نقش آزادی در تربیت کودکان‌

این کتاب شامل یازده گفتار و نوشتار از آیت الله شهید دکتر بهشتی درباره مسایل گوناگون تربیتی است. سابقه ورود به‌این قلمرو به اوّلین سالهای تحصیل دکتر بهشتی در قم باز می‌گردد. ایشان، که هم به سبب توجهی که به اهمیت تربیت‌نسل جدید نشان می‌داد و هم به دلیل اکراه در استفاده از شهریه طلاب، با تکیه بر دانش خود در زمینه انگلیسی تصمیم ‌به تدریس در دبیرستانهای قم به عنوان دبیر زبان انگلیسی گرفت، پس از مدت کوتاهی برای مدیریت دبیرستان تازه‌تأسیس شده <دین و دانش> به همکاری فراخوانده شد. وی طی این سالها، نخستین برنامه‌های آموزشی و تربیتی‌مبتنی بر اصول علمی آموزش و پرورش نوجوانان مطابق با مبانی تربیتی اسلام طراحی کرد و با دل و جان به فعالیت دراین زمینه پرداخت. حاصل آن تلاش برنامه‌ریزی شده، تربیت نسلی خلاق، عالم، و پای‌بند به اصول اخلاقی بود.بعدها از میان آن نسل نیروهای زبده‌ای برخاستند که پیش و پس از انقلاب اسلامی، کمر به خدمت خلق بستند و درعرصه‌های گوناگون خوش درخشیدند. دکتر بهشتی در پی ایجاد این حرکت نوین، و فعالیت‌های دیگر اجتماعی وسیاسی، به دستور سازمان امنیت رژیم ستم‌شاهی از خدمت در آموزش و پرورش منفصل و به تهران تبعید گردید. اما با بازگشت ایشان از آلمان در سال ۱۳۴۹، بار دیگر به دعوت همفکران خود، و به ویژه شهید حجت الاسلام دکتر باهنر، حجت الاسلام دکتر گلزاده غفوری و حجت الاسلام دکتر سید رضا برقعی جهت تنظیم و تألیف کتب تعلیمات دینی به ‌همکاری با سازمان تألیف کتابهای درسی آموزش و پرورش پرداخت که دستاورد آن همکاری، ساماندهی بنیادین آن‌کتابها، خصوصاً در دوره راهنمایی و دبیرستان بود که نوجوانان تشنه معرفت را با سرچشمه‌های ناب و زلال معارف‌دینی آشنا می‌ساخت. در همین دوران، با گروهی از مبارزان، در سازماندهی و توسعه فعالیتهای <بنیاد تعاون و رفاه> و <مدرسه رفاه> و همفکری با مدارس دیگری که با هدف تربیت نیروهای متخصص و متعهد شکل گرفته بودند پرداخت.از دیگر فعالیت‌های ایشان در این زمینه می‌توان از تشکیل گروهی از متخصصان متعهد به منظور تهیه فهرستی از کتابهای ‌متناسب برای کودکان و نوجوانان یاد کرد که به گسترش کتابخوانی، چه در مدارس و چه در میان خانواده‌ها، کمک‌شایان توجهی نمود.‌
گفتارها و نوشتارهای این کتاب را می‌توان در چند گروه قرار داد. نخست گفتارهایی است که پیش از انقلاب اسلامی‌برای اولیا و مربیان برخی مدارس ایراد گردیده. نوشتار <عادت> ترجمه مقاله‌ای با همین عنوان از ویلیام جیمز، فیلسوف و روانشناس معروف آمریکایی است که در نشریه مکتب تشیع به چاپ رسیده است. برخی دیگر از گفتارها، از سلسله مباحث تفسیر قرآن ایشان، که به موضوع این کتاب مربوط بوده، انتخاب گردیده است. و سرانجام چند گفتارکه در همین زمینه و در سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایراد شده است.‌
افزون بر نکات جالب و سودمند درباره تعلیم و تربیت، آنچه در لابلای سطور این گفتارها و نوشتارها به چشم‌ می‌خورد، تأثیر انسان‌شناسی دکتر بهشتی است که مُلهم از انس و الفت دیرینه و کاوشهای ژرف ایشان در کتاب و سنت‌ است که در آن آزادی و انتخابگری به عنوان ویژگی‌های برجسته انسان، نقشی بس مهم ایفا می‌کند. سعی دکتر بهشتی‌بر این بوده که نشان دهد بهره‌مندی از موهبت خداوندی آزادی نه تنها با دینداری و تربیت دینی در تضاد نمی‌افتد، که‌سرشت بنیادین روش‌های تربیتی متصف به اسلام و قرآن را تشکیل می‌دهد.

منبع : پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش