شنبه, ۲۹ دی, ۱۴۰۳ / 18 January, 2025
مجله ویستا
مساله سیاسی آب در خاورمیانه؛دریای مرده زنده می‌ماند
این موضوع مهم حتی از سوی دولت‌های متخاصم نیز تایید شده است، بطوری كه حتی در اوج كشمكش‌ها و تنش‌ها، اسراییلی‌ها و فلسطینی‌ها ارتباطات خود را در مورد منابع آب اندك در منطقه حفظ كرده‌اند اما بدون صلح، هر دو طرف دچار كمبود آب و خشكسالی خواهند شد. اینها مطالبی است كه در همایش بین‌المللی آب در مكزیك )۱۶ تا ۲۲ مارس ۲۰۰۶ میلادی(، مطرح شد.
در یكی از جلسات پرسش و پاسخ در این همایش، «شیمون تال»، كمیسیونر و نماینده ویژه آب از سوی دولت اسراییل، بر اهمیت این موضوع تاكید ورزید كه بدون منابع ارزشمند آب، هیچ یك از طرفین كشمكش در خاورمیانه قادر به ادامه بقا نخواهند بود.
در كشمكش بین اسراییل و فلسطین در مورد تقسیم و سهم هر یك از اراضی آن سرزمین، آب می‌تواند به حربه‌یی تبدیل شود. تحت قراردادی كه در سال ۱۹۹۵ میلادی بین اسراییل و مقام‌های فلسطینی امضا شد هر دو طرف می‌باید در منابع آبهای سطحی و زیرزمینی حوزه رودخانه اردن سهیم و شریك باشند و نباید مانعی برای طرف مقابل در احداث پروژه‌های زیربنایی ایجاد كنند.
«تال» این قرارداد را با توجه به كمبودهای آبی حاد منطقه، «عمل‌گرایانه» توصیف كرد. این مقام رسمی تشریح كرد كه چگونه یك كمیته مشترك اسراییلی فلسطینی در این زمینه جلسات منظم برگزار می‌كنند همچنین چگونه دو طرف از تاسیسات و تجهیزاتشان نگهداری و بهره‌برداری می‌كنند، حتی اگر این موضوع موجب استفاده طرف مقابل شود!
«فدال كواش»، رییس تشكیلات آب منطقه‌یی فلسطین نیز معتقد است: «آب در خاورمیانه یك مساله سیاسی است».
او در این جلسه گفت كه اكنون از زمان امضای توافقات، ده سال سپری شده است اما هنوز این توافقات بطور كامل اجرا نشده‌اند.
وی گفت: ملاقات‌ها ادامه دارند اما اجرای كامل توافقات به دلیل مسائل سیاسی و امنیتی ممكن نیست.
وی همچنین اضافه كرد: اشغال كرانه غربی توسط اسراییل، ایجاد پست‌های بازرسی، ضبط زمین‌ها، بازداشت‌ها، تخریب خانه‌ها و ساخت دیوار حایل همگی موانع عمده‌یی بر سر راه طرح‌های توسعه‌یی بویژه پروژه‌های آبی به شمار می‌آیند.
تشكیلات فلسطین باید برای جمعیت روبه‌رشد خود آب خریداری كند ولی در همین حال اسراییل میزان فزاینده‌یی آب از منابع زیرزمینی را كه تامین كننده آب شهرهای فلسطینی «جنین»، «اریحا» و «قلقیا»است از طریق پمپاژ برداشت می‌كند.
«كواش» گفت كه در ساحل غربی رود اردن ۴۰ درصد از جمعیت به زحمت روزانه ۴۰ لیتر آب برای هر نفر در اختیار دارند. این در حالی است كه در «غزه» نیز بیشتر جمعیت باید با ۸۰ لیتر آب در روز سر كنند.
با توجه به جمعیت مناطق فلسطینی، اسراییلی و اردن كه انتظار می‌رود تا سال ۲۰۲۰ میلادی به ۲۴ میلیون نفر بالغ شوند، این منطقه سالانه به آب اضافی برابر یك تا ۵۱ میلیارد متر مكعب نیاز خواهد داشت.
در ساحل غربی آب به اندازه كافی وجود دارد. شایان توجه است كه تشكیلات فلسطین برای ۲۵۰ دهكده آب می‌خرند، در حالی كه اسراییل آب پمپاژ شده را برای مصارف آبیاری محصولات و گلخانه‌هایش صرف می‌كند.
وی افزود: تشكیلات فلسطین طی هشت سال گذشته ۶۰۰ میلیون دلار بر روی برنامه‌های آبی هزینه كرده و قرار است طی هفت سال آتی نیز ۷۰۰ میلیون دلار اعتبار در این زمینه صرف كند.
قابل توجه است كه اسراییل هم‌اكنون بخشی از مصارف آب كشاورزی خود را از طریق تصفیه فاضلاب‌ها تامین می‌كند و پروژه‌هایی را نیز برای تصفیه آب شور دریای مدیترانه برای تامین آب شهری و كشاورزی در دست انجام دارد.
بسیاری در این منطقه به پروژه عظیم پمپاژ آب از دریای «سرخ» به دریای «مرده»، دریایی كه با افت بحرانی سطح آب مواجه است، چشم امید دوخته‌اند.
وزیر آب اردن «سعد بائری» در جلسه مورد اشاره به موضوع حساس اكولوژیكی و كاهش حجم آب دریای مرده در این منطقه اشاره كرد و گفت: «طی ۵۰ تا ۱۰۰ سال آینده از دریای مرده تنها یك گودال خشك و خالی باقی خواهد ماند.»
شایان توجه است كه دریای مرده بخاطر شوری بسیار زیاد آب )۳۳ درصد شوری در مقایسه با مدیترانه با شوری سه درصد( تنها قادر است میزان اندكی از موجودات ریز و «میكرو ارگانیسم‌ها» را در خود جای دهد و دیگر محیط مناسبی برای رشد موجودات زنده به شمار نمی‌آید. به همین دلیل است كه این دریا، دریای مرده نام گرفته است. همچنین بخاطر برداشت آب در بالادست و تبخیر از سطح آزاد آب، ارتفاع آب در این دریا سالانه ۹۰ سانتی‌متر كاهش می‌یابد. این دریا با ارتفاع منهای ۳۹۴ تا منهای ۴۴۰ متر از سطح آبهای آزاد، پایین‌ترین نقطه جهان محسوب میشود. این دریا علاوه بر اهمیت «اكولوژیك» به لحاظ توریسم نیز اهمیت خاصی دارد.
هدف پروژه انتقال آب دریای سرخ به دریای مرده، انتقال بیش از دو میلیارد متر مكعب آب از دریای سرخ و تصفیه آن است. این پروژه كه اكنون در دست مطالعه است، اردن، اسراییل و فلسطین را قادر خواهد ساخت تا هر یك حدود ۸۵۰ میلیون متر مكعب آب را بدون نابودی دریای مرده به مصرف برسانند.
ایده اولیه انتقال آب به دریای مرده در قرن ۱۹ شكل گرفت. بهره‌برداری از اختلاف ارتفاع طبیعی بین این دریا و دریای مدیترانه برای تولید انرژی برق آبی از آن زمان مورد پیشنهاد مهندسان قرار گرفت. براساس این طرح با به جریان انداختن آب و عبور آن از توربین‌ها از سوی دریای مدیترانه به سمت دریای مرده می‌توان انرژی برق آبی تولید كرد. «تئودور هرتزل»، در سال ۱۹۰۲ میلادی اندیشه كانال ارتباطی بین مدیترانه و دریای مرده را به نحوی «فرموله» كرد و نوشت كه امكان بهره‌گیری از اختلاف ارتفاع ۴۰۰ متری برای تولید برق وجود دارد. در دهه سالهای ۱۹۵۰ میلادی، «والترسی لودرمیلك» اكولوژیست امریكایی، تحقیقاتی را برای احداث كانالی از مدیترانه در مسیر صحرای «نگف» تا دریای مرده انجام داد. او تخمین زد كه با توجه به وجود ۴۰۰ متر اختلاف ارتفاع می‌توان ۱۰۰ مگاوات برق تولید كرد. دانشمندان اكنون این طرح را مورد بازنگری قرارداده و پی برده‌اند كه می‌توان میزان قابل توجهی آب را برای این منطقه تامین كرد بی‌آنكه موجب خسارت و «غرقاب» شدن مناطق صنعتی و توریستی ساحلی شود.
در سال ۱۹۷۷ میلادی، یك گروه برنامه‌ریز اسراییلی برای كانال آبرسانی به دریای مرده چهار مسیر در نظر گرفتند. یكی از خلیج «عقبه» در جنوب و سه مسیر دیگر از طریق مدیترانه كه شمالی‌ترین نقطه آن پیش‌تر توسط «لودرمیلك» پیش‌بینی شده بود. این گروه جنوبی‌ترین مسیر مدیترانه به دریای مرده را كه از یك سو از سفره‌های بزرگ آب زیرزمینی دور بود و از سوی دیگر موجب توسعه مناطق شمالی صحرای نگف می‌شد به عنوان گزینه برتر شناختند. این پروژه طی ۱۰ تا ۲۰ سال موجب پر شدن مجدد دریای مرده و بالا آمدن سطح آب آن به اندازه سالهای ۱۹۳۰ میلادی میشود. پس از ۲۰ سال، وقتی كه سطح آب دریای مرده به ركورد تاریخی خود رسید و ورودی آن برابر تبخیر آب از سطح آن شد، میزان ورودی كانال كاهش داده خواهد شد.
علاوه بر احیای این دریاچه، با احداث این كانال می‌توان برق نیز تولید كرد. براساس محاسبات گروه تحقیقاتی یادشده از ۶۱ میلیارد متر مكعب آب ورودی می‌توان در هر سال ۸۰۰ میلیون كیلووات ساعت انرژی تولید كرد. مخازنی نیز برای ذخیره آب پیش‌بینی شده‌اند تا رهاسازی آب و تولید انرژی به نحوی تنظیم شود كه بتواند نیازها را تامین كند.
اردنی‌ها نیز احداث كانال مشابهی را پیشنهاد داده‌اند كه منبع اصلی آن به جای دریای مدیترانه، دریای سرخ است. براساس این طرح، آب دریای سرخ در «عقبه»، جنوبی‌ترین شهر اردن تا ارتفاع ۲۲۰ متری از سطح دریا «پمپ» میشود و در آنجا از طریق تونلی در بین شكاف كوه‌های دره اردن جریان یافته و پس از طی مسافتی برابر ۲۰۰ كیلومتر به دریای مرده می‌ریزد.
پروژه‌های پیشنهادی اسراییل و اردن برای دریای مرده بیشتر بر روی تولید برق تمركز دارند تا تولید آب. در مطالعات جدیدی كه توسط مهندسان مشاور «هارزا شیكاگو» در اوایل دهه ۱۹۸۰ میلادی شروع شد و در سپتامبر ۱۹۹۶ میلادی پایان یافت، گفته شده است كه كانال دریای مرده می‌تواند به منظور كمك به منابع اندك آب در این منطقه برای تولید آب شیرین نیز مورد استفاده قرار گیرد. شركت هارزا محاسبه كرده است كه آب پمپ شده تا ارتفاع ۱۲۳ متری دریای سرخ می‌تواند با ۵۲۵ متر ارتفاع عمودی از مسیر شكاف كوه‌های اردن به دریای مرده بریزد. ریزش آب از این ارتفاع انرژی برق آبی تولید می‌كند كه به همراه انرژی خورشیدی، انرژی مورد نیاز برای تاسیسات آب شیرین كن را تامین كرده و آب شیرین لازم را برای كشاورزی، پرورش ماهی، صنایع و طرح دریاچه‌های مصنوعی برای اهداف گردشگری به وجود خواهد آورد. از این اختلاف ارتفاع ۴۰۰ متری نیز می‌توان برای تاسیسات آب شیرین‌كن به روش «اسمز» معكوس نیز استفاده كرد. در فرآیند اسمز معكوس از نیروی حاصل از اختلاف ارتفاع در فشاردادن آب شور برای عبور از غشاهای الیاف مصنوعی و تولید آب شیرین استفاده میشود.
با توجه به پیشرفت‌های تكنولوژیك و اقتصادی‌تر شدن تولید آب شیرین با روش اسمز معكوس و اینكه ۷۰ درصد تمام منابع آب مناطق اسراییل، اردن و فلسطین صرف كشاورزی میشود، انتقال و تصفیه آب دریای سرخ به عنوان یك پروژه مشترك پنج میلیارد دلاری، منبع جدیدی برای طرف‌های ذی‌نفع و نه درگیر، به وجود خواهد آورد.
بهمن خیام
كارشناس برنامه‌ریزی منابع آب
منبع: روزنامه اعتماد
كارشناس برنامه‌ریزی منابع آب
منبع: روزنامه اعتماد
منبع : روزنامه اعتماد
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست