صداقت گوهر سیاست

ـ اخلاق و سیاست در گفت‌وگو با ابوالفضل بازرگان
نمی‌توان از اخلاق و سیاست سخن گفت و یادی از مهندس مهدی بازرگان، رئیس دولت موقت نكرد. او به واقع تلفیق اخلاق و سیاست در حكومتداری بود. اكنون ابوالفضل بازرگان از جایگاه اخلاق و سیاست‌ورزی پدرسخن گفته است. آنچه در پی آید حاصل گفت‌وگویی مكتوب با ابوالفضل بازرگان است.
▪ از نظر مهندس بازرگان، اخلاق چه جایگاهی در سیاست داشت؟ آیا بازرگان به‌خاطر اخلاق رسوایی و صداقتش در سیاست ضربه نخورد؟ شاید بسیاری از سیاستمداران اگر جای مهندس بازرگان بودند، مصلحت‌اندیشی می‌كردند و مثلا برخلاف جو عمومی با اشغال سفارت مخالفت نمی‌كردند، اما به نظر شما كدام رفتار نتیجه بهتری دارد؟
ـ از نظر زنده‌یاد مهندس بازرگان اخلاق جایگاه والایی در سیاست داشت. اصولا ورود به عرصه پرفراز و نشیب سیاست و سیاست‌ورزی در طول زندگی پربركتش بر پایه احساس تكلیف دینی و ملی بود و او همواره تلاش می‌كرد كه در فعالیت‌های سیاسی موازین اخلاق مبتنی بر اسلام و حقوق بشر را با وسواس رعایت كند.
اگر از نظر یك فرد، هدف اصلی سیاست كسب یا حفظ قدرت به هر قیمت و با هر وسیله باشد (تفكر ماكیاولیستی)، اخلاق‌گرایی و صداقت‌ورزی می‌تواند به آن هدف ضربه بزند، ولی برای مهندس بازرگان هدف‌های بلندمدت، ارزش‌های متعالی و رستگاری نهایی، مهم‌تر از موفقیت‌های كوتاه‌مدت این جهانی بود و از این رو، پایبندی به صداقت را گرچه ممكن بود باعث از دست‌دادن منصب یا عدم دستیابی به هدف‌های سیاسی شود، ضربه و زیان به شمار نمی‌آورد.
برای دستیابی به یك موفقیت سیاسی فوری، بدون در نظرگرفتن اصول اعتقادی، مصلحت‌اندیشی به معنای نادرست ولی متداول آن می‌توانست نتیجه بهتری بدهد، ولی مهندس بازرگان دستیابی به چنین نتیجه‌ای را حتی به لحاظ مصلحت واقعی صحیح نمی‌دانست.
▪ آیا می‌توان هم سیاستمداری محبوب بود و هم به فكر مصلحت‌اندیشی؟ چرا برخی از سیاستمداران كه به قدرت می‌رسند، شعارهای توخالی می‌دهند؟
ـ علی‌الاصول، اگر مصلحت‌اندیشی مغایرتی با موازین شرعی و قانونی نداشته باشد، ناپسند نیست بنابراین یك سیاستمدار مصلحت‌اندیش در چارچوب شرع و قانون هم می‌تواند محبوب باشد. البته شعارهای مردم‌پسند بدون پشتوانه نظری و تجربی معمولا پیش از رسیدن به قدرت داده می‌شود، ولی برخی از سیاستمداران برای حفظ قدرت نیز به این‌گونه‌ شعارها روی می‌آورند.
اخلاق چه جایگاهی در سیاست‌ورزی اصولگرایان و اصلاح‌طلبان ایرانی داشته است؟
اگر برخی از شاخص‌ها و مصادیق مهم اخلاق‌گرایی را انطباق و یكسانی گفتار و كردار، ایفای وعده‌ها و شعارها، صداقت و شفافیت، قانونگرایی، رعایت حقوق قانونی و شهروندی مردم، اعم از موافق یا مخالف بدانیم، اصولگرایان دولت نهم برپایه ارزیابی كارشناسان و فعالان عرصه‌های سیاست، اقتصاد و حقوق، كارنامه قابل‌قبولی تاكنون ارائه نكرده‌اند.
اصلاح‌طلبان (منظور سازمان‌ها و شخصیت‌های درون حاكمیت در دولت آقای خاتمی است) نیز طیف گسترده‌ای را تشكیل می‌دادند و نمی‌توان درباره همه آنان داوری كلی و قطعی كرد، ولی می‌توان گفت كه بخش قابل‌توجهی از آنان پایبند اخلاق در سیاست‌ورزی بوده‌اند.
▪ عامه‌مردم درباره سیاست می‌گویند: «سیاست پدر و مادر نمی‌شناسد» چرا چنین تعبیری دارند؟
ـ شاید به این دلیل كه رفتار بسیاری از سیاستمداران و سیاست‌پیشگان در ایران و جهان فاقد صداقت و شفافیت و پایبندی به اخلاق بوده است و آنان بعضا از هر وسیله و شیوه‌ای از جمله فریبكاری، دغل‌بازی و خیانت برای دستیابی به قدرت و حفظ آن استفاده كرده‌اند.

بابک مهدیزاده

منبع : روزنامه هم‌میهن