گزانگبین

مانها مواد قندی هستند که در اثر فعالیت حشرات با گیاهان تولید شده و در طب سنتی مصارف فراوان دارند. مانها یکی از اقلام مهم و ارزشمند صادراتی ایران نیز می‌باشند. عمده منابع ایجاد مانهای مذکور حشرات هستند که به‌صورت ترشحات دفعی پس از تغذیه از اندام‌های خود خارج می‌سازند و یا مانند شیرخشت در نتیجه عکس العمل گیاه پس از خسارت وارده توسط حشرات ایجاد می‌شود یا مانند شکر تیغال به صورت پیله حشره روی گیاه اکسی نوپس ظاهر می‌شوند. مانها از اقلام مهم محصولات فرعی جنگل و مرتع می‌باشند که از قدیم مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند .
●گزانگبین
گزانگبین نوعی مان است که به‌صورت دانه‌های ریز شکررنگ و یا قطعات سخت به رنگ سبز کمرنگ است که رنگ سبز آن به‌خاطر وجود ناخالصی‌هایی است که حاکی از وجود اثر برگ‌های گیاه مولد می‌باشد امروز تولید گزانگبین شدیدا کاهش پیدا کرده است.
● از عمده‌ترین دلایل کمیاب شدن این مان در سال‌های اخیر:
پارازیت Prinomistvs Mitvntvsعوامل نامساعد اکولوژیکی روش‌های غلط بهره‌برداری می‌باشد.
عموما حشره‌ای کوچک بنام Psylla Cyamophila بر روی رگچه‌های جوان نوعی گون تیغی به نام گون گز ، گز خوانسار Astragalivs Adscendens Boiss& Hausskn فعالیت می‌کند. حشره مولد تولید گزانگبین از اواخر اردیبهشت ماه فعالیت خود را شروع نموده و در شهریور ماه به حداکثر فعالیت خود و تولید مان گزانگبین می‌رسد. افراد محلی در شهریور ماه جمع‌اوری را آغاز می‌کنند.
مطالعات دیگر انجام گرفته توسط گروهی دیگر از محققین نیش حرارتی مانند Subalteva Tvponta که مانند سن می‌باشند روی دو گونه گیاهی از جنس گز Tamavix به نام‌های T.Aphyla , T.Leptopetvla نیز باعث تولید مان گزانگبین (تاماریکیس) می‌گردد.
رویشگاه اصل گیاهان مولد این دسته در حاشیه کویر لوت در ارتفاع کمتر از ۴۰۰ متر از سطح دریا است.
●موارد مصرف
گزانگبین به عنوان شیرین کننده پایه اصلی گزهای مرغوب می‌باشد. در طب سنتی به عنوان شیرین کننده جوشانده‌ها برای بیماری‌های کبدی و دستگاه تنفس استفاده می‌گردد.

مهندس مهدی رضاییان