و مصرف آن به کارگاه‌های کوچک محدود میشود که با تجهیزات نیمه‌اتوماتیک و یا دستی کار می‌‌کنند.
فولاد مبارکه در آینده ورق‌های ۱۸/۰ میلیمتر را تولید خواهد کرد که می‌‌تواند در قوطی‌سازی اتوماتیک مصرف شود، ولی به دلیل محدودیت ظرفیت تولید این کارخانه، ما همچنان به واردات ورق وابسته خواهیم بود.
کل مصرف سالانه ورق (قلع اندود و بدون قلع) در کشور به مرز ۳۰۰ هزار تن نزدیک میشود. چربی ورق‌های فولاد مبارکه، مانع چاپ‌پذیری آن است، بنابراین برای برداشتن چربی از سطح آن، ابتدا از کوره عبور داده میشود که یک مرحله اضافی در فرایند چاپ بوده و باعث اتلاف وقت و صرف انرژی میشود.
علاوه بر این، برخی طرح‌ها و بافت‌ها روی سطح ورق فولاد مبارکه به چشم می‌‌‌خورد که در مواردی اثر نامطلوبی بر کار چاپی می‌‌گذارد.
نرم بودن نسبی ورق‌های فولاد مبارکه، آن را برای استفاده در بدنه قوطی‌های مواد غذایی، نامناسب می‌‌سازد. درجه سختی مناسب تمپر ۴ به بالا است، در حالی که درجه سختی ورق تولیدی فولاد مبارکه حداکثر تمپر(۳ (T است.
قوطی ۲۰۰ گرمی- که یکی از پرمصرف‌ترین نوع قوطی برای مصارف غذایی است- بعد از چاپ و پر کردن، به منظور پاستوریزه کردن، درون اتوکلاو قرار میگیرد و در آن‌جا باید تحمل فشار اتوکلاو را داشته باشد.
در غیر این صورت در اثر فشار درون اتوکلاو در بعضی نقاط، لاک از سطح قوطی جدا شده و موجب تماس ماده غذایی با فلز میشود.
متأسفانه ورق فولاد مبارکه برای چنین کاری مناسب نیست. بنابراین از آن تنها برای سر وته قوطی‌ها استفاده میشود و برای بدنه این‌‌گونه قوطی‌ها از ورق‌های وارداتی استفاده میشود.
تکنولوژی جدید ورق و قوطی‌سازی ضمن بیان مشکلات ورق‌های تولید داخل، باید به تلاش متخصصان و کارکنان فولاد مبارکه ارج بگذاریم که بسیاری از مشکلات را به تدریج حل کرده‌اند و ندیدن این تلاش‌ها، نوعی ناسپاسی است. در این رابطه باید یادآوری شود که هر سه مشکل بیان شده در مورد ورق‌های فولاد مبارکه، به تکنولوژی تولید آن مربوط میشود.
درجه سختی مناسب، در تولید ورق به روش بچ آنیل به‌دست نمی‌‌آید.
(آنیل کردن، پروسه‌ای است که طی آن ورق‌ها دور از اکسیژن حرارت داده میشوند و سپس به تدریج سرد میشوند.)
در سیستم‌های جدید تولید ورق، خط آنیل بلافاصله و به‌طور پیوسته در ادامه خط تولید ورق قرار گرفته است.
به همین ترتیب صنعت قوطی‌سازی نیز متحول شده، بدین معنی که قوطی‌سازی به کمک قلع (قوطی‌حلبی) جای خود را به قوطی جوش داده و سرعت تولید دستگاه‌های جدید تا ۱۲۰۰۰ قوطی در دقیقه می‌‌رسد.
قوطی‌سازی با چنین سرعتی، مستلزم استفاده از ورق‌های نازک‌تر و مقاوم‌تر و دارای مشخصات فنی مناسب است.
تکنولوژی جدید تولید ورق امکان تولید ورق‌های نازک‌تر و مقاوم‌تر را با قدرت چاپ‌پذیری خوب فراهم ساخته است.
این دستاورد موجب استقبال از قوطی‌های فلزی برای نوشابه و آب‌میوه و محصولات مشابه شده است. به‌ویژه با گران شدن آلومینیوم، استقبال از تین‌پلیت‌های نازک بیشتر شد.
البته قوطی‌های نوشابه درکشور ما (از قبیل قوطی‌های نوشابه زمزم)، به‌طور کلی وارداتی است. در واقع ما برای وارد کردن هوا پول می‌‌پردازیم، چون این قوطی‌های خالی، حجم زیادی را اشغال می‌‌کنند.
قبل از انقلاب نیز قوطی‌ها به‌صورت سیلندر تا شده وارد می‌‌شد و در این‌جا سر و کف آنها نصب می‌‌شد. این قوطی‌ها به سفارش شرکت یک و یک- اولین شرکت مدرن قوطی‌سازی- و تحت لیسانس متال باکس انگلستان ساخته می‌‌شدند. با شروع به‌کار صنایع بستهبندی ایران، به تدریج ورود این قوطی‌ها متوقف شد.
نمی‌‌توان انتظار داشت که مسایل فنی و اقتصادی تولید ورق در ایران به زودی حل شود، اما در عوض نشانه‌های امیدوارکننده‌ای در کارخانجات قوطی‌سازی مشاهده میشود که از جمله موفق‌ترین آنها می‌‌بایست از صنایع قوطی تبریز نام ببریم. همچنین کارخانه مهرآذر که همراه با ایران قوطی یک مجتمع مدرن و کارآمد را تشکیل میدهد. این دو در کنار چند شرکت دیگر، نمونه‌های موفقی از حرکت بخش خصوصی در صنعت قوطی به شمار می‌‌روند.
بعضی از این شرکت‌ها علاوه بر تجهیزات جدید، به تحقیقات و کیفیت چاپ نیز بها می‌‌دهند و علی‌رغم مشکلات مختلف، پیشرفت خوبی داشته‌اند.
در جوار صنایع مرتبط با نفت و روغن موتور نیز شرکت‌های قوطی‌سازی خوبی شکل گرفته‌اند (مانند بهران، فومن‌شیمی و ...)
صنعت روغن نباتی نیز در عرصه قوطی‌سازی حضور دارد. (جهان، قو، نرگس شیراز و ...) و از جمله مراکز مهم دیگر شرکت بستهبندی مشهد است.
همه این شرکت‌های بزرگ فعال در صنعت قوطی، در برابر این پرسش اساسی قرار گرفته‌اند که آیا می‌‌خواهند به امکانات موجود سیستم‌های قدیمی اکتفا کنند یا به تکنولوژی جدید و ارایه محصولات متنوع‌تر همت گمارند؟
● تنوع لاک
لاک، یک پای اصلی در صنعت قوطی است. به جز معدود قوطی‌هایی که بدون لاک تولید میشوند، اغلب قوطی‌ها دارای پوشش لاک هستند. تا چند سال پیش لاک مصرفی در این صنعت به‌طور کامل وارداتی بود، اما خوشبختانه حالا با گسترش فعالیت شرکت‌های مختلف، نزدیک به کل مصرف داخل، توسط تولیدکنندگان داخلی از قبیل گهرفام، سپندرنگ، پایاز رنگ و ... ساخته میشود. علی‌رغم این پیشرفت، جای این گلایه نیز وجود دارد که تولیدکنندگان لاک برای تولید لاک‌های اختصاصی تحقیقی صورت نمی‌‌دهند. به‌طور معمول در قوطی‌سازی‌های ما تنها یک نوع لاک برای انواع قوطی‌ها مصرف میشود، در حالی که لاک‌ها متناسب با موادی که درون قوطی بستهبندی خواهد شد، باید دارای مشخصات متفاوتی باشند.
در واقع لاک‌ها باید به‌طور تخصصی مصرف شوند. بعضی محصولات به لاک نیاز ندارند و برای شماری دیگر، یک لاک معمولی کفایت میکند. اما برای بعضی اقلام، می‌‌بایست از لاک‌های خاصی استفاده شود.
برای مثال:
آب پرتقال در قوطی بدون لاک خوش‌طعم‌تر میشود.
میوه‌های بدون رنگ مانند آناناس به لاک نیاز ندارند.
میوه‌های رنگی و گوجه‌فرنگی باید لاک مناسب داشته باشند.
خیارشور لاک بسیار مقاوم می‌‌خواهد.
گوشت فشرده و کالباس باید لاک آلومینیوم یا لاک مخصوص داشته باشد که گوشت به بدنه آن نچسبد.
علی‌رغم وجود اطلاعات در این‌باره، در اغلب کارخانجات قوطی‌سازی برای همه کارها از یک نوع لاک استفاده میشود. نظارت وزارت بهداشت و مؤسسه استاندارد نیز نتوانسته است این معضل را حل کند. به توصیه این سازمان‌ها در مواردی که پوشش مقاوم‌تری نیاز باشد، لاک دوپوشش (یعنی دو بار لاک زدن) انجام میشود که پروسه‌ای وقت‌گیر بوده و به مصرف زیاد لاک منجر میشود. در حالی که به جای دو بار لاک زدن بهتر است از یک لایه لاک مناسب استفاده شود.
روش دوپوشش، چند سال پیش از اتریش به ایران سرایت کرد، آنها از آن برای لاک زدن قوطی‌های کنسرو ارتش استفاده کرده بودند. در ایران نیز چون زمان نگهداری کنسرو‌ها دو سال در نظر گرفته میشود، لاک دو پوشش اعمال شد، این روش حالا در مواردی به عنوان مقاوم‌سازی لاک پذیرفته شده است.
ضروری است که وزارت بهداشت و مؤسسه استاندارد در این مورد تجدیدنظر کنند و تولیدکنندگان لاک نیز بر تنوع و کیفیت محصولاتشان بیفزایند.
● جمع‌بندی:
صنعت قوطی‌سازی کشور، در مقایسه با نیازهای صنایع تولیدی، دچار کمبودهایی است که برطرف ساختن آنها با سرمایه‌گذاری، کسب دانش فنی و حضور در بازار رقابتی امکان‌پذیر خواهد شد.قوطی نیز پا به پای این تحول می‌‌بایست ارتقا یابد. هنوز هم از همه پتانسیل موجود برای چاپ در کشور به خوبی استفاده نشده است. برنامه‌ریزی برای صنعت قوطی‌سازی در صورتی به موفقیت می‌‌انجامد که کیفیت چاپ را نیز مورد توجه جدی قرار دهد.
منبع : مجله صنعت چاپ
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست