جنگ قدرت درانگلیس

سال گذشته تونی بلر حزب كارگر را برای سومین بار به سوی پیروزی در انتخابات انگلیس رهبری كرد، اما امروز او شاهد بی تابی افكار عمومی كشور و حتی رهبران حزب كارگر برای شنیدن پاسخ این سوال است كه «بلر كی ساختمان شماره ۱۰ خیابان داونینگ را ترك می كند؟» . او چندی پیش گفت كه برای دور بعدی به كاندیدای نخست وزیری نخواهد بود، اما این برای مخالفانش كافی نیست و همه می پرسند: «دقیقاً كی؟»
بلر اكنون نامحبوب ترین نخست وزیر حزب كارگر از زمان جنگ جهانی دوم تا به حال است. میزان محبوبیت او در افكار عمومی در خوشبینانه ترین وضعیت ۲۶درصد است. در انتخابات اخیر شوراها و شهرداری ها، حزب كارگر بعد از محافظه كاران و لیبرال دموكرات ها در مقام سوم قرار گرفت و شكست سنگینی را متحمل شد.
بعضی نظرسنجی ها نشان می دهد كه اگر انتخابات سراسری در انگلیس همین امروز برگزار می شد، محافظه كاران حزب توری با ۳۷ درصد آرا، حزب كارگر را شكست می دادند.
آمار و ارقامی شبیه به این، ذهن نمایندگان حزب كارگر در پارلمان و رهبران این حزب را به خود مشغول كرده است. بدون شك آنها به خاطر بیرون آمدن از دوران ركود و به قدرت رسیدن بعد از ۱۷سال انزوا در دهه ۸۰ و ۹۰ میلادی هنوز مدیون و ممنون بلر هستند، اما این روزها حتی نزدیكترین وفاداران به بلر به این فكر می كنند كه دوران او دیگر به سر آمده است. بلر كه زمانی رهبر محبوب حزب كارگر و عامل پیروزی این حزب بود، اكنون به باری سنگین برای حزب تبدیل شده است كه اگر از قطار در حال حركت حزب كارگر تخلیه نشود ادامه حركت آن را در ماه های آینده با مشكل روبه رو خواهد كرد.
در روزهای اخیر عده ای از اعضای این حزب كه به جناح چپ درون حزب تعلق دارند همین حرف ها را به صراحت به زبان آورده و خواستار استعفای سریع بلر شده اند. طرفداران بلر با تكیه بر شعار حفظ وحدت در شرایط كنونی می گویند، سخن از استعفای نخست وزیر فقط به غرق شدن بیشتر حزب كارگر كمك می كند.
بلر سال گذشته برای جلب مشاركت گوردون براون، وزیر دارایی و رقیب در انتظار جانشینی او كه بسیاری وی را ولیعهد نخست وزیر می خوانند، وعده داد در پایان دوره پارلمان كنونی یعنی بعد از انتخابات سال ۲۰۰۹ از قدرت كناره گیری می كند. وقتی نخست وزیری تاریخ كناره گیری اش را اعلام می كند هر چند كه آن زمان دور هم باشد، همه نگاه ها از همان لحظه به جانشین بعدی خواهد بود و روزها را می شمارند تا این دوره به پایان برسد.
بعد از انتخابات اخیر شهرداری ها و شوراهای شهری و شكست سنگین حزب كارگر بلر تغییرات بزرگی در كابینه ایجاد كرد. جك استراو وزیرخارجه قدرتمند دولت هم شامل این تغییرات شد. استراو چند روز بعد از این جابه جایی ها گفت كه از تصمیم بلر برای بركناری اش شگفت زده شده است. هدف اصلی این تغییرات نشان دادن این نكته بود كه بلر هنوز در قدرت است.
در پاسخ به مقالات مطبوعاتی، مصاحبه های رسانه ای و اظهارنظراتی كه موضوع همه آنها استعفای فوری بلر است، او و نزدیكانش فقط اطمینان می دهند كه انتقال قدرت به صورت برنامه ریزی شده و تا پیش از انتخابات سراسری سال ۲۰۰۹ انجام می شود، اما هیچ صحبتی از تعیین جدول زمانی و اعلام تاریخ دقیق استعفای بلر نمی شود.
براون كه فكر می كند بلر او را فریب داده و از انتقال قدرت به او طفره می رود در چند مصاحبه مطبوعاتی اقدام مارگارت تاچر را به بلر یادآوری می كند كه در شرایطی مشابه و در میان نارضایتی و فشار محافظه كاران مجبور به ترك قدرت شد.
اما بلر برای باقی ماندن در قدرت و ادامه دوران نخست وزیری دست به ابتكارات تازه ای زده است، یكی از آنها شروع طرح جدید مبارزه با جرم و جنایت و اعلام برنامه های بلندپروازانه برای وزرای مهم دولت است.
ناكارآمدی نظام قضایی انگلیس به ویژه در مبارزه با جرم و جنایت با انتقاد گسترده افكار عمومی این كشور رو به روست. بلر با آگاهی از این موضوع اصلاحات در نظام قضایی و مقدم شمردن حق قربانیان بر حق متهمان در این نظام را خواستار شده است. او در دیدارهای چند ساعته با نمایندگان اتحادیه های كارگری، كارفرمایان و سازمان های غیردولتی به تشریح برنامه های جدید و رفع نواقص گذشته می پردازد.
او بعد از ترمیم كابینه چند نامه سرگشاده برای وزارتخانه های مهم دولت فرستاد و در آن اهداف و فعالیت های این وزارتخانه ها را در حوزه اجرای نظم و قانون، خدمات بهداشتی و درمانی و اصلاحات بخش غیرانتخابی پارلمان به تفصیل توضیح داد. در یكی از این نامه ها كه همگی در مطبوعات چاپ شده است، بلر از وزیر كشور جدید خود خواسته است ضرورت تصویب قوانین جدید برای دادگاه هایی را بررسی كند كه حكم دولت در زمینه موضوعات حقوق بشری را نادیده می گیرند. این تصمیم بلر در پی حكم اخیر دادگاهی صورت گرفت كه در آن دولت به سوءاستفاده از قدرت خود در رد درخواست اقامت ۹پناهجوی افغان متهم شده بود. این پناهجویان افغان دست به هواپیماربایی در داخل انگلیس زده بودند و به همین دلیل دولت درخواست اقامت آنها را رد كرده است. بلر با این اقدامات می خواهد نشان دهد كه قدرت را در شرایط ضعف و ناتوانی و با كارهایی ناتمام و بی سامان به براون تحویل نداده است. بلر همچنین خواستار شتاب بخشیدن به اصلاحات در بخش خدمات عمومی شده و تأكید كرده است كه این اصلاحات برای بقای اقتصادی در دنیای جهانی شده امروز حیاتی است.
حضور ۹ ساله در قدرت، هر سیاستمداری را می تواند به چهره ای كسالت آور برای افكار عمومی تبدیل كند، اما خروج بلر از صحنه قدرت، اندكی با سیاستمداران دیگر متفاوت است. در كنفرانس خبری اخیری كه بعد از شكست انتخاباتی حزب كارگر برگزار شد و همه انتظار داشتند بلر در آن تاریخ كناره گیری اش را اعلام كند و او چنین نكرد، چهره بلر دیگر چهره مردی نبود كه با قدرتی فراوان و همچون یك سیاستمدار تازه نفس در انتخابات سال ۱۹۹۷ به پیروزی رسیده است. در فهرست دلایلی كه شرایط كنونی را برای بلر ایجاد كرده، عراق در ردیف نخست قرار دارد. جنگ عراق اعتبار بلر و صداقت او را به عنوان یك نخست وزیر در افكار عمومی و محافل سیاسی انگلیس زیر سوال برد. بلر هر چقدر در سال های اخیر تلاش كرد نتوانست این برداشت را تصحیح كند كه برای متقاعد كردن انگلیسی ها به جنگ، اطلاعات دروغ داده و فریبكاری كرده است.افكار عمومی و سیاستمداران انگلیسی برخلاف مخالفان جنگ در آمریكا، با جنگ عراق به عنوان واقعه ای مرگبار و پردردسر مشكلی ندارند. آنها چگونگی رفتار نخست وزیرشان در هفته ها و ماه های قبل از جنگ و سخنرانی های او در پارلمان و در رسانه ها و خطاب به افكار عمومی را نمی توانند فراموش كنند. بلر در آن روزها پرونده ای جمع آوری كرده بود كه به «دوسیه صدام» معروف بود و اطلاعاتی درباره سلاح های كشتارجمعی صدام و فعالیت تسلیحاتی او ارائه می كرد. وقتی هیچ سلاح كشتار جمعی در عراق یافت نشد، اعتبار این پرونده و حامی اصلی آن یعنی بلر هم به شدت زیر سوال رفت. نتایج انتخابات شوراها و شهرداری ها در انگلیس نشان داد، آرای شخص بلر در میان طبقه متوسط و حامیان لیبرال حزب كارگر به شدت كاهش یافته است. نظرسنجی ها نشان می دهد دلیل اصلی این كاهش محبوبیت موضوع عراق است. اما سال گذشته كه حزب كارگر به رهبری بلر بار دیگر در انتخابات پیروز شد هم موضوع عراق وجود داشت. چرا در آن زمان رأی دهندگان مخالفت خود را با بلر و حزب كارگر نشان ندادند؟ یكی از پاسخ هایی كه می توان به این سؤال داد احیای حزب رقیب توری به رهبری «كامرون» است. محافظه كاران انگلیسی به رهبری سیاستمداری جوان كه شعارهایش برای تحول درون حزب توری، روزهای سال ۱۹۹۷ بلر را به یاد می آورد، دوران جدیدی را شروع كرده اند.
در انتخابات محلی اخیر محافظه كاران در ردیف نخست قرار گرفتند و این می تواند نشانه ای باشد برای پیش بینی نتیجه انتخابات سراسری آینده این كشور. دلیل دیگری كه شرایط سیاسی را برای بلر تا این اندازه وخیم كرده رسوایی های اخیر درون دولت او است.
جان پرسیكات معاون نخست وزیر به دلیل ارتباط غیراخلاقی با منشی خود در برابر افشاگری رسانه ها قرار گرفت. شوهر «تساجوول» وزیر فرهنگ از سیلویو برلوسكنی نخست وزیر ایتالیا رشوه گرفته بود و این هم در رسانه ها فاش شد. چارلز كلارك وزیر كشور به این دلیل از مقام خود بركنار شد كه رسانه ها فاش كردند وزارتخانه او هشدارهای مكرر درباره خطر آزادی زندانیان خارجی و اخراج نكردن آنها را نادیده گرفته است. در این میان اسكاتلندیارد هم مشغول بررسی این موضوع است كه آیا اعضای حزب كارگر كرسی های مجلس لردها را به افرادی فروخته اند كه وام ها ی سنگین به این حزب داده اند یا نه.
این رسوایی ها، اتفاقاتی را به یاد می آورد كه حكومت ۱۸ ساله حزب توری را در هم شكست. همین اتفاقات بود كه موجب شد بلر در سال ۱۹۹۷ پیروزی چشمگیری به دست آورد. سال گذشته در چنین روزهایی به رغم تردیدهایی كه بعد از ماجرای جنگ عراق نسبت به صداقت بلر ایجاد شده بود، ۶۰ درصد انگلیسی ها او را نخست وزیری قدرتمند می دانستند اما اكنون چنین نیست.
نمایندگان حزب كارگر در پارلمان نگران آن هستند كه بلر با سقوط خود این حزب را هم برای سال ها با خود غرق كند و به این ترتیب میراث دولت كارگری هم فراموش شود. دولت بلر در سال های اخیر دستاوردهای زیادی داشته كه هریك از خواسته های دیرینه افكار عمومی انگلیس به شمار می رفتند. افزایش بودجه خدمات درمان عمومی و به طور كلی بهبود وضعیت این بخش از جمله این دستاوردهاست.
دستاوردهای اقتصادی دولت بلر هم قابل انكار نیست. استانداردهای زندگی در انگلیس در دولت بلر از استانداردها در فرانسه و آلمان فراتر رفت. شرایط بیمارستان ها و مدارس و ارقام سرمایه گذاری هم در دولت بلر رشد نشان داده است. بعضی تحلیلگران در انگلیس می گویند تغییر شعارها و برنامه های محافظه كاران حزب توری را هم باید میراث بلر به شمار آورد.
محافظه كاران اكنون بعد از گذشت ۹ سال از دولت بلر، شعارهای زیست محیطی، توسعه بین المللی و ارتقای حقوق زنان و اقلیت ها می دهند. این در حالی است كه در گذشته محدود كردن مهاجران و كاهش مالیات تنها شعار محافظه كاران بود.
بلر و براون در بسیاری از محورها و سیاستگذاری ها نظرات مشابهی دارند و اطرافیان بلر به صراحت گفته اند كه نخست وزیر، موفقیت براون را در آینده، موفقیت خودش می داند. با این حال حزب كارگر اكنون در یك جنگ داخلی به سر می برد و بعضی تحلیلگران پیش بینی می كنند به زودی لیبرال دموكرات ها هم به این جنگ بپیوندند.
انتصاب های جدید بلر و تغییرات در تركیب كابینه نوعی اعلام جنگ به براون بود. جان رید كه به سمت وزارت كشور منصوب شد و آلن جانسون وزیر جدید آموزش از گزینه هایی هستند كه با هدف محاصره كردن براون وارد دولت جدید بلر شده اند.
براون تاكنون به صراحت رودرروی بلر قرار نگرفته و بیشتر حرف هایش را از طریق فرستادگانش به اطلاع نخست وزیر رسانده است. اما وقتی از ضرورت نوسازی درون حزب كارگر سخن می گوید، تقریباً همه می دانند منظور او نوسازی بدون حضور بلر است. جدال میان بلر و براون از ماه ها پیش شروع شده بود اما در هفته های اخیر به اوج رسیده است.
اكنون دیگر حتی نزدیكان بلر در حزب كارگر هم خواستار رفتن او هستند. حتی وزرای دولت او شرایط كنونی را بی ثبات می خوانند و از این شرایط گلایه دارند. زمانی فقط طرفداران «كارگر قدیمی» (جناحی درون حزب كارگر كه از موج جدید بلر درون این حزب بازماندند) از واگذاری قدرت از بلر به براون سخن می گفتند. اما اكنون دوستان بلر هم براین اعتقاد هستند كه حزب كارگر فقط با تغییر رهبری نجات می یابد.
بلر می داند عملیات به دقت برنامه ریزی شده برای بركناری او را براون رهبری و هدایت می كند. نزدیكان براون از سخن گفتن صریح در این باره بیمی ندارند. اما او خود در مصاحبه های مطبوعاتی روابطش را با نخست وزیر خوب توصیف می كند. براون اخیراً در گفت وگویی به مجله تایم گفت، با نخست وزیر زیاد گفت وگو می كند و این دو می توانند مشكلاتشان را حل كنند.
روزنامه انگلیسی دیلی تلگراف اخیراً در این باره نوشت: «مشاوران بلر می گویند او سال آینده استعفا می دهد. اما براون خواستار كناره گیری بلر در تابستان ۲۰۰۷ است. این دو رقیب فقط برای یك مدت زمان چند هفته ای در حال نابود كردن حزب كارگر هستند.
دیلی تلگراف در ادامه مطلبش نوشت:« بلر و براون دست به خودكشی سیاسی زده اند كه به مرگ سیاسی هر دوی آنها و احزاب شان منجر خواهد شد. رأی دهندگان انگلیسی با دیدن چنین كشمكشی ترجیح می دهند كل حزب كارگر را كنار بگذارند.»
اما بلر كه اكنون ۵۳ سالگی را می گذراند دیگر فرصتی برای به دست آوردن منصب سیاسی ندارد و این روزها آخرین روزهای حضور او در قدرت خواهد بود. به همین دلیل نمی تواند به راحتی ساختمان شماره ۱۰ نخست وزیری را ترك كند.
او اكنون تلاش می كند با اعتبار و عزت قدرت را به دیگری بسپارد به همین دلیل زمان استعفایش را اعلام نمی كند تا فرصت برای تصویب قوانین اصلاح طلبانه داشته باشد.
سرنوشت رهبری سیاسی آینده انگلیسی در انتخابات بعدی مشخص خواهد شد بلكه اتفاقات هفته های آینده نخست وزیر بعدی و حزب سیاسی بعدی حاكم در این كشور را معلوم می كند.

منبع : روزنامه همشهری