دربارهٔ اشمیت - ABOUT SCHMIDT

سال تولید : ۲۰۰۲
کشور تولیدکننده : آمریکا
محصول : مایکل بسمن و هری گیتس
کارگردان : الکساندر پین
فیلمنامه‌نویس : جیم تیلر و پین، برمبنای رمانی نوشتهٔ لوئیس بگلی
فیلمبردار : جیمز گلنن
آهنگساز(موسیقی متن) : رولف کنت
هنرپیشگان : جک نیکلسن، کتی بیتس، هوپ دیویس، درمت مالرونی، جون اسکوییب، هوارد هسمن، کانی ری و لن کاریو
نوع فیلم : رنگی، ۱۲۵ دقیقه


̎وارن اشمیت̎ (نیکلسن)، در شصت و شش سالگی، پس از سال‌ها کار بیمه، تازه بازنشسته شده ولی رفته‌رفته به این نتیجه می‌رسد که دوران بازنشستگی، آن دوران ایده‌آلی نیست که فکرش را می‌کرده است. او به اتفاق همسرش، ̎هلن̎ (اسکوییب) در خانهٔ محقری در اوماها زندگی می‌کند و سعی دارد معنائی به زندگی‌اش بدهد و در نهایت تصمیم می‌گیرد از نظر مالی به پسر بچه‌ای اهل تانزانیا ـ که با او مکاتبه دارد ـ کمک کند. سپس یک روز به خانه که برمی‌گردد همسرش را مرده می‌یابد و از آن پس زندگی‌اش برای همیشه دگرگون می‌شود. پس از انجام تشریفات لازم خاکسپاری، پی می‌برد که باید از باقی زندگی‌اش حداکثر استفاده را بکند. و پس از آن‌که در می‌یابد ̎هلن̎ و هم‌کار سابقش، ̎ری̎ (کاریو)، روابطی نزدیک‌تر از یک دوستیِ معمولی داشته‌اند، با اتوموبیل/ کاراوانش به جاده می‌زند تا کشور را زیر پا بگذارد. پس از آن‌که سرانجام با خود کنار می‌آید و ̎هلن̎ را می‌بخشد، به دنرو می‌رود. دخترش، ̎جینی̎ (دیویس) در آن‌جا زندگی می‌کند و خیال دارد تا با ̎رندال هرتسل̎ (مالرونی) ازدواج کند. ̎رندال̎ فروشندهٔ تشک‌های آبی است و ̎وارن̎ فکر می‌کند که دخترش می‌توانسته مرد بهتری را در زندگی گیر بیاورد ـ مسئله‌ای که مطرح شدنش باعث می‌شود روابط پیچیدهٔ پدر ـ فرزندی‌شان دشوارتر شود. ̎وارن̎ با ̎روبرتا̎ (بیتس) و ̎لری̎ (هسمن) پدر و مادر ̎رندال̎ آشنا می‌شود که از هم جدا شده‌اند و از خانوادهٔ پرجمعیت و شلوغی که دخترش می‌خواهد با ایشان وصلت کند، اصلاً خوشش نمی‌آید. ̎وارن̎ که کماکان با پسرک تانزانیائی مکاتبه دارد، کوشش بیش‌تری می‌کند تا رأی دخترش را بزند. در حالی‌که روز ازدواج ̎جینی̎ فرا می‌رسد، ̎وارن̎ باید با این عمل ناگزیر کنار بیاید و در نهایت به این نتیجه برسد که زندگی‌اش زیاد هم بی‌هدف و مقصود سپری نشده است.
● بار دیگر نیکلسن؟ مگر او با چهرهٔ بدعنق میان‌سال مجردش در بهترین شکل ممکن (جیمز بروکس، ۱۹۹۷) مزایای دافعه را نیازمود و جایزه هم نگرفت؟ اما دربارهٔ اشمیت کاری به دافعه ندارد، قضیه در این‌جا شکست است و از اخلال این شکست، طعنه‌هائی جدی به زندگی توافقی و متوسط و متعارف آمریکائی. موضوع خیلی ساده، این است که بازنشسته شدن و تنها شدن، چه حال و هوائی دارد و حسن فیلم این است که سعی می‌کند نیکلسن را جائی بین کمدین و آدم رقت‌انگیز، در یک برزخ، نگه دارد تا اصل موضوع تحت‌الشعاع آگاهی ما به توانائی‌های بازیگر قرار نگیرد. این‌که پینِ کارگردان و ضمناً فیلم‌نامه‌نویس باهوش، که این هوش را می‌شد در فیلم قبلی‌اش، انتخابات (۱۹۹۹) به وضوح دید ـ حتی تا اندازه‌ای در این کار موفق شده است، امتیاز کمی نیست. طنزی که هست نه از دلقک‌بازی که از پرسشی می‌آید که فیلم در موقعیت‌های مختلف تکرار می‌کند: پای‌بندی به ظواهر و مراعات نزاکت وقتی بهره‌ای نمی‌رسانند، چه شکلی پیدا می‌کنند؟ از این حیث، فیلم را بعضی اوزوئی دانسته‌اند. در کنار این پرسش برای تماشاگر، خود ̎اشمیت̎ هم در حال جست‌وجو برای ̎ارتباط̎ یا معنائی دیرهنگام به‌نظر می‌رسد، حالا هرقدر هم که این جست‌وجو ناخودآگاه باشد، خویشاوند قدیمی ژاپنی دیگری دارد: ̎واتانابه̎ در زیستن (آکیرا کوروساوا، ۱۹۵۲). سال‌ها پیش اوزو در برادران و خواهران خانوادۀ تودا (۱۹۴۱) گذاشت که پسر بی‌قید خانواده، شرط ادب را زیر پا بگذارد و در گردهمائی خانوادگی، از بی‌مهری همه در قبال مادر و خواهرش انتقاد کند. در دربارهٔ اشمیت این لحظه نقطهٔ اوج است: ̎اشمیت̎ در مهمانی عروسی دخترش به‌جای نطق تبریک عادی، زندگی خود و همه را لگدکوب می‌کند. اگر ̎اشمیت̎ توانسته باشد کاری کند، همان جرأت یافتن برای ابراز نارضایتی است و فیلم این را مثل یک پیروزی نگاه می‌کند، البته خیلی فردی، علیه خانواده و غم‌انگیز.