دو تصمیم دیگر بهرام گور : پاسخ به خواست ارمنیان و موافقت با ورود کولی ها به ایران (در این روز ۲۶ اوت)

یك روحانی ارمنی ۲۶ اوت ۴۲۹ میلادی از ارمنیان مسیحی شده خواست كه به صورت گروهی از بهرام پنجم (بهرام گور) شاه وقت ایران بخواهند كه اردشیر (ارته سز) فرماندار آنان را بردارد و از آن پس هم برایشان از میان مسیحیان فرماندار تعیین كند. بهرام پنجم با عزل اردشیر، تنها به دلیل عدم رضایت عمومی از او موافقت كرد و سال بعد «ویمهر شاپور» را فرماندار ارمنستان كرد كه او هم زرتشتی بود و به ارمنیان پیام داد كه اگر می خواهند باز هم از اتباع ایران باشند و یك ایالت خودمختار ایران به شمار آیند نباید بار دیگر از تفاوت دین سخن به میان آورند و به این ترتیب مساله حل شد. ظاهرا قتل یك مروج مسیحی در كردستان (ماد كوچك) نارضایی آن روحانی ارمنستانی را برانگیخته بود.
در همین سال، بهرام پنجم با ورود دسته هایی از كولیان هند به قلمرو ایران جهت سرگرم كردن ایرانیان با كارهای هنری خود موافقت كرده بود. گروهی از این جماعت هندی تبار دو قرن و اندی بعد پس از به اسلام گرویدن ایرانیان و بر هم خوردن بساط عیش و طرب، به اروپا مهاجرت كردند كه در آنجا به Gypsies معروفند و به راه و رسم زندگانی خود ادامه می دهند. گروهی هم كه در ایران ماندند به زندگانی كوچ و رفت و آمد از نقطه ای به نقطه دیگر و ساخت و فروش اسباب بازی چوبی و معامله الاغ و كف بینی و نظایر آن پرداختند. در ایران خاوری( افغانستان امروز)به آنان «كوچی (در رفت و آمد)»، در كرمان و خراسان «لولی» و سایر نقاط ایران «كولی» می گفته اند كه مردمانی سبزه رو دارای چشمانی درشت، لاغر اندام و بسیار باهوش هستند كه با غیر خودی ازدواج نمی كنند. پس از كاهش استفاده از الاغ در ایران كه از دهه ۱۳۴۰ آغاز شد و كاهش اعتماد به كف بینی و نیز ورود اسباب بازی فلزی از خارج، لولیان (كولیان) در ایران تقریبا قاطی در جمعیت و به اصطلاح همرنگ آن شدند ولی در افغانستان كه به معامله شتر و گوسفند هم دست می زده اند به همان روش سنتی ادامه داده اند كه خشكسالی اوایل قرن ۲۱ شتران و گوسفندانشان را از پای درآورد و خودشان را مجبور به پناهنده شدن به اردوگاههای آوارگان كرد به گونه ای كه در سال ۲۰۰۱ تنها اردوگاه «قلعه بست» ۵۵ هزار تن از آنان را پناه داده بود.ولی آنان كه به رفت و آمد میان غزنه و هرات و نیمروز خوی گرفته اند به كار خود ادامه داده اند و از آن نگرانند كه مجبور به ترك روش زندگانی مانوس خود شوند. زنان كوچی كلاهك هایی بر سر می گذارند كه اطراف آن سكه دوزی شده است.

دکتر نوشیروان کیهانی زاده

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز